Afyon İline Ait Türküler Ve Hikayeler Ve Açıklamaları İle İlgili Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-14-2012

Afyon İline Ait Türküler Ve Hikayeler ve Açıklamaları İle İlgili Bilgiler

Afyon Yöresine Ait Türkü Ve Hikalyeler İle İlgili Tüm Bilgileri Okuyalım

Osmanlı devrinde Afyonkarahisar (Karahisar-ı Sahip), Bursa iline bağlı bir sancak iken şehir merkezi, Karahisar kalesi etrafına yani kale ile Hıdırlık arasına toplanmıştır

Aynı zamanda şehir doğuya doğru gelişmektedir

Şimdiki Kadınana İlkokulunun bulunduğu semt şehrin büyük mezarlığı idi

Bu mezarlığın ortasında patika yol bulunmaktadır

Halkın çoğu, işyerine veya evlerine giderken çoğu kez bu iki mezar arasındaki yoldan geçerlerdi

İki mezar arasında zaman zaman hadise olduğu için, ikindiden sonra bu yoldan geçen pek olmazdı

O zamanlar Afyonkarahisar’da her mahallenin güvenliğini sağlayan efeler de bulunurdu

Semt halkının ırz ve namusunu korumak amacıyla, bellerinde silahlık, koltuk atlarında “yatıgan” ya da “kulaklı” adı verilen boyu uzun bıçaklar taşırlardı

İki efe kavgaya tutuştuklarında birbirlerine karşı bıçağın sırtını vurmak suretiyle kendilerini savunurlardı

Kesinlikle bıçağı saplayarak karşısındakini yaralayıp öldürmezlerdi

Afyonkarahisar defterdarlığından emekli 80 yaşında olan Hacı Mustafa Sağdıç, iki mezar arasında Kazım adlı efenin öldürülmesiyle ilgili olarak şunları söylüyor:

“Babam ve yaşlılardan edindiğim bilgiye göre; tahminen 1918 yılında bahsi geçen mezar arasında her nedense Kazım efe ile arkadaşı olan diğer efenin arası açılır ve iki mezar arasında karşılaşırlar, kavgaya tutuşurlar

Türkünün sözlerinde adı geçen kaytan bıyıklı Kazım efe, Afyonkarahisar’da mertliği ve gözükaralığı ile tanınan ve sevilen bir kimsedir

Diğer efe ile kavgaya tutuştuğunda, Kazım efe yediği bıçak darbelerinin etkisi ile (diğer efe yatıganının sırtını değil yüzünü vurmuş Kazım efeye) gücünü kaybeder ve aldığı yaraların etkisiyle oraya yıkılır ve bir müddet sonra da ölür”

Bu olay üzerine Kazım efeye yakılan bu ağıt, aradan yıllar yılı geçmesine rağmen Afyonkarahisar’da halen “Kazım Türküsü” olarak çığırılmaktadır

Türkünün Sözleri

Mezar arasında harman olur mu

Gama yarasına derman olur mu

Gamayı vuranda iman olur mu

Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor

Gaytan bıyıkları gana batıyor

Mezar arasından atlayamadım

Döküldü cephanem toplayamadım

Bir tek düşmanımı haklayamadım

Gama yarasını saklayamadım

Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor

Gaytan bıyıkları gana batıyor

Mezar arasında ganlı gasaplar

İnsan ahbabına gama mı saplar

Cenazem geçiyor bakın ahbaplar

Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor

Gaytan bıyıkları gana batıyor

Mezarımın daşı gıbleye garşı

Üstünün toprağı gözümün yaşı

Benim gözel oğlum efenin başı

Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor

Gaytan bıyıkları gana batıyor

Afyonkarahisar’ın eski gelenek ve göreneklerine göre iki gencin evlenmeleri görücü usulüyle yapılmaktaydı

Yeni evlenen gelin evde bulunan eşini, anne ve babasının tutum ve davranışını haliyle bilemez

Evlenen yeni bir gelin hamile kalınca aşerme devresine girer

Kendisinde bazı yiyeceklere karşı aşırı istek belirir, canı çeker

Hatta bu arzusu mevsiminde bulunmayan yiyecekleri dahi içerir ve onu yiyemediği sürece huzursuz olur

Bu durumu bilen etrafındakiler, hamile olanın hemen isteğini yerine getirmeye özen gösterirler

Bundan tahminen doksan yıl önce ilimizde Zeliha adındaki bir kız davranışlarıyla çevresine kendini sevdirmiş

Halk ağzıyla Zehle diye hitap edilirmiş kendisine

Evlenme çağına gelen Zehle’yi anne ve babası görücü usulüyle evlendirirler

Dediğimiz gibi gelin evdekileri kısa sürede tanıyamaz

Disiplinli, asabi bir kayınvalidesi olduğunun farkında değildir gelin

Bir gün kaynanası kendilerine ait bağlarından asma yaprağı getirerek büyük bir ustalıkla sardığı ve pişirdiği yaprak sarmasını dolaba koyar ve bağa gider

