Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler

Osmanlıca Sözlük (K Harfi) K Osmanlı alfabesinin yirmidördüncü harfi olan kaf ile, yirmibeşinci harfi olan kef harfini karşılar

KA' (C

: Akva') Düz yer

KAA Ev avlusu

KAA' Acı su

KAAKI' Birbiri ardınca meydana gelen gök gürlemesi

KAAN Hükümdar, hâkan

KAARET Derinlik

KAARET-İ DERYÂ Denizin derinliği

KAAS Boynu göğüse girmek

KAAT Gadap, hiddet, öfke

* Darlık

* Yaşlı koyun

* Davar memesi

* Bağırma ve çığlık şiddeti

KA'B Topuk kemiği, ayak bileği, aşık kemiği

* Mc: Şan, şeref, mecd, büyüklük

* Geo: Sekiz yüzlü, sekiz köşeli (mükâb) cisim

KA'B (Ölm: Hi: 32) Yahudi âlimlerinden olup İsrailiyatı İslâmiyet'e en çok aktaranlardan biridir

Hz

Ebubekir devrinde Müslüman olmuştur

Sa'lebi ve Kisai gibi İslâm tarihçileri ondan çok rivayetlerde bulunmuşlardır

KAB Çok eski devir silâhlarından olan yayın kabzası (tutacak yeri) ile köşesi arasındaki mesafe, her "yay" da "iki kab" olan miktar

KAB-I KAVSEYN İmkân ve vücub ortasında bir makam

* İki yay uzaklığı mesafesi

(

İşte mevcudatın en eşrefi olan zihayat; ve zihayat içinde en eşref olan zişuur; ve zişuur içinde en eşref olan hakiki insan; ve hakiki insan içinde geçmiş vezaifi en azamî bir derecede, en ekmel bir surette ifa eden zât, elbette o mi'rac-ı azîm ile Kab-ı Kavseyn'e çıkacak, Saadet-i Ebediye kapısını çalacak, hazine-i Rahmetini açacak, imanın hakaik-ı gaybiyesini görecek, yine o olacaktır

S

)
KA'B (C

: Kıâb) Ağaç çanak

KAB' Seyahat edip gezmek

* Nefesi tutulmak

* Atın burnu içinden çıkan hırıltı

KA'B Yemek yemek

Su içmek

KABA' (C

: Akbiye) Üste giyilen elbise

Kaftan, cübbe

KABA-YI ÂHENİN Demirden yapılmış elbise

Zırh

KABAÇE f

Entari

Hafif giyecek

KABADAYI Mc: Cesur, kahraman, cengâver

Eskiden kabadayılar ağırbaşlı, fenalıktan kaçınır, iyiliği sever insanlar oldukları için muhitlerinde hürmet görürlerdi

(O

T

D

S

) * Kimseden korkmaz görünerek şuna buna meydan okuyan kimse, yiğit taslağı

KABAHÂT (Kabahat

C

) Kusurlar, kabahatler

Suçlar, çirkin hareketler

KABAHAT Kusur, çirkin iş, tekdir edilmeğe müstehak hareket

KABAİH (Kabayih) (Kabiha

C

) Kabahatlar

Çirkin işler, kabih haller

KABAİL (Kabile

C

) Kabileler

Bir soydan türemiş cemaatler, silsileler

KABAİL-İ ARAB Arap kabileleri

KABAKULAK Tıb: Daha ziyade tükrük bezlerini şişiren bulaşıcı ve ateşli bir hastalık

KABALE Kadı'nın (hâkimin) verdiği hüccet

* Toptan, götürü ile yapılan satış

* Yahudilerin kendi cemaatlarına verdikleri vergi

KABAS Ciğer hastalığı

* Yüksek ve kalın

* Hafiflik

* Neşat, sevinç

KABA'SER (C

: Kabâis) Büyük, kuvvetli, sağlam

Zayıf deve yavrusu

* Deniz canavarlarından bir canavar

KABATÎ (Kıbtî

C

) Çingeneler

KABAZA Hız

Sür'at

KABB İnce belli olmak

* Gönlün eğlendiği gönül eğlencesi

* Makara ortasındaki ağaç

KABBA İnce belli, zayıf kadın

(Müz : Akbeb)
KABBAN Büyük terazi, baskül

KÂBBE Hüzünden ve gamdan dolayı, hali kötü ve kalbi kırık olmak

KABBE Yağmur damlası

* Gök gürlemesi

KABCE (C

: Kubec-Kibâc) Keklik kuşu

KABE Usanmak, bıkmak

* Kırılmak

KABE Yumurta

KÂ'BE (Kâbe) Dünyanın en kudsi ma'bedi

Beytullah, Beyt-ül Ma'mur, Beyt-ül Atik

Bütün mü'minlerin ibâdet esnâsında yöneldikleri merkez

Dört köşe olduğu için Kâbe denir

Bu mukaddes makamın etrafına Mescid-ül Haram ismi verilir

İçinde bir kısım olarak Makam-ı İbrahim mevcuddur

Burası İbrahim Aleyhisselâm'ın Kâbe'yi bina ederken, yahut insanları hacca davet ederken, üzerine çıktığı taşın bulunduğu yerdir

Tavaf namazı burada kılınır

Kâbe'nin ilk inşası Hz

Âdem (A

S

) tarafından olduğuna dair rivayetler vardır

Bedahetle malûm olan ise; Sahih-i Buharî Tercümesine ve çok kıymetli delillere binaen İbrahim ve İsmail Aleyhisselâmlar inşa etmişlerdir

Bu husus âyet-i kerime ile de sâbittir

(Beyt-ül Muazzam'ın âmir-i inşası: Allah-ü Zülcelil; mübelliği ve mühendisi: Cibril; ilk bânisi: İbrahim Halil, muavini de İsmail olduğu en sahih rivayet olarak kabul edilmek icabeder

diye Sahih-i Buharî Tercümesinde Hâfız İbn-u Kesir'den nakledilmiştir

) Kâbe kıblegâhtır

Üzerine farz olan müslümanların, hacc zamanında gidip ziyaret etmeleri icabeden en mühim ve en büyük mabedimiz

KÂ'BE-İ KEMALÂT Kemâlât kâbesi

Yâni herkesin teveccüh etmesi gereken en yüksek kemalât merkezi

KÂ'BET-ÜL ÂMÂL İsteklerin ve emellerin yönelmiş olduğu yer

KÂ'BET-ÜL ULYÂ şerefi ve kudsiyyeti pek yüksek Kâbe

KABELE (C

: Kıbel) Göz boncuğu

KA'BERÎ Ailesine, arkadaşına, yoldaşına, kabilesine ve halkına katılık eden, kötü ahlâklı kişi

KABES Ateş parçası

* Ateş şulesi

* Öğretmek

* Öğrenmek

KABET Kederli ve ıztırablı olma

KÂ'BETEYN İki Kâbe

Mekke-i Mükerreme'deki Kâbe-i Muazzama ile, Kudüs'teki Mescid-i Aksâ

KABINA SIĞMAMAK t

Sabırsızlık, acelecilik

* Şişmanlamak

KABIZ Kabzeden, tutan

KABIZ-I ERVAH Ruhları kabzeden Hz

Azrail

KABIZ-I MÂL Tahsildar

KABİA Kılıç kabzasının başında olan gümüş veya demir

KABİH (Kabiha) Çirkin, fena, kötü, yakışıksız, ayıp

KABİH-ÜL VECH Çirkin yüzlü

Suratı, siması güzel olmayan

KABİHA (C

: Kabâih) Çirkin davranış, ayıp iş

Fena muamele

KÂBİ' Dolu kap

KABİL Kabul eden

Olabilir, istidatlı, mümkün olan, önde ve ileride olan

KABİL-İ EMÂNET İnsan

KABİL-İ GAYR-İ TELAKKUH Gebeliği mümkün olmayan

KABİL-İ HİTAB Sözden anlar

Kendisi ile konuşulabilir olan kimse

KABİL-İ İNKİSAR Kolaylıkla kırılabilir şeyler, kırılması kolay olan nesneler

KABİL-İ KIYAS Düşünülebilen, ölçülebilen, kabul edilebilir olan

KABİL-İ NESH Kaldırılması, iptal edilmesi mümkün olan

KABİL-İ TEMYİZ Huk: Temyiz mahkemesinde görülebilecek olan dâvalar

KABİL Gibi, türlü, biraz evvel, az önce

Aşikâr

İleri gelen

Kabul eden

* Sınıf, nevi, soy

* Kefil

* Birbirine muhalif kavimden üç beş kişi

KABİLE Birlikte yaşayan, konup göçen, bir sülâleden türemiş insanlar

Bir reisin idaresi altında bulunan ve ekserisi aynı soydan gelen insanlar

KABİLE Kadın ebe

* Kabul edici

* Ses alıcı

KABİLİYET Dıştan gelen te'sirleri alabilme gücü

* İstidat, anlayış, kabul edebilirlilik

Kabul edici yüksek bir kuvvete mâlik olmak, olabilirlilik

KABİN f

Güveğinin geline verdiği ağırlık, eşya, para

KABİNE Fr

Vekiller hey'eti

Bakanlar kurulu

* Küçük oda

* Doktorun muâyene yeri

KABİR Büyük, ulu

KABİR (Bak: Kabr)
KABİS Hızlı giden at

Süratli at

KABİS Yusuf Aleyhisselâm'ın rüyasında gördüğü yıldızlardan birisi

KABİSA Parmak ucuyla yenen şey

KABİSE Üveyik kuşu

KÂBİSE Ucu üstüne eğri ve kıvrık olan burun

KABKAB Karın, batn

KABKABA Haykırma, kükreme

(Deve ve arslan hakkında kullanılan bir tâbirdir

)
KABKABA-İ İBİL Devenin bağırması

KABKABA-İ ŞİR Arslanın kükremesi

KABL Önce

Evvel

İleride

Evvelki

KABL-EL BÜLUĞ Büluğdan evvel

KABL-EL MİLÂD İsa'dan (A

S

) önce, milâddan evvel

KABL-ET TAAM Yemekten önce

KABL-ET TELAKİ Buluşmazdan önce

KABL-EL VUKU' Vuku'dan evvel

Olmadan evvel

KABL-EL VÜCUD Gelmeden önce

KABL-EZ ZEVAL Öğleden önce

KABL-EZ ZUHR Öğleden evvel

KABL-EZ ZUHUR Zuhurundan ve meydana çıkmadan evvel

KABLÎ İlke ve önceliğe âit

Hiçbir tecrübeye dayanmadan

Yalnız akıl ile

KABLO Fr

: Telgraf, telefon hatlarında veya elektrik akımı iletmede kullanılan izole edilmiş tellerin bütünü

KABOTAJ Fr

Bir ülkenin kendi limanları arasında gemi işletme işi

KABR (Kabir) Mezar

Merkad

Ölünün toprağa gömüldüğü yer

(Bak: Âlem-i berzah)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KABR-İ HÂMUŞ Sessiz mezar

KABRİSTAN f

Mezarlık

KABS Parmak ucuyla yemek

KABS Her şeyin esası, aslı

* Tâlim etmek

KABSA Başı büyük ve sivri olan kadın

KABT El ile bir şey toplamak

KABTARÎ Yünden dokunan bir elbise

KÂBUK f

Yuva

Kuş yuvası

KABUK Bir şeyin dışındaki sert örtü, kışır

* Bazı hayvanların katı mahfazaları

KÂBUL Avcıların kemendi

KABUL Bir malı satın almak için kabul ettiğini bildiren sözdür

(Bak: İcab)
KABUL-İ ADEM Kalben ademi kabul etmektir

Hakkı inkâr etmek, hatalı bir hüküm ve itikattır

Hak mesleği kabul etmeyip indi ve şahsi görüşünü ileri sürerek başka bir yolda gitmektir, bir iltizamdır

İmânın zıddına şahsi görüşüne tâbi olmak, bâtılı kabul etmektir

KABULGÂH f

Kabul yeri

KABURGA Göğüs kemiklerinin beheri

Göğüs kemiklerinin bel kemiğine bağlanmak suretiyle meydana getirdikleri şeklin bütünü

* Gemi, sandal, kayık gibi deniz nakil vasıtalarının hayvan kaburgasına benzeyen ve omurga üzerine kaldırılan eğri ağaçları

KABUS Uykuda ağırlık basması

Korkulu ve insanda hareket bırakmayan rüya

Karabasan

KABZ Tutmak

Ele almak

Kavramak

Almak

* Tahsil etmek

Teslim almak

* Amelde zorluk çekmek

* Kuşun süratle uçması

* Mülk

KABZ-I RUH Ruhun alınması

Ölmek

KABZA Kılınç gibi şeylerin tutacak yeri

Sap

* El, pençe

* Bir tutam, bir avuç şey

KABZA-İ TÎG Kılıncın kabzası, sapı

KABZIMAL Meyve ve sebze yetiştiricileriyle, satıcı arasındaki aracı

KABZ U BAST Ruhen sıkıntı

Daralma ve genişleme

Sıkıntı ve ferahlık

* Birini diğeri üzerine tercih etme

* Münkabız bir adama ferahlık ve sürurluluk vermek, sevindirmek

* Beyan ve ifâde etmek

* Uzun uzun ve etraflıca anlatmak

KÂC f

Küçük bir çeşit çam

KAD Gr : İsmiyye veya harfiyye olan bir kelimedir

İsmiyye olduğunda iki vecihle kullanılır

yerine muzari olur

Yetişir, kifayet eder mânasınadır

Yahut kelimesine müradif isim olur

Harfiyye olduğunda dâhil olduğu fiil, tahkik, ümid, rica, intizar, yakınlık, azlık veya çokluk ifade edebilir

KÂD Mahzun olma, hüzünlü ve kederli olma

KÂD f

Hırs, tamahkârlık

KA'D Çuval

KAD' Men etmek, engel olmak

KADAH Çömlek içinde pişen yemeğin kokusu

KADAH Küçük toprak çanak

KADANA Forsaların ayağına vurulan zincir

KADASTRO Fr

Bir ülkedeki arazi ve mülklerin alanını, sınırlarını ve yerini belirtip plânlama işi

KADD Boy, bos

KADD-İ BÂLÂ f

Yüksek, uzun boy

KADD-İ BÜLEND f

Uzun, yüksek boy

KADD-İ MEVZUN Mevzun boy, biçimli boy

KADD-İ MÜSTESNA Müstesna boy

Güzellikte emsalsiz ve benzeri olmayan endam

KADD Ü KAMET Boy bos

KADDA' şiddetli

KADDAH Kadeh yapan

Kadeh yapıcı

* Zemmeden

Gıybet eden

Hicveden, yeren

KADDAHE Çakmak taşı

KADDESALLAH Allah mübarek ve mukaddes eylesin

KADDESE Takdis etti, takdis eder, takdis etsin, mutlu olsun (gibi mânada en mübarek bir şeyin kudsiliğini, kusur ve noksanlıktan uzaklığını, müberra olduğunu bildirir fiil

)
KA'DE Bir defa oturuş

Oturma

* Ist: Namazdaki bir defa oturuş

Teşehhüd için, Ettahiyyâtü duâsını okumak maksadı ile olan oturuş

Birinci oturuşa Ka'de-i ulâ, ikinciye de Ka'de-i âhire denir

KADE Gr: Yardımcı fiillerdendir

Cümlede ifade edilen hükmün yaklaştığını bildirmek için söylenir

Mübtedâ ile haberin başına gelerek, birincisini isim adı ile merfu' kılar, haberini de mansub eder

Bu gibi fiillerin haberi muzâri olur

KA'DEL Yağhane sepeti

KADEM Ayak

Adım

Metrenin üçte biri kadar olan uzunluk

Oniki parmak uzunluğu, yarım arşın

* Uğur

KADEM-BUS f

Ayak öpen

KADEME Derece, sıra

* Merdiven basamağı

KADEME-İ ULÂDA İlk basamakta

Başlangıçta

KADEME KADEME Basamak basamak, derece derece

KADEMÎ Ayakla alâkalı

Ayağa mensub

KADEMİYYE Ayak bastı parası

* Eskiden hükûmete ait bir davetiye veya emri tebliğ etmek için gönderilen memura, masrafları karşılığı olarak verilen ücret

KADEMKEŞ f

Ayağını çeken

Yanaşmayan, gitmeyen

KADEMNİH f

Ayak basıcı

KADEMNİHADE f

Gelmiş, ayak basmış olan

KADEMRAN f

Adım atan, ilerliyen

KADEMRENCE f

Lütfen kabul, tenezzül

KADER Cenâb-ı Hakk'ın kâinatta olmuş ve olacak her şeyin evsafını ve havassını ve sâir geleceğini ve geçmişini ezelden bilip, levh-i mahfuzunda takdiri ve yazması

Takdir-i İlâhî

* Ezelî kısmet

* Tali'

Baht

Şans

(Kader ve cüz-i ihtiyarî, İslâmiyetin ve imanın nihayet hududunu gösteren, halî ve vicdanî bir imanın cüz'lerindendir

Yoksa ilmî ve nazarî değillerdir

Yâni, mü'min her şeyi, hattâ fiilini, nefsini Cenab-ı Hakk'a vere vere, tâ nihayette teklif ve mes'uliyetten kurtulmamak için "cüz-i ihtiyarî" önüne çıkıyor

Ona: "Mes'ul ve mükellefsin" der

Sonra ondan sudur eden iyilikler ve kemâlât ile mağrur olmamak için "kader" karşısına geliyor

Der: "Haddini bil, yapan sen değilsin

" S

)(

Eğer kader ve cüz-i ihtiyarîden bahseden adam, ehl-i huzur ve kemal-i iman sahibi ise; kâinatı ve nefsini Cenab-ı Hakk'a verir, Onun tasarrufunda bilir

O vakit hakkı var, kaderden ve cüz-i ihtiyarîden bahsetsin

Çünkü, madem nefsini ve her şeyi Cenab-ı Hak'tan bilir, o vakit cüz-i ihtiyarîye istinad ederek mes'uliyeti deruhde eder, seyyiata merciiyyeti kabul edip, Rabbini takdis eder, daire-i ubudiyyette kalıp teklif-i İlâhiyyeyi zimmetine alır

S

)(İrade-i cüz'iye-i insaniye ve cüz'-i ihtiyariyesi; çendan zaiftir, bir emr-i itibarîdir, fakat, Cenab-ı Hak ve Hakîm-i Mutlak, o zaif, cüz'î iradeyi, irade-i külliyesinin taallukuna bir şart-ı âdi yapmıştır

Yâni, mânen der: "Ey abdim; ihtiyarınla hangi yolu istersen, seni o yolda götürürüm

Öyle ise mes'uliyet sana aittir!" Teşbihte hatâ olmasın, sen bir iktidarsız çocuğu omuzuna alsan

O'nu muhayyer bırakıp "Nereyi istersen seni oraya götüreceğim" desen

O Çocuk, yüksek bir dağı istedi, götürdün

Çocuk üşüdü yahut düştü

Elbette "Sen istedin" diyerek itab edip üstünde bir tokat vuracaksın

İşte Cenab-ı Hak, Ahkem-ül-Hâkimîn, nihayet zaafta olan abdin iradesini, bir şart-ı âdi yapıp irade-i külliyesi ona nazar eder

S

)
KADER-İ İLÂHÎ Allah'ın takdiri

KADERÎ Kader ile alâkalı

Kader, tali' nev'inden olan

KADERİYE "Kul, kendi yaptıklarının halıkıdır" deyip ifrat ederek Hak mezhebinden ayrılan bir dalâlet fırkası

(Bak: mu'tezile)
KADH Zemmetme, çekiştirme

Bir kimsenin ayıb ve kusurlarını söyleyerek gıybet etme

* Men'etmek, engel olmak

* Çakmak taşını çakmak

* Bir kimsenin işine halel vermek

KADIM(A) Kemirici hayvan

KADIRGA Buharlı gemilerin icadından evvel kullanılan harp gemilerinden biri

Kürek ve yelkenle kullanılırdı

Kadırgalar 25 oturaklı idi ve her küreği dörder adam tarafından çekilirdi

(O

T

D

S

)
KADIZ Hep olduğu yerde kalan büyük fıçı

KADÎ Hâkim

Peygamber (A

S

M

) nâmına suçluyu ve suçsuzu ayırıp şeriatla hükmeden hâkim

* Kaza eden

KADÎ-ÜL HÂCÂT Bütün ihtiyaçları yerine getiren Hâkim

Allah (C

C

)
KADİ-L KUDAT Kadıların kadısı

En büyük kadı

Kazasker veya şeyhül islâm makamında bulunan kimse

KADÎB (C

: Kıdbân) İnce ve düz fidan, dal veya çubuk

* Erkeklik âleti

KADÎD Kurutulmuş et

* Pek zayıf, kuru ve çelimsiz insan

* Etleri dökülmüş olup yalnız kemikten ibaret olan gövde

İskelet

KADİH(A) (Kadh

dan) Bir kimse hakkında kötü söz söyleyen

Zemmedici, çekiştirici, kötüleyici

KADÎH Tencere dibinde arta kalan

KADÎ İYAZ Lâkabı: Ebu-l Fadl bin Musa el Yahsabî'dir

Muhaddislerin meşhurlarından ve edebiyatçılardan olup, 476 hicrî tarihinde Site kasabasında doğmuş, sonra Endülüse geçerek Kurtuba'da ve diğer ilim merkezlerinde ilim tahsili yapmıştır

Daha sonra Site kasabasında uzun bir zaman durmuş, bir ara Garnata şehrinde kadılık yapıp, son ömrünü geçirdiği Merakiş şehrine gidip hicri 544 tarihinde vefat etmiştir

Te'lifatı pek çoktur

Kitab-ül İkmâl, Envâr-ül Meşârik, Ettenbihat kitapları hadis ilminde meşhurdur

KADİM (A, uzun okunur) Ayak basan

Ulaşan

Varan

* Azanın mukaddemesi olan insanın başı

KADÎM Eski zaman

* Başlangıcı olmayan

Uzun zamandan beri var olan

* Evveli bilinmeyen hâl ve keyfiyet

KADİME Ordunun ileri karakolu

* Kuşun kanadının ön tarafındaki uzun tüyleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KADÎMEN Eskiden beri

