Van Allen ışınım Kuşakları

VAN ALLEN IŞINIM KUŞAKLARI

Van Allen Işınım Kuşakları,Yer'i çevreleyen,eşmerkezli iki kalın halka biçimindeki yüklü parçacık kuşağıABD'nin 1958'de fırlattığı "Explorer I" uydusundaki ölçüm aygıtlarından sağlanan verilerin incelenmesiyle ortaya çıkarılmış ve bu verileri inceleyen ve yorumlayan fizikçi JAVan Allen'in onuruna adlandırılmıştır

Van Allen kuşakları özellikle Ekvator üzerinde çok yoğundur,kutuplar üzerinde ise hemen hemen hiç bulunmazlarKuşaklar birbirinden kesin sınırlarla ayrılmış değildirKuşağın iç sınırı da kesin bir sınır oluşturmazYüklü parçacık yoğunluğu kuşaklara doğru yavaş yavaş artar ve iki kuşağa karşılık gelen bölgelerde en büyük değerlerine ulaşırKuşaklara biçimini veren etki Yer'in magnetik alanıdırbu alan Yer yüzeyine göre bakışımlı (simetrik) olmadığından kuşaklar da Yer'e göre bakışımlı değildirİç kuşak,Atlas Okyanusunun güney bölgesi üzerinde 400 km,Büyük Okyanus üzerinde ise 1000 km yükseklikte yer alırYer'in magnetik alanının bakışımsızlığından kaynaklanan etki yükseklere çıkıldıkça azalar,ama dış bölgede de Güneş rüzgarının etkisiyle biçim bozulması ortaya çıkarYaklaşık 64000 km'lik bir yükseklikte ışınım kuşağı birdenbire son bulurbu yükseklik,Yer'in magnetik alanının düzenli etkisinin Güneş rüzgarı nedeniyle ortadan kalktığı geçiş noktasıdır

İç kuşağın ortası Yer'den yaklaşık 9500 km yüksekliktedirdış kuşağın ortasının yüksekliği ise 25000 km ile 32000 km arasında yer alırİç kuşak çok yoğun yüksek enerjili (yüzlerce milyon elektron volka kadar) protonlar ile enerji düzeyleri 1 milyon elektronvolta ulaşan elektronlardan oluşurDış bölgelerde puroton yoğunluğu daha da büyüktür,ama bu protonların enerji düzeyi düşüktürbu bölgelerde değişen yoğunluklarda olmak üzere elektronlar ile alfa parçacıkları da (helyum çekirdekleri ) vardır

Kuşakları oluşturan parçacıklar Güneş'ten kaynaklanırBu parçacıklar Güneş'ten dışarı doğru sürekli akan Güneş rüzgarıyla Yer'e ulaşırlarBu parçacıkların bir bölümü de Güneş sistemi dışından gelen kozmik aşınımdan kaynaklanırYer'in magnetik alanının etkisine yakalanan yüklü parçacıklar magnetik alan çizgileri boyunca kuzeyden güneye,ardından güneyden kuzeye olmak üzere sürekli hareket ederParçacıklar bu hareketleri sırasında kuvvet çizgileri çevresinde sarmallar çizerParçacıklar çok yavaş biçimde boylam da değiştirirlerElektronlar doğuya,protonlar batıya doğru sürüklenirBütün bu hareketler sonucunda kuşakların kabuk ya da simit biçimindeki yapısı oluşur

Kaynak:AnaBritannica cilt 31 frmsinsinet için derlenmiştir