Yaprak sarması akşam olunca birlikte yenilecektir

Aşerme devresinde olan Zehle gelin çok lezzetli olan yaprak dolmasını evin içerisinde gide gele akşama varmadan bitirir

Tencerenin içinde birkaç tane daha kalmış dolmayı yerken üzerine kaynanası geliverir

Mutfakta gelinin dolmayı yediğini ve bitirdiğini görünce aniden sinirlenir, eline geçirdiği mısır sopası ile Zehle gelini dövmeye başlar

Kaynana sopasına dayanamayan gelinin acıyla bağırmasına komşuları koşup geldiklerinde gelin kız bayılmış ve kanlar içinde yerde yatmaktadır

Kaynanasının elinden gelini kurtarırlar ve yakınlarının yardımıyla odasına götürürler

Gerekli ilkyardım için kocakarı ilaçlarıyla tedaviye girişirler ama iş işten geçmiş, Zehle aldığı sopa bereleriyle düşük yapmış ve aşırı kan kaybından ötürü de ölmüştür

Bu acıklı olay karşısında genç geline bu ağıt yakılmıştır

Türkünün Sözleri

Biricik biricik tükenmez sandım

Anama babama duyulmaz sandım

Üç günlük gelini dövülmez sandım

Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı

Bir incecik mayhoş ile sarmayı

Kapının önünde hasır yayılı

Hasırın üstünde Zehle’m bayılı

Arkasından kaynanası bağırı

Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı

Bir incecik mayhoş ile sarmayı

Kaynatası almış keçi budunu

Kaynanası almış mısır odunu

Duymadın mı kaynananın adını

Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı

Bir incecik mayhoş ile sarmayı

Yoğurdu var al mavili çanakta

Benleri var al kırmızı yanakta

Anam babam mahkemede konakta

Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı

Bir incecik mayhoş ile sarmayı

Bağımızın yaprakları göğ idi

Zehle gelin bu vakitler sağ idi

Evimizde bir topacık gül idi

Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı

Bir incecik mayhoş ile sarmayı

Dolma kazanında elim kırıldı

Duyan duydu duymayanlar inandı

Arzuhalim İstanbul’a dayandı

Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı

Bir incecik mayhoş ile sarmayı

10-14-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Afyon İline Ait Türküler Ve Hikayeler Ve Açıklamaları İle İlgili Bilgiler Afyon İline Ait Türküler Ve Hikayeler ve Açıklamaları İle İlgili Bilgiler Afyon Yöresine Ait Türkü Ve Hikalyeler İle İlgili Tüm Bilgileri Okuyalım Osmanlı devrinde Afyonkarahisar (Karahisar-ı Sahip), Bursa iline bağlı bir sancak iken şehir merkezi, Karahisar kalesi etrafına yani kale ile Hıdırlık arasına toplanmıştır Aynı zamanda şehir doğuya doğru gelişmektedir Şimdiki Kadınana İlkokulunun bulunduğu semt şehrin büyük mezarlığı idi Bu mezarlığın ortasında patika yol bulunmaktadır Halkın çoğu, işyerine veya evlerine giderken çoğu kez bu iki mezar arasındaki yoldan geçerlerdi İki mezar arasında zaman zaman hadise olduğu için, ikindiden sonra bu yoldan geçen pek olmazdı O zamanlar Afyonkarahisar’da her mahallenin güvenliğini sağlayan efeler de bulunurdu Semt halkının ırz ve namusunu korumak amacıyla, bellerinde silahlık, koltuk atlarında “yatıgan” ya da “kulaklı” adı verilen boyu uzun bıçaklar taşırlardı İki efe kavgaya tutuştuklarında birbirlerine karşı bıçağın sırtını vurmak suretiyle kendilerini savunurlardı Kesinlikle bıçağı saplayarak karşısındakini yaralayıp öldürmezlerdi Afyonkarahisar defterdarlığından emekli 80 yaşında olan Hacı Mustafa Sağdıç, iki mezar arasında Kazım adlı efenin öldürülmesiyle ilgili olarak şunları söylüyor: “Babam ve yaşlılardan edindiğim bilgiye göre; tahminen 1918 yılında bahsi geçen mezar arasında her nedense Kazım efe ile arkadaşı olan diğer efenin arası açılır ve iki mezar arasında karşılaşırlar, kavgaya tutuşurlar Türkünün sözlerinde adı geçen kaytan bıyıklı Kazım efe, Afyonkarahisar’da mertliği ve gözükaralığı ile tanınan ve sevilen bir kimsedir Diğer efe ile kavgaya tutuştuğunda, Kazım efe yediği bıçak darbelerinin etkisi ile (diğer efe yatıganının sırtını değil yüzünü vurmuş Kazım efeye) gücünü kaybeder