Aalto(Hugo) Alvar (Henrik) - Finlandiyalı Mimar

aalto(Hugo) Alvar (Henrik)




(D;3 Şubat 1898,Kuartane,Fillandiya-Ö,11 Mayıs 1976,Helsinki),Fillandiyalı mimar,kent plancısı ve mobilya tasarımcısıYerel malzemeyi ve kişisel anlatımı incelmiş bir yenilikçilikle hem biçim ,hem de ayrıntıda ustaca birleştirmesi Aalto”ya uluslararası ün kazandırmıştır1950-52 arasında gerçekleştirdiği Saynatsalo Belediye Binası yapı grubuyla olgunluk dönemi üslubunun doruğuna ulaşmıştır


İlk dönemi ; Aalto”nun Otaniemi”deki Helsinki Teknik Okulunda başladığı mimarlık öğrenimi,Fin Bağımsızlık Savaşı”na katılmasıyla kesintiye uğradı1921”de okulu bitirdikten sonra Avrupa”yı dolaşan Aalto,ülkesine döndüğünde Orta Finlandaya”daki Jyvaskyla da çalışmaya başladı1927”de bürosunu Turku”ya taşıdıBurada 1933”e değin Erik Bryggman”la birlikte çalıştıAynı yıl Helsinki”ye yerleşti1925”te okul arkadaşı Aino Marsio ile evlendi1949”da eşinin ölümüne değin onunla birlikte çalışan Aalto”nun bu evlilikten iki çocuğu oldu


Aalto”nun meslek yaşamında 1927 ve 1928 yıllarının özel bir yeri vardırHem Fillandiya”nın en önde gelen bir yeri mimari olarak tanınmasını sağlayacak,hem de adını tüm dünya”ya duyuracak üç önemli yapının tasarımıyla bu yıllarda görevlendirildiBu üç yapı Turku”daki Turun Sanomat gazete Binası (1930),Paimio”daki sanatoryum (1933) ve Viipuri (bugün Vyborg,Rusya ) Belediye Kitaplığıdır(1930-35;1943”te yıkıldıFillandiyada kamu yapılarının tasarımı genellikle yarışma konusudurAalto”nun sanatoryum ve kitaplık projeleri de yarışma sonucu seçilmiştiAalto gerek gazete binasınıngerekse sanatoryumun tasarımında işlevselliğe öncelik verirken,tarihsel üslupları çağrıştıracak düzenlemelerden de kaçındıBu yapılar,1920”lerde Fin mimarlığında sık rastlanan sadeleştirilmiş klasikçilik anlayışının ötesine geçerek tasarımını Walter Gropius”un yaptığı Bauhaus tasarım okulunun binasını (1925-26,Dessau,Almanya )andırmaktadırGropius gibi Aalto da düz beyaz yüzeyler,şerit pencereler,düz çatılar,teras ve balkonlar kullanılmıştır


Viipuri Belediye Kitaplığı ise Aalto”nun kişisel üslubunun ilk habercisidirTasarımında Gropius ve başka mimarların Avrupa”da verdiği ilk örneklere bağlılık görülmekle birlikte önemli bir farklılaşma da söz konusudurKarmaşık iç mekan çeşitli kademelerde düzenlenmiştirKitaplığın toplantı salonunun ahşap şeritlerden oluşan akustik,dalgalı tavan detayı çarpıcıdırTavanın yanı sıra bu salonda kullandığı,gene kendi tasarımı olan mobilyalar hem halkın,hemde çağdaş mimarlığın kuraldan yoksun olduğu kuşkusunu duyan kimi mimarların da övgüsünü kazanmıştırLamine ahşabı kıvırarak oluşturduğu bu mobilyaların ahşap dokusunun sıcaklığıyla yapının genel beyazlığı hoş bir karşıtlık yaratırÖzellikle bu yapıdaki başarısı nedeniyle Aalto adı çağdaş tasarımda bölgesel uyarlama ya da organik yaklaşım olarak adlandırılan bir tasarım biçimiyle özdeşleştirilmeye başladıZemini kademelendirerek ve doğal malzemeden çatı pencerelerinden,düzensiz biçimlerden yararlanarak bu çizgiyi sürdüren Aalto 1930”ların ortalarında artık dünyanın bellibaşlı çağdaş mimarları arasında anılıyorduYaşıtı birçok mimarın tersine,belirgin bir kişisel üslubu vardı
1937 Paris ve 1939-40 New York uluslararası fuarları için hazırladığı Fillandiya pavyonları serbest mimari biçimler yaratın bir tasarımcı olarak ününü daha da pekiştirdi,Her ikisi de yarışma sonucu seçilen bu tasarımlarda yapı iskeletinde olduğu kadar dış yüzeylelrde de ahşap kullanmayı sürdürdüAynı dönemde New York Modern Sanat Müzesinde de tasarladığı mobilyaların ve yapıların fotoğraflarından oluşan bir sergi açıldı(1938)
KaynakAnaBritannica 1