Kadim olarak

KADÎMÎ Eskiden beri var olan

Eski

KADÎ NAİBİ Kadıların (hâkimlerin), gitmedikleri yerlere gönderdikleri vekiller

KADİR Bir işi yapmaya gücü yeten

Kudret sâhibi ve herşeye kudreti yeten

(Allah C

C

)
KADÎR Mukaddir

Muktedir

Kudreti mutlak olan ve her hususa muktedir olan

Nihayetsiz kudret sahibi

(Allah C

C

)(İnsan kâinatın ekser envâına muhtaç ve alâkadardır

İhtiyâcâtı âlemin her tarafına dağılmış; arzuları ebede kadar uzanmış

Bir çiçeği istediği gibi, koca bir baharı da ister

Bir bahçeyi arzu ettiği gibi ebedî Cenneti de arzu eder

Bir dostunu görmeğe müştak olduğu gibi, Cemil-i Zülcelâli de görmeğe müştaktır

Başka bir menzilde duran bir sevdiğini ziyâret etmek için o menzilin kapısını açmağa muhtaç olduğu gibi, berzaha göçmüş yüzde doksandokuz ahbabını ziyâret etmek ve firak-ı ebediden kurtulmak için koca dünyanın kapısını kapayacak ve bir mahşer-i acâib olan âhiret kapısını açacak, dünyayı kaldırıp âhireti yerine kuracak ve koyacak bir Kadir-i Mutlakın dergâhına ilticaya muhtaçtır

İşte şu vaziyette bir insana Hakiki Ma'bud olacak; yalnız her şeyin dizgini elinde, her şeyin hazinesi yanında, her şeyin yanında nâzır, her mekânda hâzır, mekândan münezzeh, acizden müberra, kusurdan mukaddes, nakıstan muallâ bir Kadir-i Zülcelâl, bir Rahim-i Zülcemâl, bir Hakim-i Zülkemâl olabilir

S

)
KADİR ALAYI Tar: Kadir gecesi padişahların saraydan çıkıp, civardaki camilerden birinde namaz kılmaları münâsebetiyle yapılan merâsim

KADİR-AŞİNA Değer ve kadir bilen

KADİRDAN f

Kadirbilir

Değerbilir

KADİR-DANLIK Kadirbilirlik

Herkesin mertebesini bilip ona göre muamele yapan

Kadir ve kıymet bilen

KADİR-ENDAZ f

İyi ok atan ve attığı her oku hedefe isâbet ettiren kimse

KADİR GECESİ (Bak: Leyle-i Kadir)
KADİRÎ Abdülkadir-i Geylanî Hazretlerinin yolunda olan, onun tarikatına mensub

olan

(Bak: Geylanî)
KADİR-ŞİNAS f

Kıymet ve değerden anlayan

Değerli kimseleri tanıyabilen

KADİYE Azlık

Az cemaat

KÂDİYE Soğuk

* Afet, belâ

KADKEŞİDE f

Boy atmış, uzamış

Boyu uzamış

KADR İtibar

Değer, kıymet

Haysiyet

Derece miktarı

Miktar

Meblağ

Takat

Takdir, rızkı taksim eylemek

Gına

KADR SURESİ Kur'an-ı Kerim'de 97

sure olup İnna Enzelna diye de söylenir

KADRO ing

Bir işin yürütülebilmesi için icab eden bir cinsten şeylerin, bilhassa insanların tamamı veya bütünü

KADR-ŞİNAS (Bak: Kadir-şinas)
KADUM (C

: Kudm) Keser

* Şam yakınında bir köyün adı

KADV Yemeğin kokusu iyi olmak

KADY Yemeğin kokusu güzel olmak

KAF Ufuk

* karfinin ismi

* Bir dağ adı

KAF SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 50

suresidir

Bâsikat ismi de verilir

Mekkîdir

KA'F (C

: Kıâf) Ayağı sert olarak basmak

* Ayak ile toprağı yerinden koparıp küremek

* Kap içindeki suyun tamamını içmek

* Koparmak

KAF'A Yumuşak kuru ot

* Parmakları soğuktan dökülmüş ayak

KAF'A Yağcılar tokmağı

* Hurma kabuğundan yapılan, zenbile benzer kulpsuz bir nesne

KAFA (C

: Akfâ) Baş

Kafa

* Ense, arka

* Akıl, zekâ, anlayış

KAFADAR f

Arkası sıra giden, peşinden ayrılmayan

* Kafaları birbirine uyan, kafaca birbirine denk olan arkadaş

KAFAR Katıksız ekmek

KAFAVE Sütten yapılan azık

KAFAVÎ Kafa ile alâkalı

KAFD Bileğin eğri olması

KAFDER Çirkin yüzlü, katı başlı kimse

KAFEDAN Attarların eczâ koydukları kese veya torba

KAFENDER Çirkin yüzlü, katı başlı kimse

KAFER Zayıf ve etsiz olmak

KAFES Tel, ince demir veya ağaç çubuklarından yapılan ve içine kuş ve saire konulan şey

* Dışardan içerisi görünmesin diye, ince tahta çubuklarından yapılıp harem pencerelerine takılan siper, * Ahşap bir binanın kaplama ve sıvası olmaksızın direklerden ibaret taslağı

KAFF Parmak arasına birşey gizlemek

* Ot kurutmak

KAFFAF Parmakları arasında birşey gizleyip çalan kimse

KAFFAL Çilingir

Anahtarcı

KAFFAN Büyük terazi

KÂFFE Hep

Bütün

Cümle

KÂFFE-İ EF'AL Bütün işler

KÂFFE-İ EFRÂD Bütün fertler

KÂFFETEN Bütünü

Hepsi birden

KAFH (KIFÂH) Başa vurmak

* İçi boş olan şeyi vurmak

KÂFİ Kifayet eden

Vâfi, başka şeye ihtiyaç bırakmayan

Yeten, yetişen, elveren

KAFÎ Birine uyup peşinden giden

KAFÎL Kuru ağaç

* Parça parça olmuş ot

* Kamçı

Bir otun adı

KÂFİL Birinin yerine ödemeyi kabul eden

Kefil olan

KAFİLE (A, uzun okunur) Birlikte sefere çıkanların cemaatı

Kervan

KAFİLE-SÂLÂR f

Kafile reisi

Kafile başı

KAFÎNE Kafasından kesilen koyun

KÂFİR Hakkı görmeyen ve örten

İyilik bilmeyen

Allah'ı inkâr eden

Dinsiz

İmanın esaslarına veya bunlardan birine inanmayan

Mülhid

(Arkadaş! İman, bütün eşya arasında hakiki bir uhuvveti, irtibatı, ittisali ve ittihad rabıtalarını te'sis eder

Küfür ise, bürudet gibi bütün eşyayı birbirinden ayrı gösterir ve birbirine ecnebi nazarıyla baktırır

Bunun içindir ki, mü'minin ruhunda adavet, kin, vahşet yoktur

En büyük bir düşmaniyle bir nevi kardeşliği vardır

Kâfirin ruhunda hırs, adavet olduğu gibi nefsini iltizam ve nefsine itimadı vardır

Bu sırra binaendir ki, dünya hayatında bazan galebe kâfirlerde olur

Ve keza kâfir, dünyada hasenatının mükâfatını (filcümle) görür

Mü'min ise, seyyiatının cezasını görür

Bunun için dünya kâfire Cennet (yani âhirete nisbeten), mü'mine Cehennemdir

(Yani saadet-i ebediyesine nisbeten)

Yoksa dünyada dahi mü'min yüz derece ziyade mes'uttur, denilmiştir

Ve keza iman, insanı ebediyyete, Cennet'e lâyık bir cevhere kalbeder

Küfür ise ruhu, kalbi söndürür

Zulmetler içinde bırakır

Çünkü, iman, kabuğunun içerisindeki "lübb"ü gösterir

Küfür ise, lübb ile kabuğu tefrik etmez

Kabuğu aynen "lübb" bilir ve insanı cevherlik derecesinden kömür derecesine indirir

M

N

)
KÂFİR-İ Nİ'MET Nankör

Nimeti inkâr eden

KÂFİRANE f

Kâfire yakışır şekilde, kâfir gibi

KÂFİRÛN Kâfirler

KÂFİRÛN SURESİ Kur'an-ı Kerim'de 109

sure olup El-Kâfirûn da denilir

KAFÎR Hayvan tersi

KAFİYE Tâbi olan şey

* Herşeyin son tarafı

*Edb: Manzum yazılan satırların ses bakımından sonlarının aynı olması

(Yaman, duman, saman

gibi

)
KAFİYEPERDÂZ f

Kafiye uyduran

Şair, nâzım

KAFİYEPERESTLİK Kafiye için safiyeyi feda edecek derecede kafiyeye ehemmiyet vermek

Birinci derecede kafiyeyi düşünüp, mânayı arka plana atmak

KAFİYESENC f

Kafiye dizen

Nâzım, şair

KAFİZ (C: Kufzân-Akfize) Ölçek

KAFKAF şahtere otu

KAFKAF şarap, hamr

KAFKAFE Titremek, titretmek

KAFN Kafa

KÂF-NUN TEZGÂHI (Risale-i Nur Külliyatında geçen bir tabirdir) Allah'ın Kün emriyle her işin olması

(Kün ) "Ol" emri olan bu kelime "Kâf" ve "Nun" harfleri ile yazıldığından böyle denilmiştir

KAFR Arz

Çöl

Beyâban

KAFS Zorla birşey almak

* Gadap, hiddet

* Mevt, ölüm

KAFS Sıçramak

* Hafiflik

* Sevinç, neşat

* Hayvanın ayaklarını bağlamak

KAFSAL Arslan

KAFŞ Yemekten lezzet alma, fazla yemek yemek

* Pabuç

* Cem'etmek, toplamak

KAFŞELİL Kepçe

KAFTA Cima etmek

KAFTAN Ekseriya mükâfat ve taltif olarak giydirilen süslü üstlük elbise

Hil'at, esvab

KÂFUR Beyaz ve yarı şeffaf, kolaylıkla parçalanan bir madde

Sert, güzel kokulu, katı ve yağlı bir madde

* Cennette bir kaynak ismi

KAFUR (KUFUR) Hurma çiçeğinin kılıfı

KAFV Bir kimsenin ardına düşüp ittibâ etmek, ona tâbi olup uyma

KAFY : Uymak

* Kafasına vurmak

KAFZ (KAFAZÂN) Sıçramak

KAFZEA (C: Kafâzi) Başın çevre yanlarının saçı

KÂGAZ f

Kâğıt

KAĞITHANE Kâğıt fabrikası

* İstanbul'da vaktiyle böyle bir fabrikanın bulunduğu yerdeki mesire

KAĞNI (Kağlı) İki tekerleri dingille sâbit öküz arabası

KAGŞAR Yıkılmak üzere

Yıkılıp harabolmaya yüz tutmuş

KÂH f

Saman

Saman çöpü

KÂH f

Köşk, kasır

* Tek oda

Bir gözlü oda

* Yüksek binâ

KAH Sultan

KAHA Ev ortası, saha

KAHAL Koyunların derisini kurutan bir hastalık

KAHAME İlerlemiş yaşlılık

KAHB Yaşlı, ihtiyar

* Büyük dağ

KAHBA (KAHBE-KUHBE) Kırmızısı çok olan beyaz nesne

KÂHBAN f

Harman bekçisi

KAHBE Namussuz kadın

Fâhişe

* Mc: Hilekâr, kalleş ve sözünde durmaz adam

KAHD Koyunun beyaz kuzusu

* Açılmamış nergis

KÂHDAN f

Samanlık

İçine saman doldurulan oda

KAHDE (C

: Kıhâd) Devenin hörgücü dibi

KAHF Kap içindeki suyun tamamını içme

KÂHGİL f

Samanlı sıva çamuru

KAHHAR Galib-i Mutlak ve her an kahretmeğe muktedir olan Allah (C

C

) Hak Celle ve A'lâ'nın esmâ ve sıfâtındandır

KAHHARANE Kahharcasına

Kahredercesine

KAHİF Şiddetli yağmur

KÂHİL Saçına ak düşmüş adam

Yaşlı, ihtiyar

Tembel

KÂHİLANE f

Tembelce, tembelcesine, tembel olana yakışır surette

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KÂHİN Karışık ve tahmini sözlerle gaibden haber verdiği söylenen kimse

Haberci

Falcı

* Âlim

(Kâhinlere gaybi haberleri getirmek için şeytanlar, tâ semavata çıkıp kulak veriyorlar, yarım yamalak yanlış haberler getiriyorlar diye tefsirlerdeki ifadelerin bir hakikatı şu olmak gerektir ki; semavat memleketinin pâyitahtına kadar gidip o cüz'i haberi almak değildir

Belki cevv-i havaya dahi şumulü bulunan semavat memleketinin (teşbihte hata yok) karakol haneleri hükmünde bazı mevkileri var ki, o mevkilerde Arz memleketi ile münasebetdarlık oluyor, cüz'i hadiseler için, o cüz'i makamlardan kulak hırsızlığı yapıyorlar

Hatta kalb-i insani dahi o makamlardan birisidir ki, melek-i ilham ile şeytân-ı hususi, o mevkide mübareze ediyorlar

Ve hakaik-ı imaniye ve Kur'aniye ve hadisat-ı Muhammediye (A

S

M

) ise, ne kadar cüz'i de olsa, en büyük, en külli bir hadise-i mühimme hükmünde en külli bir daire olan Arş-ı Azamda ve daire-i semavatta (temsilde hata olmasın) mukadderat-ı kâinatın mânevi ceridelerinde neşrolunuyor gibi her köşede medâr-ı bahsoluyor, diye beyan ile beraber, kalb-i Muhammediden (A

S

M

) tâ daire-i Arşa varıncaya kadar ise, hiçbir cihetle müdahale imkânı olmadığından, semavatı dinlemekten başka, şeytanların çaresi kalmadığını ifade ile, Vahy-i Kur'ani ve Nübüvvet-i Ahmediye (A

S

M

) ne derece yüksek bir derece-i hakkaniyette olduğunu ve hiç bir cihetle hilâf ve yanlış vahy ile ona yanaşmak mümkün olmadığını, gayet beliğane, belki mu'cizane ilân etmek ve göstermektir

L

)
KÂHİNANE f

Kâhin gibi ve ona benzer şeklide haberler veren

Bir nevi zan ile gaibden haber verir gibi

KÂHİNE Kadın kâhin

KAHİR (A, uzun okunur) Üstün gelen

Yenen

Galip gelen

* Zorlayan

Mecbur eden

KAHİR-ÜL EŞRÂR Şerleri ve kötülükleri ortadan kaldırıp yok eden

Haydutları kahreden

KAHİR-ÜS SÜMUM Panzehir

KAHİT Şiddetli kıtlık olan sene

KAHİZ Müşkil, zor nesne

KAHKAHA Yüksek sesle ve çokça gülme

KAHKAHAZEN f

Kahkaha atan, fazlaca yüksek sesle gülen

KAHKAHA' Öldürücü bir yılan

KAHKAR Taş

KAHKAR Katı, sert, sağlam taş

KAHKARA Geri geriye gelme, dövüşerek çekilme

KAHKARÎ Birdenbire geri dönme, aniden arkaya dönme

* Geri çekilmekle ilgili, geri dönmekle ilgili

KAHKARİYE Geri dönme

Rücu'

KAHL Göze sürme çekmek

KAHL (KUHUL) Kurumak

KAHL Zemmetmek

* Nimete nankörlük etmek

KAHLESE Yuvarlak baş

KAHM (Kuhum) : Düşünmeden kendini bir iş içine atmak

KAHPE (Bak: Kahbe)
KAHR Zorlama

Cebir

* Ezme

Mahvetme

* Fazlaca üzüntü

Keder içine işleme

* Cenâb-ı Hakkın şiddetli ve azab verici vasıflarının tecellisi

(Kahr, lütfun zıddıdır

) (Bak: Celal)
KAHR-I DEHR Dünyânın ve zamanın kahrı

KAHR-I HİDDET Hiddetin ve kızgınlığın yıkıcı galebesi

KAHR Yaşlı, ihtiyar kişi

* Yaşlı at

* Yaşlı deve

KAHRAMAN (C

: Kahramanan) f

Yiğit, cesur, bahadır

* Fars mitolojisinde Rüstem'in yendiği kişi

* İş buyuran, hüküm sâhibi

KAHRAMANAN (Kahraman

C

) f

Kahramanlar

Cesur kimseler, yiğitler

KAHRAMANANE f

Kahramanca, yiğitçe, cesurane

KAHRAMANÎ f

Yiğitlik, kahramanlık, cesurluk

KAHREBAN Kehribar

KAHRENÎ Kahr ile, zorla

Ezerek, cebren

KAHT Kıtlık

Kuraklık

Kuraklıktan dolayı mahsulün yetişmemesi

KAHT-I RECUL (Kaht-ı rical) Adam kıtlığı

Değerli devlet ve siyaset adamlarının yokluğu

KAHT Ü GALÂ Yokluk

Kıtlık

Fakirlik

* Pahalılık

KAHUS Uzun boylu erkek

KAHVALTI t

Sabah ve ikindi vakitleri yenilen hafif yemek

KAHVE şarap

* Hâlis süt

* Kahve

* Güzel koku

* Bolluk, bereket

* Kahvehane

KÂHYA Büyük konaklarda ev işlerini idare eden kimselerle san'at ve ticaret sahiplerinin işlerine bakmak üzere hükümet tarafından seçilen kimselere eskiden verilen addır

KAHZ (Ok atmak

* Sıçramak

* Yarmak

KAHZ (KIHZ) İbrişim karışıklı beyaz bez

KAIF Yeri kazıp götüren, toprağı sürükleyen yağmur

KAILE (C

: Kavâil) Dağ başı

KAİB (C

: Kevâib) Tomurcuk memeli kız

KAİBE Hüzün ve gamdan perişan olmak

KAİD (A, uzun okunur) Süren

Sevkeden

* Koyunların önünden giden ve "Küsem" denilen koyun

* Yedeğine alıp çeken

Çavuş

Serasker, kumandan

* Sıradağ

* Geniş ark

KAİD (Kuud

dan) Oturan, oturucu, oturmuş

KAÎD (C

: Kavayid) Çekirge

* Ulu, yüce kişi

KAİDAN (Kaid

C

) Kumandanlar, komutanlar, seraskerler

KAİDE Esas

Temel

Düstur

Nizam

Yol

Ayaklık

* Dip taraf

* Bir şeyin meydana gelmesine şart ve düstur olan husus

* Bir ilim ve fennin düsturlarından her biri

* Fık: Hayızdan ve çocuktan kesilmiş kadın

KAİDE-İ KÜLLİYE Açık ve sarih olan kaide ve hüküm

Herşey hakkında tatbik edilebilen, umumi kaide

KAİDE-İ RABT Bağlama kaidesi, bağlama cümlesi

KAİDEN Oturarak, oturduğu hâlde

KAİDEŞİKEN f

Kaide ve usullere uymayarak

Kuralları çiğniyerek

KAİDEŞİKENÂNE f

Usul ve kaideye riayet etmeyerek, kuralları çiğneyerek, kaideyi bozarak

KAİDETEN Kaide ve hükümlere göre

Kurala uygun olarak

KAİDEVÎ Kaide ve kural ile alâkalı

* Mat: Tabana ait

KAİD-ÜL CEBEL Dağın çıkıntısı, burnu

KAİD-ÜL CEYŞ Orduyu, askeri idare ve sevkeden

Kumandan

Serasker

KAİL Söyleyen

Anlatan

Nakleden

Söz sahibi

İnanmış

* Boyun eğmiş

Rıza göstermiş, razı olmuş

KAİM Ayakta duran

Mevcut

Baki

* Vaktini ibadetle geçiren

KAİME Uzun bir kâğıda yazılan ferman

* Kitap yaprağı

* Kâğıt para

KAİMEN Ayakta durarak

Yıkılmamış

* Canlı olarak

KAİM-MAKAM Birinin yerine geçen

Kaymakam

Bir kazayı (İlçe) idâre eden memur

Osmanlılarda, binbaşı ile miralay arasındaki askeri rütbe

Yarbay

KÂİN Olan

Var olan

Bulunan

Mevcut

KÂİNAT Var edilen şeylerin hepsi

Yaratılanlar

Mevcudat

Âlemler

KÂİNAT-I NÂİME Uyuyan kâinat

KÂİNAT-EFRUZ f

Kâinatı süsleyen, cihanı donatan

KAÎR Daha derin, çok derin

KAÎS Çok yağmur

KÂJ f

Eğri, bükülmüş

* Şaşı

KAK Uzun, tavil

* Alaca karga

KA'K Kuru ekmek

Peksimet

KA'KA Kuru, yâbis

Meşakkatli yol

* Yemame'den Kûfe'ye giden geniş yol

KA'KA' Korkak, zayıf kişi

KA'KAA Silâh çatırtısı

Kılınç veya süngü gibi silâhların birbirine çarpmasından çıkan ses

KA'KEA Men'etmek, engel olmak

* Hapsetmek

KAKUM Kürkü makbul bir cins kedi

KAKUNC Kanbel otu

(İt üzümünün bir nevidir

)
KAKUZE (C

: Kavâkiz) Boş maşrapa

KAKÜL (Kâgül) f

Alnın üzerine sarkıtılan kısa kesilmiş saç

KAL' Bir şeyi kökünden çekip koparmak

* Kendisinden iyi kalay çıkan maden

* Azletmek

Bir tarafa ayırmak

(

İşte bak: şu cezire-i vasiada vahşi ve âdetlerine mutaassıb ve inadcı muhtelif akvamı ne çabuk âdât ve ahlâk-ı seyyie-yi vahşiyanelerini def'aten kal' u ref' ederek bütün ahlâk-ı hasene ile teçhiz edip bütün âleme muallim ve medeni ümeme üstad eyledi

M

N

)
KAL'-İ EŞCAR Ağaçların sökülmesi

KAL (A, uzun okunur) Söz

KÂLA f

Kumaş

* Ev eşyası, giyim eşyası

* Sermaye, anamal

KAL'A Kale

Eskiden yapılan büyük merkezlerin ve şehirlerin bulunduğu etrafı duvarlarla çevrili ve düşmanın hücumundan muhafaza edilen yüksek yerlerde inşa edilmiş yapı

* Çobanın çantası

* Hurma ağacının dibinden kesilen taze fidan

KAL'A-BEND f

Bir kale içinde yaşamağa mahkûm olmuş olan

Kal'aya bağlanmış

KAL'A-DÂR f

Kale koruyucusu, kal'a muhafızı

Dizdar

KALA Buğz, adâvet

KALAFAT Geminin tahtalarının aralıklarını üstüpü vs

ile doldurup üzerine zift sürme işi

* Sahte süs, düzen

KALAFAT Vaktiyle Yeniçeri Ağasının giydiği kırmızı bir başlık

KAL'A-GİR f

Kale tutan

KALAH Diş sarılığı

* Sarık uzunluğu

KALAİD (Kılâde

C

) Gerdanlıklar

* Akarsular

KALAİL (Kalil

C

) Az şeyler, kaliller

KALAK Can sıkıntısı

Gönül darlığı

Kararsızlık

* Zahmet

Meşakkat

KAL'A-KÜŞA f

Kale zapteden

KALALİB (Kullâb

C

) Çengeller, kancalar

Uçları eğri olup bir şeyler asmağa yarayan demirler

KALÂNİS Takkeler, külâhlar

KALÂNİSÎ Takkeci

KAL'A-NİŞİN f

Kalede oturan

KALANSUVE (KULENSİYE) (C

: Kalânis-Kalânis-Kılâs) Takke, külâh, kavuk

(Bak: Kalensüve)
KALANTOR Zenginliğini göstermeye özenen kellifelli ve şişman adam

KALAR f

Büyük sel yarıntısı

KALAVRA Eskimiş meşin eşya veya yamalı ayakkabı

KALAYE Kilise odası

KALB Vücudun kan dolaşımı merkezi

Yürek

* Gönül

* Herşeyin ortası

* Bir halden diğer bir hale çevirme

Değiştirme

*İmanın mahalli

* Fuâd, sıkt-ül ilim, tâbut-ül ilim, beyt-ül hikmet, via-i ilim de denilir

(Dâima değiştiği ve hareket halinde olduğu için kalb ismi verilmiştir

) Bir şeyi geri döndürmek ve çevirmek

* Yüreğe vurmak veya dokunmak

Gönüle dokunmak

* Bir şeyin içini dışına ve dışını içine çevirmek

* Aks ve tahvil

(Ehl-i tahkik indinde; çam kozalağı şeklindeki cismanî et parçasına taalluk eden letaif-i Rabbaniyedir

Bütün kuvvetin mebdeidir

Dimağ ise; bütün hislerin mebdeidir

)(Kalb, imanın mahalli olduğu gibi, en evvel Sâni'i arayan ve isteyen ve Sâni'in vücudunu delâili ile ilân eden, kalb ile vicdandır

Zira kalb, hayat malzemesini düşünürken, en büyük bir acze mâruz kaldığını hisseder etmez, derhal bir nokta-i istinadı; kezalik, emellerin tenmiyesi (nemâlandırmak) için bir çare ararken, derhal bir nokta-i istimdadı aramağa başlar

Bu noktalar ise, iman ile elde edilebilir

Demek, kalbin sem' ve basara hakk-ı takaddümü vardır

Kalbden maksad; sanevberî (çam kozalağı) gibi bir et parçası değildir

Ancak, bir latife-i Rabbaniyyedir ki, mazhar-ı hissiyatı, vicdan; ma'kes-i efkârı, dimağdır

Binaenaleyh, o latife-i Rabbaniyyeyi tazammun eden o et parçasına kalb tabirinden şöyle bir letafet çıkıyor ki; o latife-i Rabbaniyenin insanın maneviyatına yaptığı hizmet, cism-i sanevberînin cesede yaptığı hizmet gibidir

Evet, nasıl ki bütün aktar-ı bedene mâ-ül hayatı neşreden o cism-i sanevberî bir makine-i hayattır; ve maddî hayat onun işlemesi ile kaimdir

Sekteye uğradığı zaman cesed de sukuta uğrar

Kezalik o latife-i Rabbaniye a'mâl ve ahvâl ve mâneviyatın hey'et-i mecmuasını hakikî bir nur-u hayat ile canlandırır, ışıklandırır; nur-u imanın sönmesi ile mâhiyeti, meyyit-i gayr-i müteharrik gibi bir heykelden ibaret kalır

İ

) (Bak: Hiss-i sâdis)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KALB-İ ÂHENİN Demir gibi metin ve sağlam olan kalb

KALB-İ HABİDE Uyumuş kalb

KALB-İ HARÂB Harab olmuş gönül

KALB-İ MECRUH Yaralı kalb

KALB-İ METRUK Terkedilmiş kalb, bırakılmış gönül

KALB-İ MUNTAZAM Edb: Harfleri ters okunduğu zamanda da bir mâna çıkan kelimedir

Meselâ: "Reşat, taşer" gibi

KALB-İ MUZTARİB Iztırab çeken kalb

KALB-İ NÂ-ŞÂD Hüzünlü gönül, kederli kalb

KALB-İ SELİM Temiz gönül

KALBEN İçten, kalbden, yürekten, gönülden

Samimi olarak

Kendi kendine

KALBGÂH f

Ordunun sağ ve sol kanadlarının ortası

Merkez bölümü

* Canevi

KALBÎ İçten

Yürekten

Kalbe ait ve müteâllik

Samimiyetle

Riyâsızca

KALBOLMA t

Başka hâle gelme

Değişme

KÂLBÜD f

Kalıp, şekil

* Gövde, beden, insan veya hayvan cesedi

KALBZEN f

Kalpazan

Sahte para basan

* Yalancı

KALD Gümüş bilezik

KALE (A, uzun okunur) Dedi

O söyledi

KALE (Bak: Kal'a)
KALE f

Kumaş

* Ham kavun, kelek

KALE Söz söylemek

KALEB Dudak dışarıya sarkmak

KALEB (C

: Kavâlib) Kalıp

KALEBE Hastalık

İllet

KALEHZEM Yeyni, hafif

* Suyu çok olan büyük deniz

KALE-KÎLE Dedi-denildi şeklindeki nakiller

KALEM (C

: Aklâm) Kamış

Yazı için ucu inceltilen bir nevi ince ve sert kamış

* Yazı yazmak için kullanılan her türlü âlet

* İfâde

Üslub

* Mâden, taş ve tahta üzerinde oymak için ucu sivri çelik âlet

* İnce boya, fırçası

* Yazı enva'ı

* Resim

Nakış

* Resmi dâirelerde kâtiplerin çalıştıkları oda

* Ağacı aşılamak için kullanılan ucu kalem gibi yontulmuş ince çöp

* Çiçek ve sâir hastalıklara karşı kullanılan aşıyı hâvi ufak şişe

* Ok

KALEM SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 68

suresinin ismidir

Mekkîdir

KALEMDAN f

Kalem kutusu, kalemlik

KALEMEN Yazı ile, kalem ile

* Sayıca, sayı bakımından

KALEMGİR f

Yazı yazarken kalemin kâğıda takılmadan rahatlıkla kayması

KALEMÎ (Kalemiyye) Kalemle alâkalı

Kalemle münâsebet ve alâkası olan

KALEMİYYE Eskiden kalemlerde yazı karşılığı olarak alınan para

KALEMKÂR f

Tülbent veya ince kumaş üzerine fırça ile şekiller yapan yazmacı

* Maden üzerine kazarak şekiller yapan kimse

* Duvar veya tavanlara süs yapan, nakkaş

KALEMKÂRÎ f

Resimcilik, ince nakkaşlık

* İnce nakkaşın elinden çıkmış

KALEMKEŞ f

Yazan, yazıcı, yazar, müellif

* Çizen

* Yazıda silinti yapan

KALEMREV f

Bir hükümdar veya hükümetin hükmünün geçtiği yer

KALEMZEDE f

Yazılmış, kaleme alınmış

KALEMZEN f

Yazan, yazıcı, kâtib

KALEN (A, uzun okunur) Söylemek suretiyle

Söyleyerek

KALENDER f

Dünyayı terkederek elini çekip Allah yolunda giden kimse

* Dünyâdan elini çekip herşeyi hoş gören kimse

* Dünya alâkalarından uzak, alâyişe aldanmaz hakikat adamı

Filozof

KALENDERÂNE f

Kalenderce

Kalender olan bir kimseye yakışır surette

KALENDERÎ f

Feylesofluk; kalenderlik; dervişlik; serserilik

* Edb: Halk edebiyatı tâbirlerindendir

Halk şâirleri "mef'ulü, mefaîlü, mefaîlü, feûlün" vezninde tanzim ettikleri gazele bu adı verirler

KALENSÜVE Üzerine sarık sarılarak başa giyilen külâh

* Mantarın başlığı, tablası

KALES Kusuntu

KALET (C

: Kılât) Helâk olmak

* Dağlarda, içinde su biriken çukur

* Göz çukuru

* Baş parmağın dibinde olan çukur

KALFA Sarayla konaklardaki cariyeler hakkında kullanılan bir tâbir idi

Konaklarda bu tâbir, daha çok bunların eskileri ve yaşlıları hakında kullanılırdı

Gençlerine "kız" denilir ve adlarıyla çağrılırlardı

* Eski tarz mekteblerde öğretmen yardımcısı

* Bir san'atta usta ile çırak arasındaki işçi

KALGAY Eskiden Kırım Hanlığı'nın veliahtlerine verilen ünvan

KALH Eşek anırtısı

Aygır kişnemesi

KALH Ferc

KALHEBAN Uzun, tavil

KALHEBE Beyaz bulut

KALIB (Ka, uzun okunur) Hususi bir biçim, bir şekil alması istenen bazı şeylerin konmasına mahsus araç

(Buz kalıbı, çizme kalıbı gibi) * Hususi surette dökülmesi istenen şeylere mahsus zarf

* Beden, vücut, gövde

* Şekil ve suret nümunesi, örnek

* Bir kalıba dökülmüş veya kalıptan çıkmış şey

KALİ' (Kal

dan) Kökten söküp atan

Kökünden çıkaran

KALÎ Dedikoducu, gıybet eden, çekiştirici

* Söylemekle

Söylenmiş

Söz olarak

Söze dair ve müteallik

KALİ f

Halı

KÂLÎ Veresiye satmak

KALÎB Kuyu, çok eski zamandan kalmış kuyu

KÂLİB (KELİB) İt tutan kimse

Köpeğe av tâlim ettiren kimse

KALİÇE f

Küçük halı

KALÎF Hurma kabuğu

KALİF Sünnet olmamış kimse

KALİFİYE Fr

Yetişmiş usta, işçi vs

KÂLİH Katı, şiddetli, şedid

KALİL Az

* Bodur kimse

KALİL-ÜL BİDÂA Sermayesi az

KALİLEN Az olarak

KALİTA ing

Eskiden kalyon cinsinden yük gemisi

KALİTE Fr

Vasıf

KALİYYE Tava kebabı

* Kavrulmuş

KALİZEM Kuyu

* Suyu çok olan deniz

KALKADİS Siyah boya

KALKAL Deprenmiş, hareket etmiş

KALKALE Bir şeyi titretmek

* Tecvidde: Okurken harflerin üzerinde birden durarak harfi, mahrecinden çıkar çıkmaz kesmek suretiyle bu harfleri tekrar okumak

Kalkale ile okunan harfler şunlardır: Kaf, tı, ba, cim, dal

(Hakk kelimesinde okunduğu gibi)
KALLA' Beylere koğuculuk yapan yalancı

* Halk içinde tanınmak için kendine bir alâmet yapan kimse

KALLAB (Kalb

den) Düzenbaz, hilekâr

* Kalpazan

Sahte para basan kimse

KALLAS Takke dikici, takke diken

KALLAŞ Kalleş

Hileci, dönek

KALLAVÎ Vaktiyle vezirlerin giydikleri bir cins kavuk

KALLE Az olmak

KALLEYS San'a şehrinde bir kilise

KALLİ t

Sözlü

Dil ile

KALLİDNÂ Boynumuza geçir, tak (manâsındadır)

KALM Kesmek

KALMES Ulu kişi, seyyid

KALORİ Lat

Bir kilogram suyu bir derece ısıtmak için lâzım olan ısı miktarı

* Gıdaların vücuda yarayışlı olması ve hararet vermesi bakımından değeri

KALP t

Hileli

Sahte

Taklit

* Yalandan cesaret satan korkak adam

* Yalancı

Kendisine güvenilmez olan

KALTABAN f

Namussuz

Pezevenk

KALÛ (A, uzun okunur) Dediler

Onlar söylediler (meâlinde fiil)

KALÛ BELÂ Cenab-ı Hak ruhları yaratıp, onlara Rabbiniz değil miyim, meâlinde: "Elestü Bi-Rabbiküm" buyurduğunda, ruhlar: "Evet Rabbimizsin" meâlindeki Kalu Belâ diye cevap verdiklerini bildiren Kur'andaki bir tâbirdir

(Bak: Bezm-i elest)
KÂLUC f

Küçük parmak

* Güvercin kuşu

KAL U KÎL "Dedi denildi" şeklindeki nakiller

KÂLUS f

Ahmak, ebleh, akılsız

KALUS (C

: Kulus-Kalâyıs) Ayakları uzun genç deve

* Yüksek

* Murdarlıklar akan çay

Kirli ırmak

KÂLUSANE f

Akılsızcasına, ahmakçasına

KALUŞE f

Çömlek

* Tencere

KALY Et ve buğday kavurmak

* Buğz, adavet, düşmanlık

KALYAN f

Nargile

KALYON Buharlı gemilerin icadından evvel kullanılan yelkenli ve kürekli harp gemilerinden biri

KÂM f

İstek

Arzu

Maksad

Murad

Dilek

Lezzet

* Ağzın üstü

Damak

* Koyun, sığır ağılı

* Ağaç kilit

KÂM U NÂKÂM Elbette, ister istemez

KAM' Kahretmek

Zelil etmek

* Zabtetmek

Ezmek

Kırmak

* Hasta etmek

* Başına vurmak

* Bir sese kulak verip dinlemek

* Ağzı dar olan bir şeyin içine huni ile akıcı maddeyi koymak

* Huni

KA'M (C

: Kiâm) Devenin ağzını bağladıkları şey

* İçinde silah saklanan kap

* Bağlamak

* Öpmek

KAMA İki tarafı keskin, ucu sivri ve enli bıçak

* Duvara veya keresteye çakılan büyük tahta çivi

* Ağaç, kütük ve sâireyi yarmak için kullanılan ucu ince, arka tarafı kalın ağaç veya demir takoz

KAMAKIM (Kumkuma

C

) İçlerine mürekkep, zemzem gibi şeyler konulan yuvarlak testiler

KAMAME Süprüntülük

KAMARA Vapurlarda mevki sayılan odalar ve salonlar

* Gemide kaptan gibi erkâna mahsus odalar

* Buğday ve arpa gibi mahsul demetlerinden harman yerinde yapılan küme

* Avrupa devletlerinde millet meclisi

KAMARÎ (Kumriye

C

) Dişi kumrular

KAMAROT Vapurlarda kamaraların hizmetini gören adam

KAMATIR (KAMTARİR) Katı, sağlam

KÂMBAHŞ f

Herkesin isteğini yerine getiren

* Bağışçı, ihsan edici

KAMBER (Bak: Kanber)
KÂMBİN f

Merâmına erdiren

İsteğine kavuşturan

KÂM-BİNAN (Kâm-bin

C

) f

Bahtiyarlar, mesutlar, mutlu kimseler

KÂM-BİNÎ f

Bahtiyarlık, saadet, mutluluk

KAMCERE Islah etmek

KÂMCU f

İsteğini ve meramını arıyan

Maksadına ve gayesine ulaşmak isteyen

KÂME f

Arzu, istek, meram, gaye, maksad

KAM'E $ (Kumu') : Hakaret

KAME (C

: Kumme) Başını sudan kaldıran davar

KAMEA (C

: Kamâ) Büyük gök sinek

* Gözün kirpikleri diplerinde çıkan sivilceler

KAMED Binanın temeli

KAMEL Bitli kişi

* Karnın büyük olması

KAMEN Lâyık

KAMENCER Yaycı, kavvas

KAMER Gökteki ay

Hilâl

* Ay ışığında uyumayıp uyanık durmak

KAMER SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 54

Suresinin ismi olup İktarabet Suresi de denir

Mekkîdir

KAMERÎ Ay ile alâkalı

KAMERÎ SENE Arabi aylara göre olan yıl

Senesi 360 gün olan yıl

(Bak: Hicret)
KAMERİYYE Çardak

Bahçelerde, mehtaplı gecelerde oturmak üzere yapılıp, etrâfı sarmaşık v

s

çiçeklerle örtülü bulunan yer

Küçük köşk

KAMERVARİ f

Ay gibi, kamere benzercesine

KAMES Suya daldırmak ve batırmak

* Hareket edip acı çekmek

KAMET (A, uzun okunur) Namaza başlama işâreti, namaz kılmak için okunan ezan

* Boy

Boy-bos

Endam

KAMET-İ BÂLÂ Uzun boy

KAMET-İ KIYMET Kıymet ve değerinin mertebesi

Manevî büyüklük

KAMET-İ MEVZUN Düzgün ve yakışıklı boy

KAMET-İ NÂMİYE Gelişme ve büyüme kabiliyetinde olan endam, boy

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KAMET-İ ÖMR Ömür boyu

Bütün hayat müddetince

KAMET ALMAK Namaza başlamak için, hususen farz namazından önce ezan okumak

KAMEZ Menfaatsiz, hor hakir nesne

KÂMGÜZAR f

İsteğini elde edebilen

Arzusuna kavuşabilen

KAMH Buğday

* Yukarı kaldırmak

KAMH Yemeğe iştihâsı az olmak

* Suya dalmak

* Davarın başını sudan kaldırması

KAMHA Kasap merhemi adı verilen ilaç

KAMIH Kam' eden, ezip kıran, mahveden, perişan eden

Kahreden, yok eden

Alçaltan, zelil eden

KAMIH Tarhana

* Kokutup ekşitilmiş şey

KAMIH Suyu içmeyip, başını kaldırıp duran davar

KÂMİL (Kemal

den) Bütün, tam, olgun, eksiksiz, kemalde olan, kusursuz

Kemal ve fazilet sâhibi

* Resul-i Ekrem'in de (A

S

M

) bir vasfıdır

* Yaşını başını almış, terbiyeli ve görgülü kimse

* Âlim, bilgin kişi

* Bir aruz kalıbı ismi

(Büyük görünme küçülürsün

Kâmillerde, büyüklük mikyasıdır küçüklük, Nâkıslarda küçüklük mizanıdır büyüklük

S

)
KÂMİL-İ UKALÂ Kemalde olan mükemmel akıl sâhibleri

Akılların kâmili

KÂMİLEN Noksansız, eksiksiz olarak

Tam olarak

Kâmil olarak

Bütünü ile

Tamamen

KAMİM Tere otunun kurusu

KÂMİN(E) Saklı

Gizli

Belirsiz

Pusuda duran

KÂMİNUN (Kâmin

C

) Saklı ve gizli olanlar

KAMİS Gömlek

* Döl yatağını kaplayan ince deri

* Bâzı nebatlardaki ince zar

KAMİT Bağlanmış

* Tam olgun, kâmil

KAMKAM (C

: Kumâkım) Ulu, şerif kimse

*İyi, keskin kılıç

* Büyük deniz

* Çok adet

* Saç dibine düşen ******

* Küçük kene

KAMKAME (C

: Kamkâm) Büyük, derin deniz

KÂMKÂR f

İsteğine ulaşmış

Matlubunu elde etmiş

Hedef ve gayesine varmış

* Mutlu, bahtiyar, mes'ud

KÂMKÂRANE f

Mutlu olan bir kimseye yakışır şekilde, mutlulukla

KÂMKÂRÎ f

Mutluluk, saâdet, bahtiyarlık

Murada ermeklik

KAML(E) Bit, kehle

KAMLUL Yabâni hıyar

KAMM Evi süpürmek

KAMMAS Suya dalan

KAMMAŞ Külhancı

KAMME Süpürmek

KÂM NA KÂM f

İster istemez

KAMP Karargâh

Kırda asker, izci veya talebelerin kurdukları karargâh

* Esirler karargâhı

KAMPANYA Sıkı bir iş ve çalışma devresi

* Maksatlı uğraşma

Bir maksad için faaliyete geçme

KÂM-PERVER (C

: Kâmperverân) Emel besleyici

KAMR Göz kamaşmak

KAMRA Ay ışığı olan gece

KÂMRAN f

Arzusuna nâil olan, bahtiyar, mes'ud

KÂMRANÎ f

Mutluluk, kâmranlık

İsteğine, arzusuna kavuşmuş olma

KÂMREVA f

İsteğine erişen

Arsuzuna kavuşan

Gayesine ulaşan

KAMS (KIMÂS) Hareket ettirmek

* Davar önüne sıçramak

KAMŞ Bir şeyi şundan bundan toplamak

KAMT Kuş, dişisine cima etmek

* Doğan çocuğu beze sarmak

KAMTARİR Çatık suratlı

KAMU (Kamuğ) t

Hep, bütün, tamamen

KAMUFLAJ Fr

Gizlenme, örtme

Aldatma gayesiyle yapılan tertibat

Daha ziyade harp zamanlarında araçlar ile insanların, bulundukları mekâna göre kılığa girmeleri

KÂMURAN (Bak: Kâmran)
KAMUS Deniz

Derya

* Denizin ortası, derin yeri

* Büyük Lügat Kitabı

KAMUS-İ ARABÎ Arapça lügat kitabı, Arapça sözlük

KAMUS-İ OSMANÎ Osmanlıca sözlük

KAMUS-İ TÜRKÎ Türkçe lügat kitabı, Türkçe sözlük

* Şemseddin Sâmi'nin yayınladığı Türkçe lügat

KAMUS Arslan, esed

KÂMVER f

İsteğine kavuşmuş

Gaye ve maksadına vâsıl olmuş

Mutlu, bahtiyar

KÂMVERÂN (Kâmver

C

) f

Mutlular, bahtiyarlar, arzularına kavuşmuş olanlar

KÂMYAB İsteğine kavuşmuş

Murâdına ermiş olan

KÂN f

Bir şeyin menbaı

* Kuyu

Kaynak

* Mâden ocağı

* Bir keyfiyetin

(niteliğin) bol olarak bulunduğu kimse

KÂN-I KEREM Kerem, lütuf ve ihsan menbaı

KÂN-I MERHAMET Merhamet kaynağı

KÂN f

Ahmak, ebleh

Câhil

İdraksiz, düşüncesiz

KANA Süngüler

KANAAT Aç gözlü olmayıp hırs göstermemek

Kısmetinden fazlasına göz dikmemek

Helâl ile yetinip haramı istememek

Az şeyi de olsa kısmetine razı olmak

(Semere-i sa'yine ve kısmetine rıza kanaattir, meyl-i sa'yi kuvvetlendirir

Mevcuda iktifa dûnhimmetliktir

M

) (Bak: Himmet)
KANAATBAHŞ f

Kanaat verici, inandırıcı

KANAATKÂR f

Kanaat sâhibi

Kanaat edip az şeyle iktifâ eden

KANAATKÂRANE f

Kanaat sâhibi bir kimseye yakışır tarzda

KANADİL (Kandil

C

) Kandiller

KANAFİZ (Kunfuz

C

) Kirpiler

* Dağ fareleri

KANAH (C

: Kanevât-Kınâ-Kınaâ) Yer altında olan su yolu

* Kendir ağacı

KAN'AR Büyük, kaba budaklı ağaç

KANAS Av yeri

KANAT (C

: Kanavât) Yeraltına döşenmiş olan künk

Küçük kanal, su borusu

* Sopa, mızrak

KANATA ing

Bol ağızlı su testisi

* Sıvı koymaya mahsus kap

* Bazan ölçü gibi de kullanılır

KANATİR (Kantar

C

) Kantarlar

KANATİR (Kantara

C

) Taştan yapılan kemerli büyük köprüler

Kantarlar

KANAVAT (Kanât

C

) Yeraltına döşenmiş olan künkler

Su yolları

* Mızraklar, sopalar

KANAZI' (Kunzua

C

) Uzamış saç

* Baş traş edilirken yer yer bırakılan saç

KANBER Hz

Ali'nin (R

A

) sâdık, vefakâr ve sevgili kölesinin adı

* Mc: Bir evin gediklisi

* Herşeye burnunu sokan, her düğün ve eğlencede bulunan bir adamdan kinâye olarak kullanılır

KAND Şeker, şeker kamışının donmuş suyu

KANDAL Büyük başlı

KANDAVE Yaramaz huylu

* Gıdası olmayan taam

* Büyük iri

KANDEFİR Yaşlı kimse, acuz

KANDÎ şekerimsi, şekerle ilgili, şekerden

KÂNE (Kevn

den) İdi, oldu

mânasında, fiilin geçmiş zamanı

KANEF Kulağın küçük ve kalın olması

KANEME Kir

* Yağdan gelen pis koku

KANEŞVERE Hayız görmez kadın

KANFA Kulakları küçük ve kaba olan kadın

(Müz: Aknef)
KANFAŞ Yaşlı, ihtiyar

KANFESE Tesbih böceği

KANH Suyu içip kandıktan sonra başını kaldırmak

KANGREN Yun: Canlı vücudun belirli bir kısmında hücrelerin ölmesiyle meydana gelen bir hastalık

KANIS Avcı

KANIT Ümidi tamamen sönmüş

Ye'se düşmüş, ümitsiz, kederli, hüzünlü

KANIT (Bak: Delil)
KANİ' (A, uzun okunur) Kanaat eden

Kendinde olan helâla razı olup, başkasının hiçbir şeyine göz dikmeyen

* Kanmış

İnanmış

Tatmin olmuş

KÂNİ (Kinaye

den) Dokunaklı ve iğneli söz söyleyen

Kinayeli konuşan

KANİB İnsan topluluğu

KANİF İnsan cemaati

* Çok yağmur ve bulut

* Geceden bir parça

KÂNİF Udul eden, dönen, yoldan çıkan

KANİSA (C

: Kavânıs) Taşlık denilen ve kuşlarda olan bir organ

KANİT (A, uzun okunur) (Kunut

dan) Kunut ve duâ eden

* İtaatlı

* Sükût eden

KANİTÎN Kunut ve duâ edenler

Allah'a itaat ve ibadet edenler

KÂNİZ Defneden, gömen

KANKAL Büyük kile

KANKANE Yol göstermek

KANKARİS Börek

KÂNKEN f

Madenci

Maden kazıcısı

KANNAD şeker yapan, şekerci

KANNAS Avcı, seyyad

KANNİS Avcı, av

KANNUR Başı büyük kişi

KANS Av

Av avlama

KANSA (Kuşlarda) Kursak

KANTAR Ağırlık ölçüsü âleti

* Binikiyüz dinar, onikibin okiyye, yüz okiyye gibi hudutsuz bir vezindir

* Kırk okka

KANTARA Taştan yapılan, kemerli büyük köprü

KANTARİYYE Kantar ücreti

Tartma parası

KANTİN Fr

Kışla, fabrika, mekteb gibi yerlerde bakkal veya aşcı dükkânı

KANU' Kanaat sâhibi

Kanaatkâr, kanaatli

Hakkına razı olan

KANUN (C

: Kavânin) Herkesin uyması için devletin teşri kuvveti tarafından konulan her türlü meşru nizam, kaide, emir, nehiy ve yasaklar

* Kaziye-i külliye

Kâinatta Allah'ın koyduğu değişmez nizam

KANUN-U ASKERÎ Askerlik kanunu

KANUN-U ESASÎ Temel kanun

Temel ve esasa ait kanun

Bir bünyenin aslını ve mahiyetini teşkil eden kanun

(Bak: Teşkilât-ı esasiye)
KANUN-U KADİM Eski âdet

KÂNUN Ocak

Ateş yanan yer

Zaman

* Kış mevsimi

* Sakil, ağır adam

* Kış mevsiminin ilk iki ayı

* Mangal

Soba

KÂNUN-U DEHA Dehâ kaynağı

Dehâ ocağı, akıl, zekâ kaynağı

KÂNUN-U EVVEL, KÂNUN-U SÂNİ Aralık, Ocak

KANUNEN Kanuna göre

Kanunca

Kanuna uyarak

Kanun yolu ile

KANUNİ Kanuna dâir

Kanuna ait

* Avrupavâri kanuna vesile olan Osmanlı Padişahı Sultan Süleyman'ın bir nâmı

(Bak: Sultan Süleyman Han)
KANUNİYET Kanunluluk

Kanun haline gelmek

KANUNNAME f

Kanun kitabı

Anayasa

KANUNŞİNAS f

Kanun ve nizam koyan, kanunun inceliklerini bilen

KANVA' Büyük burunlu kadın

KANZAA İbik

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KAPASİTE Fr

İçine alma, ihtiva etme kabiliyeti

* Kabiliyet, bilgi

KAPÇAK Tar: Eski zaman muharebelerinde muhasara edilen kalelerin duvarlarına tırmanmak için kullanılan büyük çengel

KAPIKULU Osmanlı devletinin daimi ordusunu teşkil eden yaya ve atlı askerlerin bütününe verilen addır

KAPLICA Üstüne bina yapılmış sıcak maden suyu, üstü örtülü kaynarca, ılıca

KAPORA (Kaparo) Pey olarak verilen para

KAPRİS Geçici heves

Maymun iştahlılık

İnsanın zayıf tarafı

Evham

KAPTAN-I DERYA Vaktiyle bahriye nâzırı

Deniz kuvvetleri komutanı

KAPUT Fr

Askerlerin üstlük elbisesi, yağmurluğu

* Otomobillerin motor kısmını örten kapak

KAR' (KUR') (C

: Ekrâ) Cem'etmek, toplamak

* Okumak, kıraat

KA'R Derinlik

Dip

Her şeyin dibi

Nihâyet

* Yemeği dipten yemek

* Çalmak

koparmak

KA'R-I NÂ-YÂB Dibi bulunmayacak derecede derin olan

KÂR f

İş

Güç

Amel

Fiil

Temettü'

* Kazanç

KÂR-I AKIL Aklın kabul edeceği iş

Akıllıca iş

KÂR-I KADİM Eski zaman işi

KÂR-I REVÂ İşe yarar, kullanılabilir

KÂR f

(Kelimeye bir ek olup, isimleri sıfat yapar) Eden, edici, yapan mânâlarına gelir ve li, lı, cı, ci gibi eklerin de karşılığıdır

İtaat-kâr, hilekâr, isyan-kâr, hamur-kâr, kanaatkâr

gibi

KAR' Vurmak

Çakmak

Kapı çalmak

* Savt

Avâz

Ses

* Kabak

* Gülsuyu kabı

* Eti soyulmuş kemik

KAR'-UL ASÂ Doktorun, hastanın bedenine vurup muâyene etmesi

* Mc: Hatayı hatırlatmak için işaret vermek ve ikaz etmek

KAR (C

: Kur-Kirân) Zift, kara boya

* Deve

Dağ keçisi

* Ses çıkmasın diye ayağın kenarıyla yürümek

* Küçük tepe

* Kara taşlı yer

* Kara büyük taş

KA'R Karnı yemekten dolmak

* Arkası yağlı olmak

KARA' (Kar'

C

) Su kabakları

* Gülsuyu kapları

KARA' Deve yavrusunda çıkan beyaz bir sivilce ve kabarcık

* Baştaki saçların hastalıktan dökülmesi

KARA (C

: Ekrây-Karvât) Bahçe ve bostan içindeki su arkı

* Su ile karışmış süt

KARA (C

: Ekrâ) Arka

KARABASAN t

Kâbus

Sıkıntılı ve korkunç rüya

* Bir kimsenin içine düştüğü pek sıkıntılı ruh durumu

KARABE Kırba

Büyük testi

KARA'BELANE Karnı büyük, yassı bir böcek

KARABET Soyca yakınlık

Hısımlık

Akrabalık

KARABET-İ KALB Kalb yakınlığı, gönül yakınlığı

KARABET-İ NESEBİYYE Aynı soydan gelmek suretiyle olan asli hısım ve akrabalık

KARABET-İ SIHRİYYE Kız alıp vermekle meydana gelen akrabalık, yakınlık, hısımlık

KARABİN (Kurban

C

) Kurbanlar

Allah için kesilen koyun, sığır ve deve gibi hayvanlar

KARABORSA Piyasadan çekilen eşyanın, yüksek fiatla satıldığı gizli pazar

KARAFİ (Şihâbüddin Ahmed El-Karafi) Maliki Mezhebi'nin büyük âlimlerindendir

Milâdi 1285 de vefat etmiştir

KÂR-ÂGÂH f

İşbilir, uyanık

KÂR-ÂGÂHÎ f

Uyanıklık, iş bilirlik

KARAH (C

: Akriha) Bina ve ağaç olmayan arazi

KARAİB (Karib

C

) Yakınlar, hısımlar

Akraba

KARAİN (Karine

C

) Karineler, ip uçları

KARAKTER yun

Huy

Mizac

Seciye

Bir şeyi benzerlerinden ayırdetmeğe yarayan temel hususiyet

KARAMİL Örülüp ucu sarkıtılan saç bağı

KARAN Mekke arzı

KARANFUL (KARANFÜL) Yaprağı, çiçeği ve kokusu güzel ve uzun olan budaklı bir nebat

Karanfil

KARANİTIS Kişiyi sersem eden dimağ dolgunluğu

KARANTİNA İtl

Bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu bir ülkeden gelen kişileri, gemileri veya malları geçici olarak tecrit etme şeklinde alınan tedbir

* Hastahanede yatması gereken hastaların kayıt ve kabul işlerinin yapıldığı yer

* Bir bulaşıcı hastalığın yayılmasını önlemek üzere hasta olup olmadığı bilinmeyen insan ve hayvanlarla temasın menedilmesi

KARAR Değişmez hâle gelmek

* Sabit ve sakin olmak

* Ne az ne çok olan tam ölçü

Ölçülülük

* Gitmeyip kalmak

* Oturaklı yer

Sâkin olacak yer

* Anlaşılan ve sabit hâle gelen son karar sözü

* Mahkemece verilen son söz ve neticeye bağlama

* Dolanmak

* Ayakları kısa ve çirkin yüzlü bir cins koyun

KARAR-I KAT'Î Dâvâyı neticelendiren kesin karar

KARAR-I SERİ Acele karar, seri karar

KARARDÂDE f

Durgun hâle gelmiş

* İstikrar bulmuş

Kararlaşmış

Karar verilmiş

KARARET Kısa ayaklı ve çirkin yüzlü bir cins koyun

* Düz yuvarlak yer

KARARGÂH f

Karar verilen yer

Karar yeri

* Askerî birlikte kurmay heyetinin toplandığı yer

Merkez

KARARGİR f

Karara bağlanmış

Kararı verilmiş

KARARİT (Kırat

C

) Kuyumcu tartıları

Kıratlar

KARARNAME f

Bakanlar Kurulu'ndan çıkan resmî emirler

* Verilen karârı bildiren yazı

KARARYAB f

Karar bulan

* Bir yerde oturup dinlenen

KARAŞİME Maymunların gece çıkıp yattığı bir ağaç

KÂR-AŞİNA İş bilir

İşten anlar

KARATİS (Kırtâs

C

) Kâğıtlar, sahifeler

Kâğıt tabakaları

KARAVANA Bakırdan yayvan yemek kabı

* Kışla, okul, hastahane gibi müesseselerde tevzi edilecek yemeği içine koydukları kap

* İnce ve yassı elmas

* Atışta hedefe vuramama

KARAVOL f

Karakol

KÂRAZMA f

Görgülü, tecrübeli

KÂR-ÂZMAYÎ f

Görgülülük, iş bilirlik, tecrübeli oluş

KÂR-AZMUDE f

Görgülü, tecrübeli, görmüş geçirmiş

KÂRBAN f

Kervan

KÂRBAN-SARAY f

Kervansaray

Şehirlerde veya yol üzerlerinde kervanların ve yolcuların gecelemelerine mahsus büyük han

KARBON Lât

Basit olup kömürleşmiş hâlde bulunan bir temel unsur

Kömür

Billurlaşmış halde kömürleşmiş cisim

KARBONİK Fr

Bir karbonla, iki oksijenin birleşmesi ile meydana gelen gaz

KARBUS (C

: Karâbis) Eğerin ön ve arka kaşı

* Saç

KÂRD f

Bıçak

KÂRDAN f

İşten anlar, iş bilir

KÂR-DANÎ f

Uyanıklık, iş bilirlik

KÂRDAR f

İşi elinde tutan

KÂR-DARAN (Kârdar

C

) İşi elinde tutanlar, iş tutanlar

KARDED Kaba mekan

Düz arz

KÂRDİDE (C

: Kâr-didegân) f

Uyanık, tecrübeli, iş bilir, görgülü

KARDİNAL Fr

Katolik mezhebinde en büyük pâye

KARE (C

: Kâr-Kur) Dişi ayı

* Meşe

* Yüksek yer

* Kabile ismi

KARE Anasından gözsüz doğan

Kör olarak dünyaya gelen

* Koyun sürüsü

KÂRE Arka yükü

KAREF Hastalara yakın olmak

KAREH Kişinin gövdesi kirli olmak

Vücut kirliliği

KAREM Et arzu etmek

* Deniz içinde biten çınar ağacına benzer bir ağaç

KAREN (C

: Akrân) Ok mahfazası

* Kılıç

* Ok

* İki deveyi biribirine çattıkları ip

Başka deveye çatılmış deve

* Çatık kaşlı olmak

* "Yakınlık" mânâsına mastar

* Necid ahâlisinin mikâtı olan mevzi

KARENBA Ayakları uzun bir böcek

KARF Töhmet etmek, ayıplamak

* Ayıp isnad etmek

* Dibâgat olunmuş deriden yapılan dağarcık gibi bir kap

KÂRFERMA f

Amir, iş buyuran

KÂRGÂH f

Fabrika, iş yeri

Atölye

KÂRGER f

İş yapan, işleyen

* Etki yapan, tesir eden, nüfuzlu

KÂRGİL f

Kerpiçten yapılmış bina

KÂRGİR f

Taş veya harçla yapılmış olan

* İş tutan, iş yapan

KARGÜZAR f

Becerikli

İş yapabilen

Elinden iş gelen

KARH Yaralama

* Hasta olmak

* Bedende çıkan yara

* Su olmayan yerde kuyu kazmak

* Yanlış ve yalanla hakkı değiştirmek ve battal etmek

KARHA (C

: Kuruh) Yara, ceriha

Ülser

KARHA-İ ÂKİLE Tıb: Etrâfını yiyip, genişleyerek büyüyen yara

KÂRHANE f

İş yeri, iş yapılan yer

* Süt satılan yer

Süt fabrikası

KARHEB Yaşlı, ihtiyar

* Yaşlı öküz

* Çok kıllı keçi

* Ulu ve şerefli kişi

KARIK Düz yer

KARIS Ekşi yoğurt

KARISA (C

Kavâris) İncitici söz

KARİ (A, uzun okunur) Köyde sâkin olan, köylü

KARİ' (Kari'e) (A, uzun okunur) Okuyucu

Okuyan

* Âbid ve zâhid olan

* Kur'anı tecvide göre okuyan

KARİ' Ulu kişi, seyyid

KARİA (A, uzun okunur) Ansızın gelen belâ

Kıyâmet

* Belâ ve musibetten hıfz-ı İlâhiye dâir okunan dua ve âyetler

* Peygamberimiz'in (A

S

M

) düşman üzerine saldığı asker grubu

* Pek şiddetli rüzgâr

KARİA SURESİ Kur'an-ı Kerim' in 101

Suresidir ve Mekkîdir

KARİAT (Karie

C

) Okuyan kadınlar

Kıraat eden kadınlar

KARİB Çok yakın

Yerce ve mekânca uzak olmayan

* Yakın hısım

KARİB-ÜL AHD Yakın zamanda

KARİB (KAREB) (C

: Kavarib-Ekrub) Gemi sandalı

KÂRİBAN f

Kervan

KARİBEN Bir zaman sonra, yakın vakitte

Çok zaman geçmeden

* Sülâlece ve soyca yakın olan

KARİE (C

: Kariât) Okuyan kadın

Kırâat eden kadın

KARİH Yaralı, cerihalı

* Çıbanlı

KARİH (C: Kuruh-Kavârih) Kesbedici, kazanan

* Dişleri tam olan davar

KARİHA Fikir kabiliyeti

Zihin kudreti

Düşünme istidadı

* Akıldan hâsıl olan fikirler

Her şeyin evveli

* Kuyudan çıkarılan ilk su

KARİHA-ZÂD f

Karihadan doğan, karihadan meydana gelen

KARİKATÜR Bir insanın veya bir şeyin gülünç bir tarzda yapılan resmi

* Kaba, âdi ve mizahi resim

KARİN Yakın

Hısım

Akraba

* Arkadaş

Yaşı aynı olan arkadaş

Refik

Komşu

* Bir şeyi elde eden, nâil olan

* Pâdişahın daimi surette yakınında bulunan

Mâbeynci

KARİN-İ EVVEL Baş mâbeynci

KARİN Kılıcı ve oku olan

* Hacla umreyi birlikte yapan

KARİNE Bilinmeyen bir şeyin anlaşılmasına yarayan ip ucu

Anlaşılması zor olan hususun hak ve hakikatına dâir cüz'i delil olan şey

İşaret

KARİNE-İ MÂNİA (Bak: Karine-i mecaz)
KARİNE-İ MECAZ Mecaza ait işaret

Kelimenin mecaz olmasını gerektiren, hakiki mânasında alınmasına mâni olan kayıt

Buna Karine-i mânia da denir

KARİNE-İ TAAYYÜN Belli edici ve tâyine yardım eden iz, işâret, delil

KARİR Mesrur, sevinmiş, memnun

Beşâret ve müjde sebebi ile parlayan göz

KARİR-ÜL AYN Memnun, mesrur, gözü aydın

KARİS Donmuş, câmid

* Pıhtı

Sirke ile pişmiş balık

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KARİYE (C: Kavâri) Uzun burunlu, kısa ayaklı, arkası yeşil bir kuş

* Süngü demirinin keskin yeri

* Kılıcın ve ona benzer şeylerin keskin yeri

KARİYER Fr

Bir insanın kendisini hasretmiş olduğu meslek

* Bir meslekte alınan merhalelerin bütünü

KARK Tavuk gıdaklaması

KARKAF şarap, hamr

KARKAL (C: Karâkıl) Kadın gömleği

* Yeleksiz elbise

KARKAR Kilim veya halı ucu

* Hışımla gürleyerek çağır demek

KARKAR (C: Karâkır) Düz açık yer

KARKARA Karın gurultusu

* Kumru kuşunun ötmesi

* Kahkaha ile gülmek

* Su içerken bardağın guruldayıp ötmesi

KARKİSYUN (KARKİSYA) Kebâbe dedikleri devâ

KARLAYL (Thomas Carlyle) (Hi: 1210-1298) İskoçya'da doğmuş, Londra'da ölmüştür

İskoç tarihçisi ve filozofudur

Babası dindar bir duvarcı ustası idi, oğlunu papaz yapmak istiyordu

Onun dinî şüpheleri papaz olmasına mâni oldu

Yedi sene manevî mücahededen sonra imanî mes'elelerde istikrar elde edebilmiştir

Carlyle (Karlayl) şöyle diyor:Kur'anı bir kere dikkatle okursanız, Onun hususiyetlerini izhara başladığını görürsünüz

Kur'anın güzelliği, diğer bütün edebî eserlerin güzelliklerinden kabil-i temyizdir

Kur'anın başlıca hususiyetlerinden biri, Onun asliyetidir

Benim fikir ve kanaatıma göre Kur'an, serapa samimiyet ve hakkaniyetle doludur

Hazret-i Muhammed'in (A

S

M

) cihana tebliğ ettiği davet, hak ve hakikattır

(Karlayl)
KARM (C

: Kurum) Değerli insan

Kıymetli insan

KARMELE Yapraksız küçük ağaç

KARMEŞE Cem'etmek, toplamak

KARN Zaman, devre

* Bir insanın ortalama ömrü olan altmış sene

* Yüz yıllık zaman

Asır

* Boynuz

Hayvanda başın boynuz yerleri, boynuz yerinden sarkan saç

(Karn, iki mânaya gelir

Birisi, zamandan bir müddete mukterin olan ümmet, bir zaman ahalisi olan hey'et-i içtimaiye ki, "hayrul kuruni karni" hadis-i şerifi bu mânayadır

Bunda sivrilmek veya mukarenet etmek manası vardır

Bu mukarenet veya efradın yekdiğerine mukareneti veya bir peygamber, bir âlim, bir reis gibi büyük bir şahsiyete mukareneti mülâhaza olunur

Diğeri de müddet-i zamanın kendisine denir ki, asır gibi ekseriyetle yüz sene takdir edilmiştir

) (E

T

)
KARN-I EVVEL Hicretin birinci asrı

KARN-I ZABY Geyiğin başındaki çatal boynuz

KARNABİT Karnıbahar

KÂRNAME f

Usta çıkacak kişilerin ustalıklarını göstermek için yaptıkları iş örneği

KÂRNEDAŞTE f

İş bilmez, acemi, işten anlamaz

KARNESA Doğan kuşunun, avının ardına düşmesi

KARNEYN İki boynuz

KÂR-NÜMA f

Menfaat gösteren

* Usta çıkacak olan çırakların, ustalıklarını göstermek için yaptıkları örneklik iş

