Akabe,tarihi,kuruluş,nüfusu,ekonomisi

AKABE



Akabe,AQABA ya da AKABA olarak da yazılırLatince AELANA ,Ürdün"ün güneybatısında ,Maan iline ( mahafaza ) bağlı liman kentiÜrdün"ün denize açılan tek kapısıdırKızıldenizin uzantısı olan Akabe Körfezinde,Ürdün-İsrail sınırının tam doğusunda,yer alırYörede bulunan tatlı su kaynakları nedeniyle bin yıldan beri bir yerleşim bölgesi olmuşturHzSüleyman"dan kalma dökümhane ve Etsyon-geber limanı Akabe yakınlarındadırKentin batısındaki Tel el-Halife"de yapılan kazılarda başka dökümhaneler de bulunmuştur

Romalılar döneminde ,Traianus"un (İS 97-117) egemenliği sırasında güçlü 10Frentensis Lejyonu tarafından garnizon haline getirilen kent,Suriye"den gelen biri ticaret yolunun güneydeki ucunu oluşturuyorduKent 4yüzyılın başlarında Bizans yönetimi sırasında piskoposluk merkezi oldu630/631"de HzMuhammed tarafından ele geçirilince Mekke"ye hacca giden Mısırlı Müslümanların önemli bir konaklama yeri haline geldi12yüzyılda Haçlıların eline geçtikten sonra 1183"te yeniden Müslüman yönetimi altına girdiArapların başlangıçta Ayla adını verdikleri kent bugünkü adını "Ayla Geçidi" anlamına gelen "Akabet Ayla"dan almıştırDağlardan kuzeye açılan ve daha İS 9yüzyılda kullanılmaya başlanan Ayla Geçidinden ,bugün Maan karayolu geçmektedirstaOsmanlı yönetimi sırasında önemini yitiren Akabe 20yüzyıl başlarında küçük bir köy görünümündeydi1869"da Süveyş Kanalının açılışı ve 1908"de Hicaz demiryolunun tamamlanmasıyla bölgeden geçen hacıların sayısı büyük ölçüde azaldı

IDünya Savaşında ,tahkim edilmiş staretejik bir Osmanlı ileri karakolu olan Akabe,Fransız ve İngiliz donanmaları tarafından bombardıman edildi ve Temmuz 1917"de TELawrence"in başında bulunduğu düzensiz Arap birlikleri tarafından ele geçirildiSavaştan sonra Akabenin statüsü anlaşmazlık konusu olduİngiltere yeni oluşturulmuş Mavera-i Ürdün protektorası (Filistin mandasının bir bölümü) için Akabe Körfezine Akabe"den çıkış hakkı istiyor,buna karşılık Hicaz Krallığı kent ile kuzeyindeki eski Osmanlı toprakları üzerinde hak iddia ediyordu1925"te Kral IIAbdülaziz (İbn Suud) Hicaz-ı fethedince İngilizler Akabe ve Maan bölgesini Mavera-i Ürdün yönetimine kattılarBu fiili durum Ürdün 1946"da bağımsız oluncaya değin sürdüAncak,Suudi Arabistan bu sınırları hiçbir zaman kabul etmedi ve bu durum 1965"te iki devlet arasında bir sınır anlaşması imzalanıncaya değin anlaşmazlık konusu olmaya devam ettiBu anlaşmayla ,eskiden kısmen Ürdün"e ait olan ülkenin iç kesimindeki çöllük arazi Suudi Arabistan bu sınırları hiçbir zaman kabul etmedi ve bu durum 1965"te iki devlet arasında bir sınır anlaşması imzalanıncaya değin,anlaşmazlık konusu olmaya devam ettiBu anlaşmayla,eskiden kısmen Ürdün"e ait olan ülkenin iç kesimindeki çöllük arazi Suudi Arabistanda Akabe"yi resmen Ürdün"ün bir parçası olarak tanıdı ve Akabe Körfezinde yaklaşık 16 km"lik kıyısı bulunan bir araziyi de Ürdün"e bıraktı

IIDünya Savaşında İngilizler tarafından oldukça geliştirilen Akabe limanı,bağımsız Ürdün yönetimi sırasında büyük ölçüde modernleştirilmiştir1961"de büyük tonajlı gemilere de hizmet verilmeye başlanmıştırAkabe yalnız Ürdün"ün değil ,Suriye ve Lübnan"ında Kızıldeniz ve Hint Okyanusuna açılan tek kapısıdırLimandan yapılan ihracatın ana maddesi Ürdün"ün fosfatıdırİthalat ise temel olarak mamul eşyadan oluşur1975"te Süveyş Kanalının yeniden açılması ve 1980 başlarında patlak veren Irak- İran Savaşı limana yeni iş olanakları sağlamıştırNüfus (1979 geç)26999

Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir