Akabe,tarihi,kuruluş,nüfusu,ekonomisi
 

AKABE

http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1321304556

Akabe,AQABA ya da AKABA olarak da yazılır.Latince AELANA ,Ürdün"ün güneybatısında ,Maan iline ( mahafaza ) bağlı liman kenti.Ürdün"ün denize açılan tek kapısıdır.Kızıldenizin uzantısı olan Akabe Körfezinde,Ürdün-İsrail sınırının tam doğusunda,yer alır.Yörede bulunan tatlı su kaynakları nedeniyle bin yıldan beri bir yerleşim bölgesi olmuştur.Hz.Süleyman"dan kalma dökümhane ve Etsyon-geber limanı Akabe yakınlarındadır.Kentin batısındaki Tel el-Halife"de yapılan kazılarda başka dökümhaneler de bulunmuştur.

Romalılar döneminde ,Traianus"un (İS 97-117) egemenliği sırasında güçlü 10.Frentensis Lejyonu tarafından garnizon haline getirilen kent,Suriye"den gelen biri ticaret yolunun güneydeki ucunu oluşturuyordu.Kent 4.yüzyılın başlarında Bizans yönetimi sırasında piskoposluk merkezi oldu.630/631"de Hz.Muhammed tarafından ele geçirilince Mekke"ye hacca giden Mısırlı Müslümanların önemli bir konaklama yeri haline geldi.12.yüzyılda Haçlıların eline geçtikten sonra 1183"te yeniden Müslüman yönetimi altına girdi.Arapların başlangıçta Ayla adını verdikleri kent bugünkü adını "Ayla Geçidi" anlamına gelen "Akabet Ayla"dan almıştır.Dağlardan kuzeye açılan ve daha İS 9.yüzyılda kullanılmaya başlanan Ayla Geçidinden ,bugün Maan karayolu geçmektedirstaOsmanlı yönetimi sırasında önemini yitiren Akabe 20.yüzyıl başlarında küçük bir köy görünümündeydi.1869"da Süveyş Kanalının açılışı ve 1908"de Hicaz demiryolunun tamamlanmasıyla bölgeden geçen hacıların sayısı büyük ölçüde azaldı.

I.Dünya Savaşında ,tahkim edilmiş staretejik bir Osmanlı ileri karakolu olan Akabe,Fransız ve İngiliz donanmaları tarafından bombardıman edildi ve Temmuz 1917"de T.E.Lawrence"in başında bulunduğu düzensiz Arap birlikleri tarafından ele geçirildi.Savaştan sonra Akabenin statüsü anlaşmazlık konusu oldu.İngiltere yeni oluşturulmuş Mavera-i Ürdün protektorası (Filistin mandasının bir bölümü) için Akabe Körfezine Akabe"den çıkış hakkı istiyor,buna karşılık Hicaz Krallığı kent ile kuzeyindeki eski Osmanlı toprakları üzerinde hak iddia ediyordu.1925"te Kral II.Abdülaziz (İbn Suud) Hicaz-ı fethedince İngilizler Akabe ve Maan bölgesini Mavera-i Ürdün yönetimine kattılar.Bu fiili durum Ürdün 1946"da bağımsız oluncaya değin sürdü.Ancak,Suudi Arabistan bu sınırları hiçbir zaman kabul etmedi ve bu durum 1965"te iki devlet arasında bir sınır anlaşması imzalanıncaya değin anlaşmazlık konusu olmaya devam etti.Bu anlaşmayla ,eskiden kısmen Ürdün"e ait olan ülkenin iç kesimindeki çöllük arazi Suudi Arabistan bu sınırları hiçbir zaman kabul etmedi ve bu durum 1965"te iki devlet arasında bir sınır anlaşması imzalanıncaya değin,anlaşmazlık konusu olmaya devam etti.Bu anlaşmayla,eskiden kısmen Ürdün"e ait olan ülkenin iç kesimindeki çöllük arazi Suudi Arabistanda Akabe"yi resmen Ürdün"ün bir parçası olarak tanıdı ve Akabe Körfezinde yaklaşık 16 km"lik kıyısı bulunan bir araziyi de Ürdün"e bıraktı.

II.Dünya Savaşında İngilizler tarafından oldukça geliştirilen Akabe limanı,bağımsız Ürdün yönetimi sırasında büyük ölçüde modernleştirilmiştir.1961"de büyük tonajlı gemilere de hizmet verilmeye başlanmıştır.Akabe yalnız Ürdün"ün değil ,Suriye ve Lübnan"ında Kızıldeniz ve Hint Okyanusuna açılan tek kapısıdır.Limandan yapılan ihracatın ana maddesi Ürdün"ün fosfatıdır.İthalat ise temel olarak mamul eşyadan oluşur.1975"te Süveyş Kanalının yeniden açılması ve 1980 başlarında patlak veren Irak- İran Savaşı limana yeni iş olanakları sağlamıştır.Nüfus (1979 geç).26.999.

Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsi.net için derlenmiştir.