KÂRPERDAZ f

İş düzenliyen

* Konsolos, şehbender

KÂRPERVERD f

Becerikli, iş yapan, elinden bir iş gelen

KARR Durma

* Karar verme

* Su dökmek

* Kulağına söylemek

* Mahfe

KARRA' (C

: Karrâun) Güzel okuyan

KARRA' Ağaçkakan kuşu

KARRA Bir kimsenin kulağına söylemek

* Soğuk su dökmek

KARRAUN (Karrâ

C

) Güzel okuyanlar

KARRE Soğukluk, soğuk

KARS İki parmağıyla çimdiklemek

* Karıncanın ısırması

KARS Şiddetli soğuk

KARS Küçük ibrik

KARSA (KARİSÂ) Bir hurma cinsi

KARSA' Deve kuşunun erkeği

KARSAA Buruşup büzülmek

* Yazıyı sık yazmak

KÂRSAZ f

Becerikli, elinden iş gelen

KARSEL Kısa boylu adam

(Müe: Karsele)
KARŞ Kesbetmek, kazanmak

* Toplamak, cem'etmek

KARŞAME Atmaca kuşu

KÂRŞİNAS f

İşten anlar, iş bilir

KART Tazeliği geçmiş, katılaşmış

* Gençliği geçmiş, geçkin, yaşça büyük

KARTA' Gözünün birisine sürme çekip diğerini unutan ve gömleğini ters giyen budala kadın

KARTABAN Karısı ile nâmahrem kimseyi gördüğü hâlde aldırış etmeyen

KARTABUS Zahmet, meşakkat

KARTAK (C: Karâtit) Kadife

* Terlik

* Etekli kaftan

KARTALE Eşek yükünün dengi

KARUN (A, uzun okunur) Peygamber Musâ (A

S

) devrinde yaşamış, malı ile mağrur olarak haddini aşmış ve Cenab-ı Hakkın zekât emrini dinlemediğinden Musa'nın (A

S

) duâsından sonra malı ile birlikte yere batmış olan dünya zengini

Cenab-ı Hakkın lütuf ve ihsanını kendine mâlederek nankörlük ve enaniyetinden dolayı bu fena sıfatı ile meşhur olmuştur

KARUN İki şeyi bir araya getiren

* Tez terleyen hayvan

* Arka ayaklarının tırnağı ön ayağının tırnağı yerine vâki olan hayvan

*İleride olan memeleri geride olan memelerine pek yakın olan dişi deve

KARUR Duş yapılacak soğuk su

KARURE (C

: Kavârir) Göz bebeği

Gözün siyah kısmı

* Şişe

KAR'UŞ İki hörgüçlü deve

* Arslan eniği

KARV Ağaç kadeh

* Köpek yalağı

* Hurma ağacının kökü

* Uzun havuz

* Hayanın derisi inip büyümek

* Kast

* Etraflıca araştırmak, tetebbu

* Bir kimsenin mesleğine girmek, onun yoluna süluk etmek

KARVA Uzun hörgüçlü deve

KARVAH Uzun ağaç

* Uzun deve

KÂRVAN f

(Bak: Kervan)
KARYA Eski çağlarda Bursa ve Balıkesir bölgesinin adı

KARYE Köy

Nâhiyeden küçük olan, insanlarla meskun yer

KARYET-ÜN NAHL Kovan

Arı yuvası

KARYET-ÜL ENSÂR Medine-i Münevvere şehri

KARYETEYN Mekke ile Taif şehirleri

KARZ Selem ağacının yaprağı

KARZ Borç, ödünç

Kesmek, kat'etmek

* şiir söylemek

KARZ-I HASEN Sadece Allah rızâsı için verilen ödünç

Faizsiz verilen borç

KÂR-ZÂR (Kâr ü zâr) f

Kavga, cenk, savaş, harp, muharebe

KÂR-ZÂRGÂH f

Savaş meydanı

Harp alanı

Muharebe sahası

KARZEN Borç, ödünç olarak

KAS' Bir şeye el ayası ile vurmak

* Gidermek

* Tahkir etmek, küçümsemek

KA'S Ölüm, mevt

KA'S (C: Kiâs) Parmak kemiği

KA'S Çirkin kokulu toprak

KAS'A (C

: Kısâ') Çanak, kâse

* Yemek kabı

KA'SA Devamlı olarak yerinde sabit olan kadın

* Arkası içerisine girdiğinden arkasını yere koyamayan kadın

KASA Kabalık

* Şiddet

* Katılık

KASAB Saz, kamış

* Parmak kemikleri

* Nefes borusu, bronş

* İnce keten bezi

KASAB-I MISRÎ Mısırda dokunmuş keten bezi

KASAB-ÜL ENF Burun kemiği

KASAB-ÜL FÂRİS Kalem kamışı

KASAB-ÜL HABİB Şeker kamışı

KASABA (C

: Kasabât) Akciğerdeki nefes borularından herbiri

Bronş

* Küçük şehir

Çarşısı olan büyük köy

* Ahalisi beş-on bin raddelerinde olan mâmure

KASABAT (Kasaba

C

) Bronşlar

* Kasabalar

KASABE Kötü hurma

KASAH Sırtlan

KASAİD (Kaside

C

) Kasideler

KASAL Buğday içinde olan siyah taneler

KAS'A-LİS Dalkavuk

Çanak yalayıcı

KASAM Şiddetli sıcaklık

* Güzellik

KASAME (Kasem

den) Katili bilinmeyen kimsenin bulunduğu, şüphelenildiği mıntıka halkından elli kişiye yemin ettirme

KASA'NİNE Katı olmak

* Büyük olmak

KASAR Üşenme, tembellik etme

* Güç ve kuvvetin son sınırı

* Boğazı tutup nefes aldırmayan bir zahmet

KASARA (C: Kasr-Kasarât) Boyun kökü

* Yoğun ağaç

* Gemilerin baş ve arka taraflarında güverteden daha yüksek yapılan güverte

KASARET Kısalık

Kısa olma

KASAS Haber vermek

Hikâye etmek, anlatmak

* Tetebbu' etmek

* Tıb: Göğüs kemiği

Göğüs ortası

KASAS SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 28

Suresidir

Mekkîdir

(Kısas da denir

)
KASAS Arslan

KÂSAT (Ke's

C

) Kadehler, ke'sler

KASAT Davarın arka ayaklarının dik ve doğru olması

KASATURA Askerlerin, bellerine bağlayıp taşıdıkları ve süngü gibi kullandıkları düz ve kısa kılıç

KASAVET Kalb katılığı, gaflet

* Kaygı, tasa, üzüntü, keder

(Bak: Kasvet)
KASAVİSE (Kıssis

C

) Papazlar, ruhbânlar, keşişler

KASB Kat'etmek, kesmek

KASB Ağızda tez dağılan ve çekirdeği katı olan kuru hurma

* Sağlam, sert

KASBA Kamış

Kamışlık

KASD Bir işi bile bile yapmak

* İsteyerek

Niyet ederek

* Niyet

Tasavvur

* İstikamet

Yolu doğru olmak

KASDEN Bile bile, isteyerek

KASDÎ İstiyerek, kastederek, niyetle ve bile bile yapılan

KÂSE f

Tas veya çanak

Kâse gibi olan çukurluk

* Başı kaplayan ve başın üstündeki kemik

KÂSE-İ ÇEŞM Göz çukuru

KÂSE-İ FAĞFUR f

Çin porseleni

Çin porseleninden yapılan kâse

KÂSE-İ SER Kafatası

KA'SEB Büyük karınlı, kalın

KÂSE-BEND f

Çatlamış, kırılmış

* Kâse gibi şeyleri tamir eden kimse

KASED şahyar dedikleri nesne

KÂSE-GER f

Kâseci, kâse yapan

KÂSEHA (Kâse

C

) Kâseler

KA'SELE Yürürken bir ayağını yere sürüyüp tozutmak

KÂSE-LİS (Kâselis) f

Çanak yalayıcı

Çok yiyen, obur

Hırslı

* Dalkavukluk

Alçak huylu kimse

* Dilenci

KÂSE-LİSAN (Kâselis

C

) Dalkavuklar, çanak yalayıcılar

KASEM Yemin

Ahdetme

KASEMÂT Ahdler, yeminler

KASEMÂT-I KUR'ANİYE Kur'andaki ahitler, yeminler

KA'SERE (KA'SERÂ) Yoğun, sağlam, kalın, katı

KASES Hidayet edici delil

KASF Kırmak

* Oyun, eğlence

* Devenin diş gıcırdatması

KASFE (C

: Kasf-Kasefât) Deve sesi

* Merdiven ayağı

* Bir parça kum yığını

KASH Kuruluk, katılık

KASHAB Kalın, yoğun, büyük

KASI'A Yaban fâresinin ini

Yuvası ve bu yuvadaki iki deliğinden âşikâr olanıdır

Diğeri gizlidir

(Bak: Nâfıka)
KASIB Düdük çalan

KASID Kasd eden, niyet eden, isteyen

KASIF Kasırga

Rastladığı şeyi kıran şiddetli rüzgâr

* Şiddetle seslenen

Çok gürleyen

KASIF Deve avazı

* Ağacın ince ve kuru olması

* Kırılması kolay olan şey

KASIK t

Karnın alt tarafı

KASIM (A, uzun okunur) Taksim eden, ayıran, bölen

KASIM (A, uzun okunur) Kırıcı, ezici, ufaltan

KASIR (A, uzun okunur) Zorla işleten, yaptıran

KASIR (A, uzun okunur) Kısa, eksik

* Kusur işleyen

Kusurlu

KASIR-UL AKL Düşüncesi noksan, kısa akıllı

KASIR-ÜL BASAR Görüşü kısa

* Kısa görüşlü, dar düşünceli

KASIR-ÜL FEHM Anlayışı noksan, kısa anlayışlı

Anlayışsız

KASIR-ÜL YED Eli kısa

Âciz, işten anlamaz, beceriksiz

KASIRANE Âcizane, beceriksizcesine

KASIRAT-ÜT TARF Kocasından başkasına aslâ bakmayan

(Cennet kadınlarının bir vasfı) Huriler

KASIRGA Çevrintili rüzgâr

Tozu ve toprağı birbirine katarak, ağaçları sökerek bir an esip kesilen rüzgâr

KASITÎN (A, uzun okunur) Zulmeden ve haktan sapanlar

* Haklı olanlar

* Kısımlara bölenler

KASÎ (Kasiye) Duygusuz

Katı, hissiz, taş gibi katı

KASİ' Yaramaz huylu, yaşlı ve boyu kısa olan kimse

KÂSİB Kazanç sahibi

Kazanmak için çalışan

Kesbeden

Marifet için çalışan

KASİB (C

: Kasâyib) Kadınların yüzleri üstüne bıraktıkları kıvırcık saç

Kâkül

KÂSİD Kesat olan, eksik olan, verimsiz olan

KASİD (C

: Kasidân) (Kasd

dan) Tasarlıyan, kasdeden

* Haberci, postacı

KASİD Kaside

KASİDE (C

: Kasâid) Onbeş beyitten az olmamak üzere, her beyit kafiyeli olarak, büyük kimseleri veya herhangi bir şeyi medh ü senâ eden, öven manzume şekli

Büyük zatları ve daha çok Cenâb-ı Hakk'ı veya Peygamberi (A

S

M

) medheden manzume

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KASİDE-İ BÜRDE Hazret-i Peygamber (A

S

M

) önünde meşhur Arab Şâiri Ka'b bin Züheyr'in okuduğu kasidenin adı olup, bu kasideyi Peygamber Aleyhissalâtü vesselâm beğenmiş, mükâfat ve iltifat eseri olarak da kendi hırkasını ona giydirdiğinden bu isimle meşhur olmuştur

KASİDE-İ ERCUZE (Ürcuze) Hz

İmam-ı Ali (R

A

) tarafından bahr-ı recez vezni üzere yazılan ve istikbalden haber veren meşhur kasidenin adı

(Mecmuat-ül Ahzab'ın 582

sahifesinden 597

sahifesine kadar o Ercuzedir

O Ercuzenin mevzuu ve içindeki maksad-ı aslî; İsmi A'zamı tazammun eden altı ismin ehemmiyetini beyan etmek, hem o münâsebetle istikbaldeki bir kısım umur-u gaybiyeye ve te'sis-i İslâmiyette bir kısım mücâhedâtını işâret etmektir

Evet, Hz

İmâm Üstâdı olan Habibullah'dan (A

S

M

) aldığı dersin bir kısmını işarî bir surette zikrediyor

L

)
KASİDE-GÛ f

Kaside yazan, kaside söyliyen

KASİDE-PERDAZ f

Kaside yazan, kaside düzenliyen

KASİDE-SERÂ f

Kaside söyliyen, kaside yazan

KASÎF Kuru ince ağaç

* Gök gürültüsü

* Deniz sesi, dalga sesi

KASÎL Hayvanlara vermek için vaktinden evvel biçilen yeşil ot

* Kesilmiş nesne

KASÎM Güzel kimse

* Taksim eden, bölen

KASÎME (C

: Kasim) Dikenden başka ot bitmeyen kumlu yer

KÂSİR Çok olan, kesir, bol olan

KASÎR (Kasr

dan) Kısa, boynuz, ufak boylu

KASÎR-ÜL AKL Aklı kısa, aklı ermez

KASÎR-ÜL BÂ' Kısa boylu, beceriksiz, zavallı

KASÎR-ÜL BASAR Dar görüşlü, basireti kısa

* Miyop

KASÎR-ÜL HİMME Himmeti az veya kısa olan

KASÎR-ÜL KAME Kısa boylu

Boyu kısa olan

KÂSİR (Kesr

den) Kıran, kırıcı

* Tavşancıl kuşu

KÂSİR-ÜL ESNAM Putları kıran

(Hz

İbrahim'in A

S

lâkabıdır)
KASİRE Evinde hapsedilip dışarı çıkartılmayan kadın

KASİS Fr

Bir yolu, bir tarafından diğer tarafına kadar kesen su arkı

KASİSA (C

: Kasis) Devecilerin, azıklarını ve elbiselerini yüklettikleri deve

* Bir ot

KASİYY (KISİYY) Soğuk gece

* Kas adı verilen mahâlde yapılan ibrişimli bir elbise

KASİYY Uzak, baid

Irak

KASKAS Açlık

* Sür'at yapan, hızla giden

* Yol gösterici

* Devenin yediği bir ot

KASKASE Çok karanlık gece

* Asâ, sopa, baston

KASKASE Yol göstermek

* Köpeği "kuçu kuçu" diye çağırmak

KASL Kesmek

KASM Bölmek

* Ayırmak

* Bahsetmek

* Kesmek

KASM Kapa kapa yemek, bütün bütün yutmak

* Kesmek

* Cem'etmek, toplamak

* İ'tâ etmek, vermek

KASMA Ufak boynuzlu dişi koyun

KASME Yüz, çehre, vech

KASME Merdiven ayağı

KASMEL Arslan, esed

KASR Köşk

Yüksek ve ferah bina

Taştan veya kârgir küçük saray

KASR-I CENNET Cennet köşkü

KASR-I MÜŞEYYED Tahkim edilmiş, sağlam yapılmış büyük bina

Büyük apartman

KASR Kısa olmak

Kısa kesmek

* Birisini bir hususa, bir işe tahsis etmek

* Bir işte tembellik etmek

* Akşamlamak

* Hapseylemek

* Yekpâre taş

* Beyazlatmak

* Gevşetmek

* Noksanlaştırmak

KASR-ÜL KELÂM Sözü az etmek

Kısa konuşmak

KASR-I SALÂT Seferde olan bir kimsenin, dört rekâtlı farz namazları ikişer rekât kılması

Namazı kısaltmak

KASR-I YED El çekmek, ferâgat etme, vazgeçme

KASR Men'etmek

* Zorla bir şeyi yaptırmak

* Galip olmak

KASRÎ Zorla, cebren

KASRİYYET Zorlama hâli

KASS Cem'etmek, toplamak, biriktirmek

KASS Talep etmek, istemek

* Nemime, söz götürmek, lâf taşımak

KASS Göğüs

* Saç kesmek

* Kırkmak

* Koyundan kırkılmış yün

KASSA Kireç

KASSAB Düdükçü

* Kesici

* Parçalayıcı

KASSABİYYE Hayvan kesme ücreti, kasaplık ücreti

KASSAM Huk: Vârisler arasında miras malını taksim eden ve küçüklerin hakkını koruyan şeriat memuru

* Taksim eden

KASSAM Hayrı çok olan kimse

* Yorulmuş, kendini bırakmış, mahzun kişi

* Büyük hurma salkımı

* Büyük et parçası

KASSAR Leke çıkaran

* Çırpıcı, yıkayıcı

KASSÎ Göğüsle alâkalı

Sadrî

KAST f

Noksan, eksik, kusur

KASTA' Ayaklarının siniri büzülüp kurumuş olan deve

KASTAL şeker tozu

KASTAL Cenk ederken olan toz, dövüşürken çıkan toz

KASTALANÎ (Hi: 851-923) (İmam-ı Ahmed İbn-i Muhammed) Büyük Şafiî âlimlerindendir

Çok eser yazmıştır

En meşhur eseri Mevahib-ül Ledüniyye'dir

Mısır'da vefat etmiştir

KASTALANÎ Ok atmak

* Şafak kızıllığı

KÂSTAR f

Yalancı, hilekâr

KASTAR (C

: Kasâtıra) Hâzık, basiretli, mahâretli kimse

* Paranın sahtesini seçip çıkaran kimse

KÂSTE f

Eksik, noksan, eksilmiş, azalmış

KASUB : Mestler

KASUS : Yalnız otlayan deve

KASV : Deve kulağının kenarı

KASVA Kulağının dörtte biri kesik olan koyun veya deve

KASVERE Yaşça büyük olmak

* şecaatli, kuvvetli

* Aslan

* Bir nebat ismi

KASVET Katılık

* Sıkıntı

İç sıkıntısı

* Kalb katılığı

(Bak: Kasavet)
KASVET-BAHŞ f

Kasvet ve sıkıntı veren

KASVET-EFZA f

Kasvet ve iç sıkıntısı veren

KASVET-ENGİZ f

Kasvet ve iç sıkıntısı veren

KASVET-NÂK f

İç sıkan, sıkıntı veren

KAŞ' (Kış') Şaşkın ve ahmak adam

Zayıf adam

* Açmak

* Gidermek

Dağıtmak

* Kuru deri

Deriden olan çadır

* Hamam pisliği

* Deriden yapılmış döşek

* Balgam

KA'Ş (C

: Kuuş) Ağacın başını çekip eğmek

* Cem etmek, toplamak

* Kadınların bindiği merkep

KÂŞ f

Çok istek, arzu, özleme

KAŞB Karıştırmak

* Zehir içirmek

* Yaramazlıkla hatırlamak

* İncitmek

KAŞAĞI Hayvanları kaşıyıp tozlarını düşürmeğe mahsus âlet

* İhtiyar kimselerin, sırtlarını kaşımak için kullandıkları, ağaçtan uzun saplı ve bir ucundaki levhası dişli bir âlet

KÂŞÂNE f

Büyük, süslü ve gösterişli ev

Saray

Kışlık, rahat ve mükemmel ev, oda

KÂŞÂNE-İ MÜRGÂN Kuş yuvası

KAŞ'ARİRE Ürpermek, titremek

KAŞBE Hasis kişi

* Maymunun dişisi

KAŞE Mühür, imza

* Bir nevi kumaş

KAŞEM Yetişmeden yenen beyaz hurma koruğu

KAŞER Çok fazla kırmızılık

Ziyâde kızıllık

KAŞÎ f

İran'ın Kâş şehrinde yapılan bir çeşit çini

KAŞİ' Kararı ve sebâtı olmayan kişi

* Dağılmış, müteferrik

KAŞİB (C

: Kuşbâ) Yeni veya eski

KÂŞİF Keşfedici

Keşfeden

Gizli bir şeyi meydana çıkarıp, izah eden

Açıklayan

* Mısır'da nâhiye veya kaza idarecilerine verilen ad

KÂŞİGER f

Çinici, çini yapan san'atkâr

KÂŞİH Düşmanlığını gizleyip izhar etmeyen

* Dağılıp uzaklaşan kimse

KAŞİRE Derisi yarılmış olan baş yarığı

* Yerin yüzünü kazıp götürmüş olan yağmur

KAŞKAŞA Bir şeyin kabuğunu soymak

* Hasta iyi olmak

* Halâs etmek, kurtarmak

* Uyandırmak

KAŞKİ f

"Keşke, ne olurdu" gibi, özleme veya pişmanlık ifade eder

KAŞM Yemek

* Açlık

* Cem'etmek, toplamak

KAŞMEŞ Kuş üzümü

KAŞR Bir şeyin kabuğunu soyma

KAŞŞ Yaranın iyileşmesi

* Hasta iyi olmak

* Evmek

KAŞT Deri yüzmek

* Açmak

* Koparmak

KAŞUR (C

: Kaşurât) Yarış atlarının en sonra geleni

KAŞV Kabuğu soyulmuş olan

KAŞVAN Zayıf erkek

KA'T Kısa boylu kimse

KAT' Kesme, ayırma

* Geçme

Yol almak

Yüzerek geçmek

* Delil ve bürhan ile ilzam etmek

* Edb: Sözün te'sirini arttırmak ve dinleyenin anlayışına bırakmak için söz bitmeden kesivermek

"İmtihan geliyor

Çalışın, yoksa

"Görmüyor gittiği yanlış yolu zannım çoğunuz Size rehberlik eden haydudu artık koğunuz

Bunu benden duyunuz, ben ki, evet Arnavud'um!

Başka bir şey diyemem

İşte perişan yurdum!