Aalto,mobilya denemelerine daha 1930”ların ilk yıllarında ,Paimio”daki sanatoryumun içini döşerken başlamıştıMobilyaların da hem yapısal,hem de estetik amaçlarla kıvrımlı lamine ahşap kullanıyorduTasarımladığı mobilyaları üretmek ve pazarlamak üzere Maire Gullichsen”ler birlikte 1935”te Artek Şirketini kurduOrtağı sanat yapıtları da toplayan bir sanayicinin eşiydiAalto,Gullichsen”ler için Fillandiya”da Noormarkku yakınlarında Villa Mairea (1938-39) adıyla bilenn ve büyük hayranlık toplayan birsayfiye evi yaptıAaltonun iç mekanlarda sağladığı rahatlık ve sıcaklık en iyi biçimde bu yapıda görülür

Olgunluk Dönemi Üslubu; 1940”lar Aalto için verimsiz yıllardı,çalışmalarında savaşın yol açtığı kesintiye eşini yitirmenin üzüntüsü de eklenmişti1952”de gene bir mimar olan ve kendisiyle birlikte çalışmaya başlayan Elissa Makiniemi ile evlendi


1950”den sonra daha çok sayıda,eskisinden daha çok türde ve yerde yapılar gerçekleştirdiBremen”deki yüksek apartman (1958) Bologna”daki kilise(1966) ve İran”daki sanat müzesi ((1970) bunlara örnektirGene de Aalto”nun dehası Finlandiya”daki çalışmalarında ortaya çıkarBu dönem tasarımlarının büyük bölümünü yapı gruplarının yerleşim planlaması oluştururBu tasarımlardan ikisi,Otaniemi”de (1949-55) ve jyvaskyla daki (1951-57) iki yüksekokulun nazım planlarıdırAalto”un planlama deneyimi,erken dönemde gerçekleştirdiği Sunila Selüloz Fabrikası (1936-39) gibi sanayi yapılarına dayanır1951-54 arasında genişletilen ve işçi konutlarınıda içine alan bu fabrika yerleşimi geniş kapsamlı tasarımın çok başarılı bir uygulamasıydı

Aalto”nun olgunluk dönemi ürünlerinden biri olan Saynatsalo Belediye Binası yapı grubunda belediye binası çevre yapılardan ayrılmak üzere zeminden yükseltilmiş ve ikinci kat düzlemindeki alanlar doğal zeminli düzensiz teras merdivenlerle çevreye bağlanmıştırÇeşitli yerel hizmetleri karşılayan bu küçük kompleksi kübik oranlı küçük kurul toplantı salonu taçlandırdıBu yapı eğimli çatıyı yelpaze düzeninde özgün bir biçimde taşıyan çıplak ağaç kirişleriyle dikkati çekerAalto bu yapısında zaman mekan ve insan öğelerinin özüyle o insanların amacını yakalayabilmiş bunun net bir görüntüsünü sunabilmiştir


Aalto birçok kuruluşun onur üyeliğine seçildibirçok ödül aldı 1963-68 arasında Fillandiya Akademisinin başkanı oldu1928-56 arasında Uluslararası Çağdaş Mimarlık Kongrelerinin (CIAM) üyesiydi1957”de Britanya Kraliyet Mimarlık Enstitüsünün (RIBA) mimarlık alanındaki altın madalyasına,1936”te de Amerikan Mimarlar Enstitüsünün (American Institute of Architects)altın madalyasını aldı

Değerlendirme; 20yüzyıl İskandinav mimarisinin en iyi örneklerini veren Aalto,modern akımın başlangıç dönemine özgü katı geometrik biçimlerden ayrılan biçimci olmamaya ve kişisel anlatıma önem veren ilk mimarlardandıÜslubunun hem yerel,hem de romantik olduğu kabul edilirAalto karmaşık biçimler ve çok çeşitli malzeme kullandı,yerleşim yerinin özelliklerini göz önünüde tutut ve yapıda her ayrıntıyla ilgilendiBir bölümünü Fillandiya dışında gerçekleştirdiği fabrikadan kileseye kadar uzanan 200”ün üzerinde çeşitli yapı ve projeyle uluslararası ün kazandı
Aalto ön çizimlerde Tcetveli ve gönye kullanmadan serbet elle çalışırdıBöylelikle işlevsel ilişkileri ve ayrıntıları kesinleştirmeden önce,yaratıcı dürtüsünü,hiç kısıtlamadan yepyeni kural dışı biçim arayışlarına yöneltebiliyorduKuramsal katılıktan uzaklığı ön eskizlerindeki dürtüsel ve bireysel özellikleri koruyan son tasarımlarında da açıkça görülürİsviçreli bir sanat tarihçisinin belirttiği gibi Aalto “akılcı-işlevsellikten akıldışı organiğe atlama” yürekliliğini göstermiştirEkibindeki mimar sayısı altı yada sekizi geçmediğinden tüm yapıtları kişiliğinin izlerini taşır

Aaltonun çalışmalarını açıklayıcı yazısı azdırKatı kuralcılıktan ve tekdüzelikten uzak,değişken canlı yaratılışın en iyi göstergesi mimarisidirÇalışmalarında ülkesinin ve halkının yalın,ama şiirsel,ruhunu yansıttığı ileri sürülürFernand Leger Jean ARP ve Caonstantin Brancusi gibi sanatçılarla olan dostluğu eğri çizgilerden oluşan biçimlere eğilimini artırmış olabilirYapıtlarında zorlama yenilikler uygulamamış ama hiçbir zamanda durağan olmamıştırSon yıllarda yaptığı tasarımlarda dikkatsizlik olarak nitelenecek ölçüde bir karmaşıklık ve dinamizme yöneldiği izlenirÖzellikle 1960”ların sonları ve 1970”lerin başlarında eğimli diyagonal biçimlere ve üst üste bindirilerek bir araya toplanmış hacimlere çokça yer vermiştir


ÖBÜR YAPITLARI; Sulfat Kağıt Fabrikası (1931,Toppila); Kereste Fabrikası (1945,Varkaus); Massachusett Teknoloji Enstitüsü,Baker House 81947-1948 Cambridge,Massachusett,ABD)Kültür Evi (1955-58 Helsinki);Kilise (1956-58,Voksenniska,Imatra );Lous Carre Evi (1956-58,Bazoches,Fransa);Nordjyllands Sanat Müzesi (1958-72,Alborg,Danimarka );Postane (1958,Bağdat);Kültür Merkezi (1959 -62 ,Wolfburg ,Almanya);Kültür Merkezi (1962,Seinajoki);Uluslararası Eğitim Enstitüsü Edgar j,Kaufmann Konferans Salonları (1964-65,New York);Mount Angel Manastırı Kitaplığı (1967-70,Oregon,ABD);Fillandiya Sarayı (1971,Helsinki);Taidenmuseo (1973,Jyvaskyla)