Referans Sistemi
 

REFERANS SİSTEMİ

Refarans sistemi,dinamikte,bir cisme bağlı olduğu düşünülen ve noktaların o cisme göre konumunu belirlemeye yarayan koordinat eksenleri.Örneğin,Yer'in yüzeyindeki bir noktanın konumunu Ekvator'dan kuzey ve güneye doğru ölçülen enlem derecesiyle ve Greenwich'ten geçen meridyenden doğuya ve batıya doğru ölçülen boylam derecesiyle belirlenir.

Koordinat eksenleri ,başlangıç noktası(orijin) olarak adlandırılan bir noktada kesişen doğrulardır.Düzlemsel hareket yapan bir başka deyişle hareketi sırasında bir düzlem üzerinde kalan bir noktanın konumunu belirlemek için iki sayı gereklidir.Bu sayılar şu yöntemlerden biriyle belirlenebilir;

1) - Hareketli noktanın düzlemdeki birbirine dik iki doğrudan uzaklıkları( dikdörtgenel koordinatlar);

2)- bir ucu hareketli noktada,öbür ucu başlangıç noktasındaki doğru parçasının uzunluğu ve bu doğru parçasının sabit bir eksenle yaptığı açı ( kutupsal koordinatlar).Üç boyutlu uzayda hareket eden bir noktanın konumunun belirlenmesi için üç sayı gereklidir.Dikdörtgenel koordinat sisteminde bu sayılar birbirine dik üç eksenden uzaklıklar olarak anılır.Küresel koordinat sisteminde ise noktanın başlangıç noktasına uzaklığı ile iki tane açı kullanılır.bu açılardan biri enlem,öbürü boylam derecesine karşılık gelir.Başlangıç noktasını hareketli noktaya bağlayan doğru,hareketli noktanın konum vektörü olarak adlandırılır.Nokta hareket ettikçe bu vektörün hem büyüklüğü,hem doğrultusu değişir.noktanın hızı bu değişimler cinsinden tanımlanır.

Newton hareket yasaları ancak başlangıç noktası Güneş'te olan,bir başka deyişle "sabit" yıldızları temel alan bir koordinat sisteminde geçerlidir.Böyle bir sistem Newton referans sistemi ya da eylemsiz referans sistemi olarak adlandırılır.Newton yasaları,eylemsiz referans sistemine göre sabit hızla ve dönmeksizin hareket eden bir koordinat sisteminde de geçerliliğini korur.bu kavram Newton göreliliği olarak adlandırılır.Yer'e bağlı bir koordinat sistemi eylemsiz referans sistemi değildir.çünkü Yer dönmektedir ve Güneş'e göre bir ivmesi vardır.Teknikte karşılaşılan problemlerin pek çoğu Yer'e bağlı koordinat sistemini eylemsiz sistem kabul ederek yeterli doğrulukta çözülebilir,ama bazı uygulamalarda Yer'in dönmekte oluşunu ihmal etmek olanaksızdır.cayroskop bu tür uygulamalara bir örnek oluşturur.

Yer'e göre hareket etmekte olan bir cisme göre hareket eden bir noktanın konumunu belirlemek için,hareketli cisme bağlı bir referans sisteminden yararlanmak daha uygun olur.Örneğin,hareket halindeki bir otomobilin motorundaki pistonun Yer'e göre hareketi değil,otomobil gövdesine göre hareketi önem taşır.oysa motordaki hareketli parçaların otomobil gövdesine göre değil,birbirlerine göre hareketi daha önemli olabilir.

Yer'e göre dönme hareketi yapan referans sistemleri eylemsiz sistemler değildir.böyle sistemlerde Newton yasalarını uygulayabilmek için bazı saymaca kuvvetleri varmış gibi hesaba katmak gerekir.merkezkaç kuvvet ve Coriolis kuvveti bu tür kuvvetlere örnektir.



Kaynak;AnaBritannica cilt 26 frmsinsi.net için derlenmiştir.