Mehmed Akif
KAT'-I ALÂKA Alâkayı kesme

KAT'-I DA'VÂ Dâvâyı halletme

KAT'-I HAYÂT Hayatın kesilmesi

Ölüm, mevt

KAT'-I MERÂHİL Merhaleleri, durak yerlerini geçme

Yol alma, ilerleme

KAT'-I MERATİB Mertebeleri aşıp geçme

KAT'-I MÜNÂSEBET Münasebeti ve ahbaplığı kesme

KAT'-I NAZAR Bakmamak

İtibar etmemek

* Alâkayı kesmek

KAT'-I TARİK Yol kesicilik

KAT'A Aslâ, hiçbir zaman

KATADE (C

: Kutad) Dikenli ot

Mugaylan dikeni

KATAİF (Katife

C

) Saçaklı, tüylü havlular; ehramlar

* Kadayıf tatlısı

KATALOG Fr

Kitaplık halinde, yahut neşriyata tabi bulunan bir şeye ait etraflı geniş liste, eşya listesi

KATAM Toz, gubar

KATAM Cimâ arzulamak

* Et arzulamak

KATAN Kuşların kuyruğu dibi

* Dağ ismi

KAT'AN Hiçbir zaman, aslâ, katiyyen

KATANE Az yemeklik

KATAR Birbiri arkasına dizilmiş hayvan sürüsü

* Bir lokomotifin sürüklediği vagonların tamamı

Tren

KATAR Arabistan yarımadasında müstakil bir devlettir

İstiklâlini 1/1/1971 de ilân etmiştir

Hükümet merkezi Doha şehridir

Üç yanı denizle çevrilidir

Halkı müslümandır

Resmi lisanı Arapçadır

KATARAT (Katre

C

) Katreler, su damlaları

KATARAT-I BÂRÂN Yağmur damlaları

Yağmur katreleri

KATARAT-I SEMİNE Kıymetli damlalar

KATARAT-I ŞADÎ Sevinç damlaları

Sevinçten dolayı akan gözyaşları

KATARAT-I UYUN Göz yaşları

KATARE Kuyudan veya başka bir yerden damlayan su

KATAT Kısa, kıvırcık saç

KATB (Katub) Daim çatık çehreli, ekşi yüz

* Bir kimseyi darıltmak, gücendirmek

* Birikmek, biriktirmek, doldurmak

* Dolu çuval taşımak, götürmek için hazırlamak

* Arslan

KATEA (C

: Kutâ) Güve

*Ağaç kurdu

KATEB (C

: Aktâb) Deve palanı

KATED (C

: Aktâd-Kutud) Semer ağacı

KATEDRAL Piskoposluk kilisesi

Bir şehrin büyük kilisesi

KATEGORİ Aralarında herhangi bir bakımdan alâka veya benzerlik bulunan şeylerin hepsi

* Zümre, grup

KATEL Nefs

Cismin bakiyyesi

KATELE (Katil

C

) Katiller

İnsan öldürmüş kimseler

KATER (Katre

C

) Katreler, damlalar

KATERE Bir şey üzerine çökmüş toz

* İs gibi bir karanlık

* Toz

* Kebap yapmak

* Pişmiş şeyin kokması

KATF Atın veya diğer davarın adımını geç atması

* Tırmalamak

* Üzüm kesmek

* Ağaçtan meyve devşirme

* Devşirme mevsimi

KATI' (Kat'

dan) Kesen, Kat' eden

Durduran, mâni olan

* Keskin ve iyi bileylenmiş kılıç

KATI-UT TARİK Yol kesen, eşkiya

KATI'A Kesen, kesici

KATIBE (A, uzun okunur) Hepsi, tamamı

Cümleten

* Bütün hâllerde

KATIBETEN Tamamıyla, bütünüyle, cümleten, hepsi

* Hiçbir zaman, aslâ

KATIN (C

: Kuttân) Oturan, yerli

Ev halkı

KAT'Î Mutlak

şüphesiz

Tereddütsüz

KATİ' (C

: Ekâti-Aktâ-Kutân) Kamçı

* Deve ve koyun sürüleri

KATİA (C

: Katâi') Kesme, kat etme

* Kırılma

* Alâkayı kesme

Ahbaplığı kesme

* Vergi

* Arazi

KÂTİB Yazan, yazıcı, kitâbet eden

Usta yazıcı

KÂTİB-İ ADL Noter

KÂTİB-İ EZELÎ Her şeyin hayatının mukadderatını ezelden bilip yazan Cenab-ı Hak (C

C

)
KÂTİB-İ HUSUSÎ Büyük bir kimsenin kullandığı özel kâtip, hususi kâtib

KÂTİB-İ SIRR Gizli şeyler yazdırılan kâtip, sır kâtibi

KÂTİB-İ VAHY Kur'an-ı Kerim âyetlerini yazan

Vahy kâtibi

KÂTİBANE Kitâbet kaidesine göre, kâtipcesine

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KAT'Î DELALET şüphesiz, kat'i delil

KATİFE (C

: Katâif) Kadife

KATİL (A, uzun okunur) Öldüren

İnsanın ölümüne sebep olan insan

KATİL-İ MA'FUV Can ve ırzını korumak için, tecavüze kalkanı öldüren kimse

KATİL-İ MÜTEAMMİD Her ne sebeple olursa olsun, birini öldürmeyi evvelce zihninde tasavvur ederek öldüren kimse

KATİL Öldürülmüş, vurulmuş

Maktul

KATİLE Su silmede kullanılan bez parçası

KÂTİM (Ketm

den) Ketmeden, saklıyan, tutan

Sır saklayan

KÂTİM-İ ESRAR Sır saklıyan

KATİM Toz çokluğundan karanlık olan

KATİN Kene

* Az yiyen kimse

* Testi

KATİR İhtiyarlık, saç ağarmak

* Perçin yapılan çivi uçları

KAT'İYYEN Kat'i ve kesin olarak

* Aslâ, hiçbir zaman

KAT'İYYET Kesinlik, kat'ilik

KAT'İYY-ÜD DELALE Bir ibârenin ifâde ettiği mânaya veya hükme delâletinin kat'i ve şeksiz olması

Delilin kat'i, şüphesiz oluşu

KAT'İYY-ÜL METİN Metnin, ibârenin kat'i ve şüphesiz oluşu

(Ayet gibi)
KATL (C

: Mekâtıl) Kesmek

KATL Öldürmek

KATL-İ ÂM Bir yerde çoklarının öldürülmesi

Herkesi kılıçtan geçirme

Toptan imha

KATL-İ AMD Huk: Kasden ve bile bile öldürme

KATL-İ NEFS İntihar

Kendi kendini öldürme

KATL-İ NÜFUS Adam öldürme

KATLÂ (Katîl

C

) Öldürülmüş kimseler

KATLGÂH f

Öldürme yeri

Cinayet mahalli

KATM Kesmek

Isırmak

* Tatmak, zevk

* Devenin kükremesi

KATMER t

Bir şeyin kat kat olması

* Çok yapraklı oluşu

(Gülün, çiçeğin, böreğin, elbisenin kat kat olduğu gibi

)
KATNE Kırkbayır

* Boş

KATOLİK Fr: Hıristiyanlardan bazılarınca Hz

İsa'nın (A

S

) vekili telâkki ettikleri papanın reisliği altında Hıristiyanlıkta bir mezheb ve bu mezhabe bağlı olanlar

(Ehl-i bid'a, dinsizliklerine ve ilhadlarına şöyle bir bahane buluyorlar

Diyorlar ki: "Alem-i insaniyetin müteselsil hadisâtına sebep olan Fransız ihtilâl-i kebirinde, papazlara ve rüesa-yı ruhaniyeye ve onların mezheb-i hassı olan Katolik mezhebine hücum edildi ve tahrib edildi

Sonra çoklar tarafından tasvib edildi

Frenkler dahi, ondan sonra daha ziyade terakki ettiler?

"Elcevap: Bu kıyasın dahi, evvelki kıyaslar gibi farkı zâhirdir

Çünkü: Fransızlarda, havas ve hükümet adamları elinde çok zaman din-i hıristiyani, bahusus Katolik mezhebi bir vasıta-i tahakküm ve istibdat olmuştu

Havas, o vasıta ile nüfuzlarını avam üzerinde idame ediyorlardı

Ve "serseri" tabir ettikleri avam tabakasında intibaha gelen hamiyet-perverlerini ve havas zalimlerin istibdadına karşı hücum eden hürriyet-perverlerin mütefekkir kısımlarını ezmeye vasıta olduğundan ve dörtyüz seneye yakın Frengistanda ihtilâller ile istirahat-ı beşeriyeyi bozmağa ve hayat-ı içtimaiyeyi zir ü zeber etmeğe bir sebep telâkki edildiğinden; o mezhebe, dinsizlik namına değil, belki Hristiyanlığın diğer bir mezhebi namına hücum edildi

Ve tabaka-i avamda ve feylesoflarda bir küsmek, bir adavet hasıl olmuştu ki; mâlum hâdise-i tarihiye vukua gelmiştir

Halbuki: Din-i Muhammedi (A

S

M

) ve Şeriat-ı İslâmiyeye karşı; hiçbir mazlumun, hiçbir mütefekkirin hakkı yoktur ki, ondan şekva etsin

Çünkü onları küstürmüyor, onları himaye ediyor

Tarih-i İslâm meydandadır

İslâmlar içinde bir iki vukuattan başka dahili muharebe-i diniye olmamış

Katolik mezhebi ise, dörtyüz sene ihtilâlât-ı dâhiliyeye sebep olmuş

M

)
KATR Damlamak

Damlatmak

Damlayan şey

* Develeri katarlamak

* Birisini şiddet ve hiddetle yere çalmak

* Yağmur

KATR Darlık

KATRAN (Katıran) Siyah, sert kokulu, süretle yanan, hararetli, keskin ve suda erimeyen bir madde

KATRE Damla

Su damlası

* Bir damla olan şey

KATRE-İ BÂRÂN Yağmur damlası

KATRE-İ GEVHER Cevher damlası

İnci tanesi

* Pek kıymetli şey

KATRECU f

Bir damla arıyan

KATREFEŞAN f

Damla saçan

KATRED (KATÂRİD) Koyunu ve kuzusu çok olan kişi

KATT Katı bir cismi yontma, enine kesme

* Saçın kıvırcık olması

* Narhın, fiatın fazla olması

KATT Kuru yonca

* Koğuculuk etmek, yalan söylemek, dedikodu yapmak

* Zeytin yağını fesliğen ile kokutmak

KATTA' Çok kat'eden, adah çok kesen

KATTAL (Katl

den) Çok öldüren, çok katleden

KATTAN Pamuk satan

KATTAT Hokkalar yapan, çıkrıkçı

KATUB (Bak: Katb)
KATUBE Arkasında semeri olan deve

KATUF Tenbel

* Yavaş yürüyüşlü davar, yavaş olan hayvan

KATV Hizmet

KATV Sürur ve neşeyle ağır ağır yürümek

* Adımını biribirine yakın atmak

KAUD Binilmeğe kabil deve (en az iki yaşında olur

)
KAUD Yavaş giden at

KAUR Çok derin

* Çöllerde, rüzgârların esmeleri sebebiyle yığılan kum tepeleri

Kumullar

KAUS Yaşlı, koca, ihtiyar

KAV' (C

: Akvâ) Erkek dişiye aşmak

* Üstüne hurma ve buğday döktükleri düz yer

KAVA' Kimse olmalan ıssız yer

* İki tarafına yağmur yağıp ona yağmayan yer

KA'VA' İncikleri ince olan kadın

KAVABİL (Kabile

C

) Ebeler

* (Kabiliyet

C

) Kabiliyetler veya kabiliyetliler

KAVAD Kaltaban

Arsız, gayretsiz

KAVAD Katili maktul yerine kısas etmek

KAVADİH (Kadiha

C

) Çekiştirenler, zemmediciler, kötüleyiciler

* Çekiştirilecek ve zemmedilecek şeyler

KAVADİM (Kadime

C

) Kuyruklar

* Kuşların kanatlarının ön tüyleri

KAVAF Kundura ve terlik gibi ayakkabıları hazır olarak satan

KAVAFÎ (Kafiye

C

) Kafiyeler

KAVAFİL (Kafile

C

) Kafileler

Birlikte yolculuk eden topluluklar

* Sıra sıra ve takım takım gönderilen şeyler

KAVAİD (Kaide

C

) Kaideler

Hareket porgaramları

Dil öğreten bir kitaptaki kaideler

Arab lisanındaki kaidelerin dercedildiği gramer kitabı

KAVAİD-İ ESASİYE Esası teşkil eden temel kaideler

KAVAİM (Kaime

C

) Kaimeler

KAVAKİZ (Kakuze

C

) Boş maşrapalar

KAVALİB (Kalıb

C

) Kalıplar

KAVAM Adâlet

* Güzel ve uzun boy

KAVANİN (Kanun

C

) Kanunlar

Devlet idare kaideleri

Şeriatın her bir mes'elesi

KAVANİN-İ ASKERİYE Askeri kanunlar

KAVANİN-İ CEZAİYE Ceza kanunları

KAVANİN-İ HADSİYE Hadse âit düstur ve kanunlar

(Bak: Desâtir)
KAVANİN-İ İLÂHİYE İlâhî kanunlar

Şeriat

(Bak: Şeriat)
KAVARİ' (Karia

C

) İnsan öleceği zaman, halet-i nezi'de okunan âyet-i kerime

* Şiddetli esen rüzgârlar

* Ansızın Allah tarafından gönderilen belâ ve musibetler

KAVARİR (Karure

C

) Gözbebekleri

* Şişeler

KAVAS : Eskiden vezirlerin maiyetlerinde kullandıkları silâhlı adamlar

KAVASIF (Kasıf

C

) Şiddetli esen rüzgârlar

Fırtınalar

KAVASIM (Kasım

C

) Ezici, kırıcı ve ufaltıcı şeyler

KAVAYİM Davarın ayakları

* Evin direkleri

KAVB Kesmek

* Çukur kazmak

KAVD Boy uzunluğu

* At sürüsü

KAVDA (C

: Kud) Uzun boyunlu kadın

* Alt dişlerin uzun başlısı

KA'VE Evin ortası

KAVEME (Kavme) Namazda, rükudan kıyama kalkıp, bir kere "Sübhâne Rabbiyel Azim" diyecek kadar durmak

KAVF Bir kimsenin peşinden gitmek

* Ense saçı

KAVİ Sağlam, metin, zorlu, kuvvetli, güçlü

* Varlıklı, zengin, sâlih, emin, mutemed

KÂVÎ (Key

den) f

Yakan, yakıcı

Dağlayan

Demirci

KAVİM (Bak: Kavm)
KAVİM Doğru, dik, ayakta

* Dürüst

* İsabetli

* Boyu düzgün ve güzel

KAVİSNAME f

Okçular ve okçuluk hakkında yazılan eser

KÂVİŞ f

Eşme, kazma

KÂVİŞGER f

Kazıcı, eşici, kazan

KAVİYYEN Kuvvetle, kat'i olarak

Şüphesiz olarak

KAVİYYEN ME'MUL Çok kuvvetle ümid edilen

KÂVİYYET Yakıcılık, dağlayıcılık

KAVİYY-ÜL BÜNYE Bünyesi sağlam olan

Sağlam vücutlu

KAVİYY-ÜL İKTİDAR İktidarı kuvvetli

KAVKAA Salyangoz, midye gibi hayvanların sert kabuğu

KAVKAH Tavuk gıdaklaması, tavuk sesi

KAVKAL Bağırtlak kuşunun erkeği

* Keklik

* Turaç kuşu

KAVL Anlaşma

Sözleşme

* Konuşulan söz

Söz cümlesi

* İtikad, delâlet

* Tarif

* İlham

KAVL-İ LEYYİN Yumuşak söz

Sert olmayan söz

Enâniyetli olmayan söz

KAVL-İ MÜCERRED Delilsiz söz

KAVL-İ RÂCİH Daha makbul ve daha önde olan söz, kanaat, fikir

KAVL-İ RESUL Hadis

KAVL-İ ŞÂRİH Mânasını açıklayan söz

Şerheden söz

Tarif

Şerhedenin sözü

KAVLEN Söyleyerek

Söz ile

Anlaşarak

KAVLÎ Sözle alâkalı

Söz niteliğinde

KAVLİYYAT Kaviller, kuru lâflar, boş sözler

KAVM (Kavim) Bir peygambere tâbi ve bağlı insan topluluğu

Aralarında dil, âdet, örf, kültür birliği olan cemâat, topluluk

Millet

Bir işe başlamak

* Pazar kurmak

* Müşteri ile anlaşmak

KAVM-İ MAHSUR Nüfusu yüz kişiden az olan köy halkı

KAVMÎ Kavme âit, kavimle alâkalı

KAVMİYET Kavimcilik

Milliyetçilik

Bir kavmin hususiyetleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KAVMİYETÇİLİK İslâmiyetin âyet-i kerime ve hadis-i şerifle men'ettiği, soy sop üstünlüğü ileri sürerek, kendi kavminden olmayanlardan ayrılmak ve onları hakir görmek

(Bak: Asabiyet-i câhiliye)
KAVNES (C

: Kavânis) Atın iki kulağı arası

* Başa giyilen miğferin tepesi

KAVRA Geniş yer

KAVS Yay

* Eğri, yay biçiminde olan şey

* Dokuzuncu burcun adı

KAVS-I KUZAH (Kavs-i kuzeh) Gök kuşağı

Alâim-i semâ

Ebem kuşağı

KAVSAF Kadife

KAVSARRA Kamıştan yapılan hurma sepeti

* Şeker yükü

KAVSEYN İki yay

KAVSÎ Yay biçiminde olan, yay gibi olan

KAVS-PARE f

Küçük yay, küçük kavs

KAVT (C

: Akvât) Koyun sürüsü

KAVT İhtiyaç miktarı yemek vermek

KAVVAD Arsız, pezevenk, deyyus, kaltaban, gayretsiz

KAVVAL (Kavl

den) Geveze, çok konuşan, çok söyliyen

* Sözü yerinde söyliyen

Lâf ebesi

KAVVAM Nezaret ve muhafaza eden kimse

İşlerin mes'uliyetini üzerine alıp iyi idare eden

KAVVAS (Kavs

dan) Oklu asker

* Ok imâl eden kimse

Okçu

KAVZ (C

: Akvâz-Akâviz-Kızân) Küçük kum tepesi

* Düşmek

* Bağlamak

KAVZ Bozmak

Yıkmak

KAY Kusma, istifrağ

Hastalıktan dolayı ağızdan çıkan hazmolmamış gıdâ maddesi

(Âlim-i mürşid koyun olmalı; kuş olmamalı

Koyun, kuzusuna süt; kuş, yavrusuna kay verir

M

)
KAY Yağmurlu hava

KAY' Kedi, sinnevr

KAY'AM (C

: Kayâım) Kedi

KAYANE Demircilik

KAYASİRE (Kayser

C

) Kayserler

Eski Bizans ve Roma İmparatorlarının lâkapları

KAYD Kelepçe, bağ

* Bağlamak

* Bir şeyi bir yere yazmak

* Deftere geçirmek

* Sınırlamak

* Şart

KAYD-I HAYAT Ömür boyunca, yaşadığı müddetçe

KAYDAHR Halkın her işine karşı gelen

* İri gövdeli deve

KAYDEHUR Yaramaz huylu

KAYDETMEK Yazmak

* Bağlamak

* İlgilenmek, alâkalanmak

KAYDİYYE Deftere kaydetme ücreti

KAYDUM Her nesnenin önü

KAYH (C

: Kuyuh) İrin

KAYID (C

: Kıvâd-Kâde-Kavâyid) Çekici, çeken

* Çavuş

* Koyunların önünde yürüyen "kösem" dedikleri koyun

KAYIF Ferasetle bir kimsenin nesebini bilen kişi

KAYIM Durucu, duran

* Kılıç kabzası

KAYIN Kadının veya kocanın erkek kardeşi

KAYINÇO Kayın

Kayınbirader

KAYISA (C

: Kavâsi) Derenin son bulduğu yer

KAYİLE (Bak: Kaylule)
KAYKA' Tavuk avazı, tavuk sesi

KAYKABAN İğde yemişi gibi akça yemişi olan bir ağaç

KAYL (C

: Akyâl) Ulu şerif kimse

* Öğle vakti şarap içmek

KAYLULE Kerâhet vakti olmayan kuşluk vakti uykusu, öğle uykusu

(Re'fet, $ âyet-i celilesindeki $ kelimesinin mânasını merak edip sorması münasebetiyle ve hapiste sabah namazından sonra sairler gibi yatmasından gelen rehavet dolayısıyla, elmas gibi kalemini atâlete uğratmamak için yazılmıştır

Uyku üç nevidir:Birincisi: Gayluledir ki, "fecirden sonra tâ vakt-i kerahet bitinceye kadardır

" Bu uyku, rızkın noksaniyetine ve bereketsizliğine Hadisçe sebebiyet verdiği için, hilâf-ı Sünnettir

Çünkü; Rızk için sa'yetmenin mukaddematını ihzar etmenin en münasip zamanı, serinlik vaktidir

Bu vakit geçtikten sonra bir rehavet ârız olur

O günkü sa'ye ve dolayısıyla da rızka zarar verdiği gibi, bereketsizliğe de sebebiyet verdiği, çok tecrübelerle sabit olmuştur

İkincisi : Feyluledir ki, "İkindi namazından sonra mağribe kadardır

" Bu uyku ömrün noksaniyetine, yâni uykudan gelen sersemlik cihetiyle o günkü ömrü nevm-âlud, yarı uyku, kısacık bir şekil aldığından maddi bir noksaniyet gösterdiği gibi, mânevi cihetiyle de o gün hayatının maddi ve manevî neticesi ekseriya ikindiden sonra tezahür ettiğinden, o vakti uyku ile geçirmek, o neticeyi görmemek hükmüne geçtiğinden, güya o günü yaşamamış gibi oluyor

Üçüncüsü: Kayluledir ki, bu uyku Sünnet-i Seniyyedir

Duha vaktinden, öğleden biraz sonraya kadardır

Bu uyku, gece kıyamına sebebiyet verdiği için Sünnet olmakla beraber, Ceziret-ül-Arabta vakt-üz-zuhr denilen şiddet-i hararet zamanında bir tâtil-i eşgal, âdet-i kavmiye ve muhitiye olduğundan, o Sünnet-i Seniyyeyi daha ziyade kuvvetlendirmiştir

Bu uyku, hem ömrü, hem rızkı tezyide medardır

Çünkü: Yarım saat kaylule, iki saat gece uykusuna muadil gelir

Demek, ömrüne hergün bir buçuk saat ilâve ediyor

Rızk için çalışmak müddetine, yine bir buçuk saati ölümün kardeşi olan uykunun elinden kurtarıp yaşatıyor ve çalışmak zamanına ilâve ediyor

