Referans Sistemi

REFERANS SİSTEMİ

Refarans sistemi,dinamikte,bir cisme bağlı olduğu düşünülen ve noktaların o cisme göre konumunu belirlemeye yarayan koordinat eksenleriÖrneğin,Yer'in yüzeyindeki bir noktanın konumunu Ekvator'dan kuzey ve güneye doğru ölçülen enlem derecesiyle ve Greenwich'ten geçen meridyenden doğuya ve batıya doğru ölçülen boylam derecesiyle belirlenir

Koordinat eksenleri ,başlangıç noktası(orijin) olarak adlandırılan bir noktada kesişen doğrulardırDüzlemsel hareket yapan bir başka deyişle hareketi sırasında bir düzlem üzerinde kalan bir noktanın konumunu belirlemek için iki sayı gereklidirBu sayılar şu yöntemlerden biriyle belirlenebilir;

1) - Hareketli noktanın düzlemdeki birbirine dik iki doğrudan uzaklıkları( dikdörtgenel koordinatlar);

2)- bir ucu hareketli noktada,öbür ucu başlangıç noktasındaki doğru parçasının uzunluğu ve bu doğru parçasının sabit bir eksenle yaptığı açı ( kutupsal koordinatlar)Üç boyutlu uzayda hareket eden bir noktanın konumunun belirlenmesi için üç sayı gereklidirDikdörtgenel koordinat sisteminde bu sayılar birbirine dik üç eksenden uzaklıklar olarak anılırKüresel koordinat sisteminde ise noktanın başlangıç noktasına uzaklığı ile iki tane açı kullanılırbu açılardan biri enlem,öbürü boylam derecesine karşılık gelirBaşlangıç noktasını hareketli noktaya bağlayan doğru,hareketli noktanın konum vektörü olarak adlandırılırNokta hareket ettikçe bu vektörün hem büyüklüğü,hem doğrultusu değişirnoktanın hızı bu değişimler cinsinden tanımlanır

Newton hareket yasaları ancak başlangıç noktası Güneş'te olan,bir başka deyişle "sabit" yıldızları temel alan bir koordinat sisteminde geçerlidirBöyle bir sistem Newton referans sistemi ya da eylemsiz referans sistemi olarak adlandırılırNewton yasaları,eylemsiz referans sistemine göre sabit hızla ve dönmeksizin hareket eden bir koordinat sisteminde de geçerliliğini korurbu kavram Newton göreliliği olarak adlandırılırYer'e bağlı bir koordinat sistemi eylemsiz referans sistemi değildirçünkü Yer dönmektedir ve Güneş'e göre bir ivmesi vardırTeknikte karşılaşılan problemlerin pek çoğu Yer'e bağlı koordinat sistemini eylemsiz sistem kabul ederek yeterli doğrulukta çözülebilir,ama bazı uygulamalarda Yer'in dönmekte oluşunu ihmal etmek olanaksızdırcayroskop bu tür uygulamalara bir örnek oluşturur

Yer'e göre hareket etmekte olan bir cisme göre hareket eden bir noktanın konumunu belirlemek için,hareketli cisme bağlı bir referans sisteminden yararlanmak daha uygun olurÖrneğin,hareket halindeki bir otomobilin motorundaki pistonun Yer'e göre hareketi değil,otomobil gövdesine göre hareketi önem taşıroysa motordaki hareketli parçaların otomobil gövdesine göre değil,birbirlerine göre hareketi daha önemli olabilir

Yer'e göre dönme hareketi yapan referans sistemleri eylemsiz sistemler değildirböyle sistemlerde Newton yasalarını uygulayabilmek için bazı saymaca kuvvetleri varmış gibi hesaba katmak gerekirmerkezkaç kuvvet ve Coriolis kuvveti bu tür kuvvetlere örnektir



Kaynak;AnaBritannica cilt 26 frmsinsinet için derlenmiştir