ve aldığı yaraların etkisiyle oraya yıkılır ve bir müddet sonra da ölür” Bu olay üzerine Kazım efeye yakılan bu ağıt, aradan yıllar yılı geçmesine rağmen Afyonkarahisar’da halen “Kazım Türküsü” olarak çığırılmaktadır Türkünün Sözleri Mezar arasında harman olur mu Gama yarasına derman olur mu Gamayı vuranda iman olur mu Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor Gaytan bıyıkları gana batıyor Mezar arasından atlayamadım Döküldü cephanem toplayamadım Bir tek düşmanımı haklayamadım Gama yarasını saklayamadım Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor Gaytan bıyıkları gana batıyor Mezar arasında ganlı gasaplar İnsan ahbabına gama mı saplar Cenazem geçiyor bakın ahbaplar Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor Gaytan bıyıkları gana batıyor Mezarımın daşı gıbleye garşı Üstünün toprağı gözümün yaşı Benim gözel oğlum efenin başı Aslanım Kazım’ım yerde yatıyor Gaytan bıyıkları gana batıyor Afyonkarahisar’ın eski gelenek ve göreneklerine göre iki gencin evlenmeleri görücü usulüyle yapılmaktaydı Yeni evlenen gelin evde bulunan eşini, anne ve babasının tutum ve davranışını haliyle bilemez Evlenen yeni bir gelin hamile kalınca aşerme devresine girer Kendisinde bazı yiyeceklere karşı aşırı istek belirir, canı çeker Hatta bu arzusu mevsiminde bulunmayan yiyecekleri dahi içerir ve onu yiyemediği sürece huzursuz olur Bu durumu bilen etrafındakiler, hamile olanın hemen isteğini yerine getirmeye özen gösterirler Bundan tahminen doksan yıl önce ilimizde Zeliha adındaki bir kız davranışlarıyla çevresine kendini sevdirmiş Halk ağzıyla Zehle diye hitap edilirmiş kendisine Evlenme çağına gelen Zehle’yi anne ve babası görücü usulüyle evlendirirler Dediğimiz gibi gelin evdekileri kısa sürede tanıyamaz Disiplinli, asabi bir kayınvalidesi olduğunun farkında değildir gelin Bir gün kaynanası kendilerine ait bağlarından asma yaprağı getirerek büyük bir ustalıkla sardığı ve pişirdiği yaprak sarmasını dolaba koyar ve bağa gider Yaprak sarması akşam olunca birlikte yenilecektir Aşerme devresinde olan Zehle gelin çok lezzetli olan yaprak dolmasını evin içerisinde gide gele akşama varmadan bitirir Tencerenin içinde birkaç tane daha kalmış dolmayı yerken üzerine kaynanası geliverir Mutfakta gelinin dolmayı yediğini ve bitirdiğini görünce aniden sinirlenir, eline geçirdiği mısır sopası ile Zehle gelini dövmeye başlar Kaynana sopasına dayanamayan gelinin acıyla bağırmasına komşuları koşup geldiklerinde gelin kız bayılmış ve kanlar içinde yerde yatmaktadır Kaynanasının elinden gelini kurtarırlar ve yakınlarının yardımıyla odasına götürürler Gerekli ilkyardım için kocakarı ilaçlarıyla tedaviye girişirler ama iş işten geçmiş, Zehle aldığı sopa bereleriyle düşük yapmış ve aşırı kan kaybından ötürü de ölmüştür Bu acıklı olay karşısında genç geline bu ağıt yakılmıştır Türkünün Sözleri Biricik biricik tükenmez sandım Anama babama duyulmaz sandım Üç günlük gelini dövülmez sandım Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı Bir incecik mayhoş ile sarmayı Kapının önünde hasır yayılı Hasırın üstünde Zehle’m bayılı Arkasından kaynanası bağırı Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı Bir incecik mayhoş ile sarmayı Kaynatası almış keçi budunu Kaynanası almış mısır odunu Duymadın mı kaynananın adını Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı Bir incecik mayhoş ile sarmayı Yoğurdu var al mavili çanakta Benleri var al kırmızı yanakta Anam babam mahkemede konakta Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı Bir incecik mayhoş ile sarmayı Bağımızın yaprakları göğ idi Zehle gelin bu vakitler sağ idi Evimizde bir topacık gül idi Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı Bir incecik mayhoş ile sarmayı Dolma kazanında elim kırıldı Duyan duydu duymayanlar inandı Arzuhalim İstanbul’a dayandı Hep mi yedin Zehle gelin dolmayı Bir incecik mayhoş ile sarmayı