L

)
KAYN (C

: Kuyun) Demirci, haddad, * Kul, köle

KAYNAN At ve deve ayaklarının ip bağlanacak ve bukağı vuracak yeri

KAYNATA Karı ve kocaya göre birbirlerinin babası

* Kayınpeder

KAYS Leylâ ile Mecnun hikâyesinin erkek kahramanı olan Amirinin adı

* Süngü miktarı

KAYS Düşmek, sukut

KAYSER Eski Roma ve Bizans İmparatorlarının lâkabı

KAYSERÎ f

Hükümdarlık, imparatorluk, kayserlik

KAYSERÎ (C

: Kayâsir, Kayâsire) Büyük şeyh

* Büyük deve

KAYSUM Marsama denilen ot

KAYTAS Balina balığı

* Kadırga balığı

KAYTUN (C

: Kayâtin) Hazine

Kiler

Ziyâfethâne

KAYTUS Bir yıldız kümesi

KAYY Fakirlik

KAYYIM İnsanları birbirine kardeşlikte ve sevgide bir araya toplayıp dünya ve âhirette necat ve iyilikler yolunda cem' edici olduğundan; bütün iyilikleri haseneleri toplayıcı ve muhtaçlara çok ihsan edici mânasında Peygamberimiz Resul-i Ekrem'e (A

S

M

) verilen bir isim

KAYYİME Müstakim, âdil

Çok değerli

KAYYUM Başlangıç, nihayet ve yeniden oluş gibi hallerden münezzeh ve ezelden ebede kaim, dâim ve var olan Allah (C

C

)

Bütün eşyanın ancak kendisi ile kaim olduğu Cenab-ı Hak

(

Sırr-ı kayyumiyetin cilvesine bu noktadan bakınız ki; bütün mevcudatı ademden çıkarıp, herbirisini bu nihayetsiz fezada $ sırrıyla durdurup, kıyam ve beka verip, umumunu böyle sırr-ı kayyumiyetin tecellisine mazhar eyliyor

Eğer bu nokta-i istinad olmazsa; hiçbir şey kendi başıyla durmaz

Hadsiz bir boşlukta yuvarlanıp ademe sukut edecek

Hem nasıl ki bütün mevcudat, vücudları ve kıyamları ve bekaları cihetinde Kayyum-u Zülcelâl'e dayanıyorlar; kıyamları onunladır

Öyle de, mevcudatın keyfiyat ve ahvalinde binler silsilelerin; (temsilde hata olmasın) telefon, telgraf silsilelerinin merkezi ve santral direği hükmünde olan sırr-ı kayyumiyette $ sırriyle, uçları bağlıdır

Eğer o nurani nokta-i istinada dayanmazlarsa, ehl-i akılca muhâl ve bâtıl olan binler devirler ve teselsüller lâzım gelecek; belki, mevcudat adedince bâtıl olan devirler ve teselsüller lâzım gelir

Meselâ: Bu şey (hıfz veya nur veya vücud veya rızık gibi) bir cihette buna dayanır; bu da ötekine; o da ona

gitgide herhalde nihayetsiz olamaz, bir nihayeti bulunacak

İşte bütün böyle silsilelerin müntehâları; elbette sırr-ı kayyumiyettir

Sırr-ı kayyumiyet anlaşıldıktan sonra, o mevhum silsilelerde birbirine dayanmak rabıtası ve mânâsı kalmaz, kalkar; herşey doğrudan doğruya sırr-ı kayyumiyete bakar

L

)
KAYYUM (Kıyâm

dan) Camilerde iş gören kimse

Cami hademesi

KAYYUMİYET Allah'ın ezelî ve ebedî oluşu, dâimî mevcudiyeti, bâkiliği

(Bak: Kayyum)
KAYZ Yaz mevsiminin en sıcak zamanları

KÂZ (Gâz) f

Makas

KAZ' Kesmek

* Kahretmek

* Çiğnemek

* Fuhşiyat söylemek

Sövmek

KA'Z Keçi ve sığırın, ağacın başını çekip kendine eğmesi

KAZA Birdenbire olan musibet

Beklenmedik belâ

* Vaktinde kılınmayan namazı sonradan kılmak

* Allah'ın takdirinin ve emrinin yerine gelmesi

* Hâkimlik, hâkimin hükmü

* İstemeden yapılan zarar

* Hükmeylemek, hüküm

* Bir şeyi birbirine lâzım kılmak

* Beyan eylemek

* Ahdini yerine getirmek

* Ödemek, edâ etmek

* İcab

* Ölüm

(L

R

) * Şeriat hâkimi olan Kadı'nın hükümetinin hududu olan memleket

(Yâni, eskiden bir hâkimin şeriat şeriat namına da'valara baktığı memlekete "kaza merkezi" denirdi

)Fık: İnsanlar arasında vuku bulan dâva ve muhasamayı şer'î hükümler dairesinde fasletmek, halletmek

(Fetvanın kazadan farkı, mevzuu âmdır; gayr-i muayyendir, hem mülzim değil

Kaza ise; muayyen ve mülzimdir

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KAZA-İ HÂCET İhtiyacını gidermek

* Büyük abdest bozmak

KAZA-İ ŞEHVET Şehvet ihtiyacını gidermek

Cinsî münasebet (ki, insanlar arasında nikâh olmadıkça haramdır

)
KAZA' Çocukların başını traş edip, bazı yerlerinde kısım kısım saç bırakmak

KAZAA Bulut parçası

KAZAB Katılık, şiddet

KAZABE Kesinti

Bağ ağacından ve diğer ağaçtan kesilen parçalar

KAZAEN Kaza olarak, tesadüfen

İstemiyerek

Bilerek değil

Beklenmedik halde

KAZAET Ayıp, âr

* Fesad

KAZAHA (Kazâ

dan) Kazalar

İlçeler

Kaymakamlık idareleri

KAZAÎ Kaza ile alâkalı

Hüküm vermeğe ait

KAZAK Her kavmin askerliğe, akın ve çapula ayrılmış efradı

* Çarlık Rusyasında ayrıca bir sınıf teşkil eden sipahiye benzer süvari askeri

KAZAL (C: Kuzul-Akzile) Başın arka tarafı

KAZAM şey

KAZAN (KEVZÂN) Semiz şişman kimse

KAZANFER (Bak: Gazanfer)
KAZAN KALDIRMAK t

Yeniçerilerin isyanı münasebetiyle kullanılan bir tabirdi

Yeniçeriler isyan ettikleri zaman yemek pişirilen kazanlarını da, toplandıkları At Meydanı'na getirdikleri için bu tabir meydana gelmiştir

Sonradan da devlete karşı koymağa kalkanlar hakkında kullanılırdı

(O

T

D

S

)
KAZAR Kirlenme, pislenme

KAZARA f

Kazâ olarak

Rastlayarak

KAZARET Murdarlık, necâset, pislik, pis olma hâli

KAZASKER İlmiye mesleğinin en yüksek mertebelerinden biri

Lügat mânası asker kadısı, ordu kadısı demektir

Osmanlılarda Kazaskerliğin ihdası Sultan I

Murat zamanındadır

İlk Kazasker de "Çandarlı Kara Halil"dir

KAZAYA (Kaziye

C

) Kaziyeler

Hükümler

KAZAYA-YI MAKBULE (Bak: Kaziye-i makbule)
KAZAZ Ufak taş

* Döşek üstünde olan toprak

* Toz toprak bulaşmaz nesne

KAZA-ZEDE Kazaya uğramış, başına felâket gelmiş

KAZB Kesmek

* Yonca otu

KAZB Çok nikâh

KAZBE (C: Kuzub) Yonca otu

KÂZE Uyluk dibi

KAZEF Irak, baid, uzak

KAZEİN Fr

Sütte bulunan albüminli maddeler

KAZEL Çok fazla aksaklık

(Müe: Kazlân)
KAZEM Tez, seri, acele

KAZEM Bütün bütün yutmak

* Asılsızlık

KAZER Nezafetsizlik, temiz olmamak

KAZEZ Pire

KAZF Atmak

İftira atmak

Ehl-i namus bir kadına zina isnad etmek

Buna "kazf-ı muhsenat" da denir

(Bak: Kebair)
KAZF (KAZÂFE) (C

: Kızâf) İncelik, zayıflık

KAZH Atmak, saçmak

KAZIB (C

: Kavâzıb-Kızâb) Kesici, kesen

KÂZIM Öfkesini yenen, meydana vurmayan

KAZIM(A) Kemirici hayvan

KÂZIME (C

: Kezâyim) Yanında bir kuyu daha olup bundan ona, ondan buna su geçen kuyu

* Büyük şehir

KÂZIMÛN (KÂZIMÎN) Öfkesini yenenler

Hırsını yenenler

KÂZIMÎN-EL GAYZ Öfkesini yenenler

KAZIYE Ölüm

KAZİ (A, uzun okunur) Dâvalara hüküm ve kaza eden

Şeriat kanunlarına göre dâvalara bakan hâkim

Kadı

* Yapan, yerine getiren

KAZİ-YÜL HÂCÂT Bütün ihtiyaçları yerine getiren Allah (C

C

)
KÂZİB(E) Yalancı

Yalan söyleyen

KAZİB (C

: Kuzıbân) Ağaç dalı

KAZİB Karada ve denizde ticarete hırslı olan kimse

KAZİFE Sövdükleri söz

* Attıkları nesne

KAZİM (C

: Kazmân-Kazam) Gümüş

* Yazı yazmada kullanılan beyaz deri

* Davara verdikleri arpa

KAZİME (Bak: Kâzıme)
KAZİYE (KAZİYYE) Man: Hüküm

Bir hükmü ifâde eden kelâm

* Karar

Fikir

İfâde

* Hak veya bâtıl mâna ifade eden söz

* Hükmeylemek

* Hükümet

KAZİYE-İ BEDİHİYYE Man: Delil ile isbata muhtaç olmaksızın, aklın cezmen hüküm ve tasdik eylediği hüküm

Bu iki kısma ayrılır:1- Kaziye-i bedihiyye-i akliyye: Aklın hârice danışmayarak ve havassın (hislerin) tavassut ve yardımına muhtaç olmayarak tasdik eylediği kaziyeye denilir ki; akıl mücerret mevzu ve mahmulünü tasavvur edince beyinlerindeki nisbet-i hükmiyeyi cezmen tasdik ediverir ve bunlara Ulum-u müteârife denir

Bu da ya evveliye veya fıtriyye olur

2- Kaziye-i bedihiyye-i akliyye-i evveliye: Aklın mücerret tarafeyni tasavvur ile beynindeki nisbet-i hükmiyeyi cezmen tasdik ettiği kaziyyeye denir

(L

R

)
KAZİYE-İ BEDİHİYYE-İ FITRİYYE Man: Aklın tarafeyni tasavvur ederken zihinde hâzır olan bir hadd-ı vasat vâsıtası ile nisbet-i hükmiyyeyi cezmen tasdik eylemesinden ibaret olan kaziyyeye denir

KAZİYE-İ CEHLİYYE Man: Esası cehl üzere mebni olan bâtıl kaziyyedir

(L

R

)
KAZİYE-İ CÜZİYYE Man: Hükmü, mevzuun bazı efradına şamil olan kaziye

"Bazı şeyler serttir

" gibi

KAZİYE-İ HAMLİYYE Man : Mahmulün (yâni, haberin), mevzua (yani mübtedaya) sübut veya nef'i ile hükmü hâvi olan kaziyye

Tabir-i diğerle: Mahmulün mevzua kayıtsız ve şartsız olarak isnad olunduğu kaziyyeye denir

"Dünya fânidir" gibi

KAZİYE-İ İHTİMALİYYE Man: Bir şeyin olması veya olmaması mümkün olmak ihtimâli üzerine bina olunan kaziyye

KAZİYE-İ KÜLLİYE Man: Hüküm mevzuunun cemi efradına şâmil olan kaziyye

"İnsanların cümlesi nâtıktır" gibi

KAZİYE-İ MA'DULE Man: Selb, ya mevzuundan ya mahmülünden ikisinden cüz' olan, yâni kendinde hem isbat ve hem de nefiy kaziyyelerdir

"Nefs-i nâtıka gayr-i mürekkebdir" gibi

KAZİYE-İ MAHKÛMUN BİHÂ (Bak: Kaziye-i muhkeme)
KAZİYE-İ MAHSUSA Man: Mevzuu yalnız bir fertten ibaret olup da hüküm onun üzerine olan kaziyyedir

Buna Kaziye-i şahsiyye dahi denir

"İstanbul en büyük şehirlerin birincisidir" gibi

KAZİYE-İ MAKBULE Kabule mazhar olmuş hüküm ve iddia

İtimad edilir zâtların söyledikleri ve bu itimada binâen kabul edilen kaziyye

KAZİYE-İ MEŞHURE Man: Herkesce sâbit olduğu hasebiyle hükmolunan kaziyye

KAZİYE-İ MEVHUME Man: Mâkul işler üzerine kuvve-i vâhimenin hükmeylediği kâzib kaziyyedir

KAZİYE-İ MUHAYYELE Man: Kizb olduğu mâlum iken nefsin ya münbasit ya münkabız olduğu kaziyye

Hayali olan hüküm

KAZİYE-İ MUHKEME Tam, sağlam hüküm

Temyizin tasdikinden geçmiş, değişmez hâle gelmiş mahkeme kararı ki, böyle bir karara mazhar olan herhangi birşey hakkında tekrar dava açılamaz; dâva mevzuu yapılamaz

Aksi takdirde kanun namına kanunsuzluk yapılmış olur

Buna "Kaziye-i mahkumun bihâ" da denir

(Bak: Muhkem kaziyye)
KAZİYE-İ MUTLAKA Man: Hiçbir ihtimâl gösterilmeyip, bir şeyin şöyle olduğuna veya olmadığına açıktan açığa hükmolunan kaziyye'dir

KAZİYE-İ MÜMKİNE Mümkün olan hüküm, kaziyye

(Meselâ: Kim iki rekât namazı filan vakitte kılsa, bir hac kadardır

İşte iki rekât namaz bazı vakitte bir hacca mukabil geldiği hakikattır

Herbir iki rekât namazda bu mâna külliyet ile mümkündür

Demek şu nevideki rivayetler vukuu bilfiil dâimi ve külli değil, zira kabulün madem şartları vardır

Külliyet ve daimilikten çıkar

Belki ya bilfiil muvakkattır, mutlaktır, veyahut mümkinedir, külliyedir

Demek şu nevi ehadisteki külliyet ise, imkân itibariyledir

S

)
KAZİYE-İ NAZARİYYE Man: Aklın bir delil ile tasdik eylediği kaziyye

Delilinin mukaddematı yakiniyyattan ise, yakiniyye'dir ve illâ zanniye olur

KAZİYE-İ SÂLİBE Man: Mevzuun mahmulünden selbiyle hükmolunan, yâni; bir şeye nefi ile hükmeyleyen kaziyye'dir

"Kamerin ziyası kendinden değildir" gibi

KAZİYE-İ ŞARTİYYE Man: İki cümleden ibâret, fakat bunlardan birinde olan hüküm diğerinde gösterilen şarta mütevakkıf olan, yâni; aralarında mülâzemet ve irtibat bulunan kaziyedir

KAZİYE-İ ŞARTİYYE-İ MUTTASILA Man: Mevzu ile mahmulü birer cümle olmakla, birinde bir şeyin üzerine olunan hüküm, diğerinde gösterilen şarta mütevakkıf olan kaziyyedir

(Eğer bir cisim ağır ise, bir yere yerleştirilmedikçe düşer gibi

)
KAZİYE-İ ŞARTİYYE-İ MÜNFASILA Man: Mahmulü birden fazla olmakla bu mahmulllerin biri elbette mevzua isnad olunmak lâzım geldiğine hükmolunan kaziyyedir

(Adet ya tektir, ya çifttir) gibi

KAZİYE-İ TAKLİDİYYE Man: Mücerred

Başkasından duymakla hükmolunan kaziyye

KAZİYE-İ YAKÎNİYYE Man: Yakîni ifade eden kaziyyeye denir

Ya bedihiyye veya nazariyye olur

KAZİYE-İ ZANNİYE Man: Karineler ve emârelerden alınmış olan kaziyyeye denir ki; akıl galip zan ile hüküm eylerse de, onun nakzını dahi tecviz eder, bu cihetle zanniyatın cümlesi nazaridir

KAZİYE-İ ZARURİYYE Man: Tasdikat-ı akliyyeden olmakla zıddı mümkün olamıyacak surette kat'i olan bir nevi kaziyyedir

KAZİZ Ufak taşlar, taş parçaları

* Topluluk, cemaat

KAZKAZ Arslanın, kemiği parça parça etmesi

* Yavuz arslan

KAZKAZA Kemiği parçalamak

KAZM Kuru şeyler yemek

* Dişlerin etrafıyla bir şeyi ısırıp yemek

KAZR Bir kimsenin peşinden gitmek

KAZUF (KAZİF) Irak, uzak, baid

KAZULET Kocaman

KAZUR Temiz olmayan şeylerden sakınan kimse

KAZURAT Pislikler, süprüntüler, insan pisliği

KAZURE (C

: Kazurât) Pislik

* Mezbele, süprüntülük

KAZUZE Maşrapa

KAZZ Büyük taş

* Topraklı olan

* Topluluk, cemaat

KAZZ Bükülmüş ibrişim

Ham ipek

* Sıçramak

* Irak olmak, uzak olmak

KAZZ Okun yeleğini kesmek

* Yalnız, tek, ferd

KAZZABE Çok keskin

KAZZAFE Sapan

KAZZAN Pire

KAZZAZ İpekçi

İpek yapan veya satan kimse

KAZZE (C

: Kuzâ) Su üstündeki çörçöp

* Göze düşen çöp

* Gözün çapağı

KE "Gibi" mânasındadır

(Arapça teşbih edâtı) Kelimenin başına getirilir

Meselâ: (Kezâlike: Bunun gibi) * Harfin ve kelimenin sonuna gelirse "sen" zamiri yerindedir

Meselâ (Kitâbü-ke: Senin kitabın)
KE f

Farsçada küçültme edatıdır

Kelimelerin sonlarına gelir

(Meselâ: "Merdüm: Adam; merdümek: Adamcağız" gibi

)
KEB' Men'etmek, mâni olmak, engellemek

* Dinar

Dirhem

KEBAB Ateşte pişirilen et

* Ateşte kavrularak veya alazlanarak pişirilen her türlü yiyecek

KEBABE Bir ot ismi

KEBAD İri limon

KEBADE f

Tâlim yayı

KEBADE-KEŞ f

Ok atma tâlimi yapan veya ok atmaya hevesli olan

Tâlim yayını çeken

KEBADE-KEŞÎ f

Ok atmaya hevesli olma, tâlim yayını çekme

KEBAİR (Kebire

C

) Büyük şeyler, büyük günahlar

Kebairin sıralanışı:-Allah'ı inkâr etmek

-Allah'a şirk koşmak

-Kat'iyyen sâbit olan dini bir hükme inanmamak

-Allah'ın rahmetinden ümidini kesmek

-Allah'ın cezasından, mekrinden ve azabından emin olmak

-Günah üzerinde ısrar etmek

Yâni, herhangi bir günahı devamlı işleyip durmak

-Namazı, orucu terketmek

Allah yolunda cihaddan kaçmak

-Anaya, babaya âsi olmak

Yalan yere şehadet veya yemin etmek

-Bir kimseyi haksız yere öldürmek

Bir kimsenin bir uzvunu haksız yere kesmek veya muattal bir hale koymak

-İffetli kadınlara fuhuş isnad etmek

Nemmamlık etmek

-Ribâda (fâizde) ve hırsızlıkta bulunmak

Rüşvet almak

-Yetim malı yemek

-Zina ve livata denilen günahları işlemek

Bu sayılan günahlar hülâsa edilse, "yedi kebair"i ifade eder

Başta üçü el-iyâzü billah küfürdür

Sonrakiler ise, üzerine İlâhî ceza terettüb edip, hadd-i şer'îyi icab ettiren, açıkça ve kat'i olarak nehyedilmiş bulunan büyük günahlardır

(Bak: Mubikat-ı seb'a)
KEBAS (KEBES) Misvak ağacının yemişi

* Bir şeyin kokup bozulması

KEBB Hor ve zelil etmek, yüzü üstüne bırakmak, helâk etmek

KEBBAH Gönden bardak ve matara diken kimse

KEBBAN Büyük terâzi

Kantar

KEBBE İzdihamlık, kalabalık

* Cenk ve kıtal içinde sür'at etmek

Savaşta acele hareket etmek

KEBC Davarı durdurmak için dizginini çekmek

KEBE Çobanların ve köylülerin giydikleri yünden bir nevi aba

KEBED Ciğer ağrısı

* Kara ciğer

* Meşakkat

Şiddet

Mihnet

* Karnın şişmesi

KEBEL Kısa

KEBG f

Keklik

KEBİB Darı

KEBİCEK Kış otu

KEBİR Büyük, âli, yüce

KEBİRE (Müe

) Büyükler

Büyük günahlar

(Bak: Kebair)
KEBİSE Dört senede bir takarrur eden ve bir gün fazlası olan sene

Şubatın 29 gün olduğu sene

KEBİT Deve avazı

Sığır avazı

KEBKEB(E) f

Ayak patırtısı

KEBKEBE Yüz üstüne düşürme

* Çukur bir yere döne döne düşme

KEBL Bağlamak

* Kovanın ağzını iki kat edip dikmek

KEBN Kova ağzını iki kat edip dikmek

* Udul etmek, dönmek, vazgeçmek

* Besili ve semiz olmak

* Kaybetmek

KEBS Çukur bir yeri doldurup düzeltme

* Bir cins hurma

* Misk hokkası

KEBSE Beraberlik, eşitlik, müsavat

* Ebucehil karpuzu

KEBŞ (C

: Kibâş) Erkek koyun

Koç

KEBT Zelil etmek, hor hakir etmek

* Sarfetmek, harcamak

KEBUD f

Mavi

Gök rengi

KEBUDFÂM f

Gök renginde olan

Mavi renkli

KEBUDÎ f

Mâvilik

KEBUTER f

Güvercin

KEBUTER-İ NAME-BER Posta güvercini

Mektup götüren güvercin

KEBUTERÂN (Kebuter

C

) Güvercinler

KEBUTER-BÂZ f

Güvercin besleyen, yetiştiren, satan kimse

KEBV (KEBVE) Davarın, başını vücuduna sürçmesi

* Çakmak çöngelip ateşi çıkmaz olmak

* Görmek

* Kabın içindekini dökmek

* Ateşi kül bürüyüp örtmek

KEC f

Eğri, çarpık

KECABE f

Devenin üstüne konan oturulacak bir çeşit tahtırevan

KECAVE f

Deve üstüne konulan bir cins tahtlrevan

KECBAZ f

Oyunda hile yapan

KECBİN f

Şaşı

* Eğri gören

* Yanlış ve ters düşüren

KECÇEŞM f

Şaşı gözlü

Gözü şaşı olan

KECFEHM f

Yanlış anlıyan

KECHULK Kötü huylu kimse

Huyu kötü olan kişi

KECKÜLAH f

Eğri külâhlı, külâhı eğri olan

* Mc: Hoppa

KECMİZAC f

Mizaç ve tabiatı hoş olmıyan

Huysuz

KECNAZAR f

Kıskanç, hasetci

* Eğri bakışlı

KECNİGÂH f

Eğri bakışlı

Bakışları eğri olan kimse

KECNİHAD f

Aksi ve ters huylu olan

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KECREFTAR f

Ters yürüyen

Gidişi eğri

KECREV : f

Eğri giden

* Tuttuğu yol sakat ve yanlış olan

KECRE'Y f

Reyi, sakat, düşüncesi ters olan

KECTAB' f

Mizacı, tabiatı ters olan kimse, aksi

KEÇEL f

Başı kel olan kişi

Başında saç olmayan kimse

KEÇELİ Tar: Yeniçerilerden keçekülâh giyenler

KED f

Ev, hâne, mesken

KEDA' Defetmek, kovmak

KEDA Mekke-i Mükerreme üstünde, Mekâbir yakınında bir yolun adı

KEDAD Araplar arasında mâruf bir erkek eşeğin adı

(Ona nisbet edip "benat-ul kedad" derler

)
KEDB Tâze kan

KED-BANU f

Bir daireyi idare eden kâhya kadın

KEDD Emek

İş

Çalışma, uğraşma, çabalama

KEDD-İ YEMİN El emeği

KEDDERE Bulandırdı (meâlinde fiil)

