Zaza Edebiyatı

İlk Zazaca kitap Zerdüşt'ün ölümünden sonra yazılan ve onun öğretilerini içeren Avesta'dırBunun dışında 1817 bir eser yayınlanmıştırKitap şu an Almanya da Deli Dewreş diye tanınan şahısın elindedir Diğer eserler ise ilki "Ahmedé Xasi" tarafından 1899'da ve diğeri "Osman Efendio Babıc" tarafından 1933'de Şam'da yayınlanmıstır Bunun yanında Tunceli'ye özgü koç heykelli mezar taşlarının üzerinde Arap alfabesiyle yazılmış Zazaca yazılar tespit edilmiştir
Zazaca Latin harfleri ile Avrupa'ya göç eden Zazalar tarafından yazılmıştır Ardından İstanbul'da Zazaca kitap ve dergiler çıkarılmıştır2004'te yapılan AB uyum paketlerinden sonra TRT Pazartesi günleri otuz dakikalık Zazaca yayın yapmaktadır Ayrıca Yol TV Su TV gibi Alevi televizyonlarında Zaza diline ve müziğine yer verilmektedir Roj TV'de de kısmen Zazaca yayın yapılmaktadır fakat bu yayınlar daha çok propaganda amaçlıdır
Avrupa'da çıkan Ware Tija Sodıri Kormışkan Piya Ayre ZazaPress Pir Vate gibi dergiler dışında İstanbul'da Tij Yayınları ve Vate Yayınları tarafından Zaza dilinde kitaplar yayınlanmaktadır Ayrıca Dersim (Tunceli)'de yayınlanan ilk Zazaca gazete ise Munzur Haber'dir Türkiye'de tamamı Zazaca olarak yayınlanan ilk dergi ise Erzurum'da yayınlanan "Vatı" dergisidir Halen Malatya'da Miraz adında iki aylık felsefe ve edebiyat dergisi yayınlanmaktadır Ayrıca Yılmaz Güney'in Duvar filmi tarihte Zazaca'nın sinemada kullanıldığı ilk film olması nedeniyle önemlidir Zazaca'nın kullanıldığı diğer filmler arasında şunlar sayılabilir Osmanlı döneminde Rusya'ya savaşa gönderilen Zazaların dilini inceleyen dilbilimci Peter Lerch tarafindan 1850 yılında yazılmıştır Diğer iki önemli eser dini kitaplardır "Mewlid" adında iki kitap Raştiye

• Beyaz Melek Mahsun Kırmızıgül
• Tüyü Takip Et (Perre Dıma So) Nuray Şahin (İlk Zazaca uzun metrajlı film olarak kabul edilmektedir; Zazaca-Almanca)
• Şıhsenem Star Tv (dizi müziği)
• Can Baz (belgesel)
• Was (Ot) (belgesel) Caner Canerik
• Dersim 38 (belgesel)

Zazaca yazıya geç geçirildiği için sözlü edebiyatı oldukça zengindirZazaca'da deyr(türkü) kılam(şarkı) dêse(ilahi) şanke(fabıl) hêkati(öykü) qesê werênan(atasözleri ve deyimler) gibi sözlü edebiyat ürünleri oldukça fazladır
Zaza Edebiyatı'ndan Örnekler
*Qesê Werênan(Atasözleri ve Deyimler) Ağwe ki vındeno êra bıtersê(Duran durgun olan sudan kork) Tij şewê aşme sodır nêbeno(Ay gündüz güneş gece olmaz) * Deyr(türkü şiir) Ağatiriye TÜRKÇESİ Ağatiriye Ağatiriye Ağatiriye Ağatiriye Çıra honde biya tariye Neden oldu şimdi karanlık Dı rocê amo meymaniye İki günlüğüne geldi misafirliğeKerda jür u sêytaniye Yaptı yalan ve şeytanlık Ax ezo ezo ezo ezo cail nêzaneno Ah ben ben ben ben cahil bilmezim Ağatiriye de bêkeso ezo Ağatiriye'de kimsesizim benSerê bone de was rewiyo Evin üstünde ot yetişti Ez qurbanê çım u burriyo Ben kurbanım gözüne ve kaşınaTı delala tı rındeka Sen değerlisin sen güzelsin Na dina de jükeka Bu dünyada sen teksin