KEDE f

"Mahal, ev, yer" anlamına gelir ve birleşik isimler şeklinde kullanılır

Meselâ: Ateşkede, bütkede, meykede

gibi

KEDEME Hareket

KEDER Tasa, kaygı, can sıkıntısı

Bulantı

Gam

KEDEREFZÂ f

Keder ve sıkıntı veren

Keder verici

KEDERENGİZ f

Üzüntü, keder ve sıkıntı meydana getiren

KEDERNÂK Keder verici, kederli

KEDEN Toprak suyu çekip, yerinde bulanıklık kalmak

KEDEVEN Palan atı

KEDH Amel, cehd

Sa'y

* Isırma veya yırtma ile hasıl olan iz

KEDHÜDA f

Kâhya

KEDİD Davar tırnağıyla didilmiş ve yumuşamış olan yumuşak yer

KEDİN Etli ve yağlı kişi

KEDİR (KEDİRÂ) İçinde hurma ıslanmış süt

KEDKEDE Ağır ağır seğirtmek

* Katı bir cisme dokunmaktan çıkan ses

KEDM Isırma

KEDME Yara izi, bere

KEDS Tez tez yürütmek

KEDŞ şiddetle sürmek

* Yırtmak

* Kazanmak

KEDU f

Kabak

* Mc: Kafatası

KEDUH Amel ve sa'yedici, çalışan

KEDUM Adam ısıran eşek

KEDURET Bulanıklık

* Gam, tasa, keder

KE-EN LEM YEKÜN Güyâ olmadı

Sanki olmadı

KE-ENNE (Ke-ennehu) (Teşbih edatıdır) Sanki, güyâ, öyle gibi

(Bak: İnne)
KEF Elin iç tarafı

Avuç

* Ayağın altı, tabanı

* Avuç dolusu

KEF f

Köpük

KEFA f

Sıkıntı, meşakkat, mihnet

KEFA' Kabı başaşağı etmek, ters çevirmek

KEFAET Denklik

Denk olmak

Beraberlik

Bir şeye yeterlik

Küfüv oluş

* Fık: Evlenen erkeğin, alacağı kadına neseb, diyanet, hürriyet ve mal hususlarında müsâvi ve daha üstün olması hususu

(Bunun en mühimmi de diyânet noktasındadır

)
KEFAF Ancak yaşayabilecek kadar olan rızık

* Misil, miktar

* Berâberlik

KEFAF-I NEFS Bir kimsenin ölmeyecek kadar olan nafakası

KEFALET : Kefillik

Bir kimse kendine âid bir işi yapamadığı veya borcunu ödeyemediği takdirde, yerine onun işini göreceğini kabul etmek

* Birine kefil olmak

İşini üzerine almak

KEFALET-İ BİL-MAL Fık: Bir mal için kefil olma

KEFALET-İ BİNNEFS Birinin şahsına kefil olma

KEFALET-İ MUTLAKA Huk: Bir kayıt ile bağlı olmıyan kefalet

KEFALET-İ MUVAKKATA Geçici bir zaman için kefil olma

KEFALET-İ NAKDİYE Bir hususu te'min için depozite yatırmak suretiyle kefil olma

KEFALET-BİT-TESLİM Bir malın teslimine kefil olma

KEFALETEN Kefil olarak

Kefillik suretiyle

KEFALETNAME f

Kefillik kâğıdı, kefalet senedi

KEFARET (Bak: Keffaret)
KEFC f

Ağızdan gelen köpük

KEFÇE f

Kepçe

KEFE (Keffe) Terazinin bir gözü

KEFEF (Keffe

C

) Kefeler

Terazinin tablaları

KEFEL Dip, ard, kıç

KEFENBEDUŞ (Kefenberduş) f

Kefeni sırtında

Ölümü göze almış

KEFENPUŞ f

Kefene sarılmış

Kefenlenmiş

KEFERE (Kâfir

C

) Kâfirler

KEFEŞ (Bak: Kafş)
KEFETEYN Terâzinin iki tarafı

KEFF Vaz geçme, el çekme, çekinmek, men'etme, imtinâ etmek, sâkit olmak

* Avuç, el, avuç içi

* Nimet

KEFF-İ YED El çekme

Karışmama

KEFFARET (Masdar gibi kullanılıyorsa da "keffâr" mübalâğa isminin müennesi olup, asıl mânası: örtücü ve imhâ edici demektir

) Bir mecburiyet altında veya yanlışlıkla işlenmiş günahı affettirmek ümidiyle şeriata uygun olarak verilen sadaka veya tutulan oruç

* Günahtan arınma

KEFFARET-İ HALK Hac için ihrama girip de bir özre mebni saçlarını vaktinden evvel traş ettiren kimsenin tutacağı üç günlük oruçtan ibârettir

KEFFARET-İ KATL Bir müslümanı veya bir zımmiyi amden değil de bir hata neticesi olarak öldüren bir müslümana lâzım gelen keffârettir ki; muktedir ise, bir mü'min köle âzad etmekten; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmaktan ibârettir

KEFFARET-İ SAVM Ramazan-ı Şerifte özürü bulunmaksızın muayyen şartlar dâhilinde orucunu bozan bir mükellefin, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azâd etmesinden; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmasından; buna da muktedir değilse, altmış fakire yemek yedirmesinden ibârettir

KEFFARET-İ YEMİN Yaptığı bir yemine sadık kalmayıp bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret demektir ki: Muktedir ise, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azad etmekten; muktedir değil ise, on fakiri akşamlı sabahlı doyurmaktan veya on fakire birer parça libas giydirmekten; bu üç şeyden birine muktedir olamayana da üç gün muttasıl oruç tutmaktan ibârettir

KEFFARET-İ ZIHAR Zıhar keffareti

Keffâret-i zıharın vâcib olmasının şartı kudrettir

Muktedir olan, köle azad eder; değilse iki ay oruç tutar, buna da gücü yetmezse altmış fakire yemek verir

(Bak: Zıhâr)
KEFFARET-ÜZ ZÜNUB Günahların keffareti

Mü'min insanların çeşitli hastalık ve musibetlerine denir

Çünkü günahlarından afvına vesile olabilir

(Huk

İslâmiye ve Ist

Fık

K

)
KEFFE (C

: Kifef) Terazi kefesi

* Her yuvarlak cisim

* (C

: Ükef) El ayası

KEFGİR f

Köpük tutan

* Kevgir, delikli kap

KEFH Karşı karşıya savaşma

KEFİ Nazir, misil, benzer, denk, eş

KEFİL (Kefâlet

den) Birisinin bir borcu ifâsı lâzım gelirken, ifâ etmediği takdirde, o borcu ifâyı kendi üzerine alan kimse

Kefâlet eden kimse

KEFİL Bİ-T-TESLİM Bir malın teslimine kefil olan kimse

KEFİT Seri yürüyüş, hızlı yürüyüş

* Kuvvet

KEFİYE Başa sarılan ve omuzların üzerine kadar gelen, uçları püsküllü ince ipek örtülü kumaş

KEFKEFE Men'etmek, engel olmak

KEFL Okşamak

* Kefil olmak

* Yaramaz gönüllü olan

KEFN Yün eğirmek

KEFR (C

: Küfur) Örtme, sarma, * Köy, karye

KEFŞ (Bak: Kafş)
KEFT Cem'etmek, toplamak

* Sarfetmek, harcamak

* Evmek

* Katı katı sürmek

KEFTAR f

Sırtlan

KEFTER f

Güvercin, kebuter

KEFUR Hakkı gizleyici, doğruyu gizleyen

KEH f

Saman

Saman çöpü

KEHA f

Mahcub, utangaç

KEHAİL (Kehil

C

) Sürmeli gözler

Sürme çekilmiş gözler

KEHAM (KİHÂM) Yaşlı, ihtiyar

(Kesmez kılıca "seyf-i kihâm"; peltek lisana "lisan-ı kihâm"; ağır yürüyüşlü ata "feres-i kihâm" derler

)
KEHANET Gaibden haber vermek

Falcılık

Kâhinlik etmek

(İlâhi ihbârât-ı gaybiyyeye istinad etmeden, gaybdan haber vermek ve falcılık ve kâhinlik etmek dinen kat'iyyetle haramdır

)
KEHAT Büyük, semiz dişi deve

KEHB Koruk

KEHD Ayağı yere vurmak

KEHDEL Genç hâtun

* Yaşlı hâtun, acuze

(Ezdattandır)
KEHENE (Kâhin

C

) Kâhinler, falcılar

KEHF Mağara, in

Sığınacak yer altı

* Tıb: Verem hastalığında akciğerde açılan oyuk

KEHF-MİSAL Mağaraya benzer şekilde, mağara gibi sesi aksettiren

KEHF SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 18

suresidir

Mekke-i Mükerreme'de nâzil olmuştur

KEHHAL Gözlere sürme süren

* Göz doktoru

KEHİB Patlıcan

KEHİL (Kehile) Sürme çekilmiş göz

Sürmeli göz

KEHİLA Gözleri yaradılıştan sürmeli olan kadın

KEHİRE Kısa boylu kadın

KEHKAH Zayıf erkek

KEHKEŞAN f

Samanyolu

Saman uğrusu

(Gökte sık yıldız ışıklarıyla hasıl olan yol biçimi uzayıp giden ışıklı manzara

)
KEHL Göze sürme çekme

* Kıtlık yılı

(Bak: Kahl)
KEHL(E) Otuz yaşını geçmiş, saçına aklık karışmış kimse

(Bak: Kühulet) * Bit

KEHLÂ' Sürmeli kadın

* Sığırdili dedikleri ot

KEHM Men'etmek, engel olmak

* Kaldırmak

KEHMEL Ağır ve kaba

KEHMES Boyu kısa olan

KEHR (KÜHRÜRE) Yüz pörtürmek

* Men'etmek, engel olmak

KEHREBA Bir şeffaf zamk ismi

KEHRİBAR Cevher saçan

* Güzel sözler söyleyen

KEHRÜBA f

Saman kapan

* Bir yere hızlıca sürüldüğü zaman, hafif şeyleri kendine çeken bergâmi taş

(Türkçede tahrif edilerek "Kehribâr" denilir

)
KEHRÜBAÎ Kehribar gibi, cezbedici, elektrikli olan

KEHS Bir şeyi eliyle almak

KEHULET (Bak: Kühulet)
KEHVARE f

Beşik

KEİB Mahzun, hüzünlü, münkesir ve kötü halli olan kişi

(Müe: Keibe)
KEJ f

Çarpık, eğri

Kumral

Tüylü keçi

KEJÇEŞM f

Şaşı, eğri bakışlı

KEJDÜM f

Akrep

KEJDÜMÎ f

Akrep gibi, akreple ilgili

KE'KEE Zorla reddetmek, def'etmek

KEKEME t

Harfleri serbest söyliyemeyip tekrarlayan

Dilinde tutukluk olan

KEKRE t

Ekşi, acımtırak

KELA Yeşil ot

KELAB Tıb: Kudurma

Kuduz hastalığı

KELACU f

Kadeh

KE-L-ADEM Yok

Yokmuş gibi

KELAET (Bak: Kilaet)
KELAH Kıtlık olan yıl, kıtlık yılı

KELÂL Yorgunluk

Bitkinlik

Usanç

* Göz nuru zayıf olmak, yorgun olmak

KELÂL-İ DİL Gönül yorgunluğu

KELÂL-ÂVER f

Yorgunluk ve bıkkınlık veren

Sıkıcı, yorucu

KELÂL-BAHŞ f

Sıkıcı, yorucu

Yorgunluk getiren

KELÂLET Yorgunluk

Bitkinlik

Usançlık

* Bıçak ve kılıç gibi şeylerin kesmez olması

* Akrabalığı uzak olanlar

(Amcazâdeler topluluğu gibi)

* Kör ve kesmez olan

KELÂLİB (Küllâb

C

) Çengeller, kancalar, uçları eğri olan demirler

KELÂM Söz

Bir mânayı ifâde eden, bir maksadı anlatan ifâde

* Allah'a mahsus bir sıfat

* Fık: Allah (C

C

) Kelâm sıfatını da hâizdir

Onun kelâmı harften ve savttan (sesden) münezzehtir, ezelidir, ebedidir

* Ist: Hikmet ve mantık esaslarıyla Allah'ın (C

C

) varlığı, birliği, İslâmiyetin doğruluğu ve hakkaniyetinden bahseden ilim

(Bak: İlm-i kelâm ve Kelâmullâh)
KELÂM-I AHSAR En kısa ve veciz söz

KELÂM-I KADİM Kur'an-ı Kerim, Kadim kelâm

KELÂM-I KİBÂR Büyük, akıllı, veli ve meşhur zâtların güzel, veciz ve çok kıymetdâr olan sözleri ve kelâmı

KELÂM-I MAHREM Gizli kelâm

Mahrem söz

KELÂM-I MENSUR Nesir söz

KELÂM-I MUDARÎ Arab kabilelerinden Mudar Kabilesinin konuştuğu Arapça

Kur'an-ı Kerim bu lehçe üzerine nâzil olmuştur

En fasih Arapça'dır

KELÂM-I NEFSÎ Cenab-ı Hakk'ın lâfz, harf ve ses olmayan zâtî kelâmı

İçten konuşma

KELÂM-I RESUL Hadis

Peygamberimizin sözü

KELÂM-I TÜND f

Sert söz

KELÂMIN KUYUDAT VE KEYFİYATI Kelâmın küllünü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla, bunların sarf ve nahiv yönünden hususiyetleri

Meselâ: Müzekkerlik - müenneslik, mârifelik - nekrelik, mübtedâ - haber, sıfat - mevsuf gibi

KELÂMÎ Söz ve kelâma ait

Sözle alâkalı

KELÂMİYYUN Kelâmcılar

İlm-i kelâm âlimleri

(Bak: Mütekellimîn)
KELÂMULLAH Allah kelâmı, Kur'ân-ı Kerim

(Bak: Kur'ân)(Kur'ân başka kelâmlarla kabil-i kıyas olamaz

Çünkü, kelâmın tabakaları, ulviyet ve kuvvet ve hüsn-ü cemâl cihetinden dört menbaı var

Biri mütekellim, biri muhâtab, biri maksad, biri makamdır

Ediblerin yanlış olarak, yalnız makam gösterdikleri gibi değildir

Öyle ise, sözde "Kim söylemiş? Kime söylemiş? Ne için söylemiş? Ne makamda söylemiş?" ise bak

Yalnız söze bakıp durma

Madem kelâm kuvvetini, hüsnünü bu dört menba'dan alır

Kur'ânın menbaına dikkat edilse, Kur'ân'ın derece-i belagatı, ulviyet ve hüsnü anlaşılır

Evet, madem kelâm mütekellime bakıyor; eğer o kelâm emir ve nehiy ise; mütekellimin derecesine göre irâde ve kudreti de tazammun eder

O vakit söz mukavemetsûz olur, maddi elektrik gibi te'sir eder

Kelâmın ulviyet ve kuvveti o nisbette tezâyüd eder

S

)
KELAN f

İri, cüsseli, büyük

Heybetli

* Geniş, enli

* Baş

KELÂNÎ (Kilâet

den) Sakladı ve beni muhafaza etti veya eder, (meâlinde)

KELANTER f

Çok iri

Daha büyük

KELASENG f

Sapan

KELAVE İpek veya iplik saracak çark

KELB (C

: Ekâlib-Eklüb-Kilâb) Köpek, it

* Meşhur bir yıldız

* İki adım arasına koyarak dikilen kayış

* Yolcuların, yük üstünde azıklarını astıkları demir çengel

* Şiddet

* Hırs

KELB-İ AKUR Azgın, saldırgan köpek

KELB-ÜL MÂ' f

Köpek balığı

* Kunduz

KELBETAN f

Kerpeten

KELBÎ Köpeğe ait, köpekle alâkalı

Köpek cinsinden olan ve köpeğe müteallik

KELBİYYUN Kalenderane yaşamayı alışkanlık haline getiren meşhur Diyojenin de içinde bulunduğu bir fırka

Bunlara Kelbiye tâifesi veya Melâmiyyun da denir

KELCE Kile, mikyâl

KELDE (C

: Külud) Bir parça kaba yer

KELE f

Yanak

KELE' Ayakta olan yarıklar

* Kir

KELEB (C

: Kelâlib) İt sürüsü

* İncitip eza etmek

KELEBÇE Yakalanan suçluların iki bileğine birden takılan demir halka

Demir bilezik

KELEF Yüzdeki benek

* şiddetli sevgi

KELENDİ Bir para

* Sağlam ve sert yer

KELEPÇE (Bak: Kelebçe)
KELEPİR Çok ucuz ele geçen

Zahmetsiz, ücretsiz

* Üvey evlât

Evlâtlık

KELFA Yüzünde çiğitli olan kadın

(Müz: Eklef)
KELH Katı yüzlülük

KELH Söğüt ağacına benzer, uzunca, dik bir ot

(İçi kamış gibi boş ve gâyet hafif olur; ondan hasıl olan zamka "eşk" derler, kokusu cündübâdester kokusu gibi olur, tadı acıdır

)
KELİF Haris kimse

KELİL(E) Körleşmiş

* Az gören, donuk gören göz

Uzağı veya yakını iyi göremiyen göz

Miyop veya hipermetrop göz

* Kesmez olan âlet

* Çakal

* Yorulmuş kişi, yorgun kimse

KELİM (Kelime

C

) Kelimeler, kelâmlar, lâkırdılar

KELİM Kendine söz söylenilen, kendine hitab olunan

* Hz

Musa'nın (A

S

) bir ünvanı

* Söz söyleyen, konuşan

İkinci şahıs

* Yaralı kimse

KELİM Yaralı kimse

* Konuşulan kimse

KELİMAT (Kelime

C

) Kelimeler, kelâmlar, sözler

KELİMAT-I NAHVİYE Nahv ilmine âit kelimeler

Cümle teşkilinde mânâya tesir eden harfler ve kelimeler

KELİMAT-I TAKDİRİYYE Takdir edici sözler

KELİM-DEST f

Olgun kimse

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KELİME Gr: Mânası olan en küçük söz veya cümlenin yapısını teşkil eden unsurlardan birisidir

Kelime, isim, fiil ve harf olmak üzere dilbilgisinde üç kısma ayrılmıştır

"Bir tek söze" kelime denir

KELİME-İ HAMKA Ahmakça söz

KELİME-İ MENHUTE Aslı iki kelime olan bir tâbirin bir kelime ile söylenişi: "El Hamdüllilâh" yerine "Hamdele" söylenmesi gibi

"Bismillâh" yerine "Besmele" denmesi gibi

KELİME-İ ŞEHÂDET şehâdet ifâdesini hülâsa eden (Eşhedü en Lâ ilâhe illâllah ve eşhedü enne Muhammeden abduhu ve Resuluh) cümlesi

KELİME-İ TAYYİBE Allah ve Resulullah kelâmı

Dua, niyaz ve salâvatlar gibi kelâmlar

Meselâ (Sübhânallah velhamdülillah ve Lâilâhe illâllah vallahü Ekber) kelime-i tayyibedir

KELİME-İ TEVHİD Tevhid-i İlahîyi ifade eden "Lâilahe illallah Muhammedür Resulullah" cümle-i kudsiyesidir

(Bak: Tevhid)(Bütün esmâ-i hüsnânın ifâde ettiği mânalar ile bütün sıfât-ı kemaliyeye, Lâfza-i Celâl olan "Allah" bil'iltizam delâlet eder

Sair ism-i haslar yalnız müsemmâlarına delâlet eder

Sıfatlara delâletleri yoktur

Çünki sıfatlar müsemmâlarına cüz olmadığı gibi aralarında lüzum-u beyyin de yoktur

Bu itibarla ne tazammunen ve ne iltizamen sıfatlara delâletleri yoktur

Amma Lâfza-i Celâl bil'mutâbakat Zât-ı Akdese delâlet eder

Zât-ı Akdes ile sıfât-ı kemaliyye arasında lüzum-u beyyin olduğundan, sıfatlara da bil'iltizam delâlet eder

Ve keza, Uluhiyet ünvanı sıfât-ı kemaliyeyi istilzam etmesi ism-i has olan "Allah"ın da o sıfâtı istilzam ettiğini istilzam ediyor

Ve keza, "Allah" kelimesi de, nefiyden sonra sıfatlar ile beraber düşünülür

Binaenaleyh "Lâilâhe illâllah" kelâmı, esmâ-i hüsnânın adedince kelâmları tazammun ediyor

Bu itibarla, şu kelime-i tevhid kelâmı, delâlet ettiği sıfatlar itibariyle bin kelâm iken bir kelâm oluyor

"Lâ Hâlika İllallah", "Lâ Fâtıra, Lâ Râzıka, Lâ Kayyume İllâllah" gibi

Binaenaleyh, terakki etmiş olan zâkir bir zât, bu kelâmı söylerken içindeki binlerce kelâmları söylemiş oluyor

M

N

)
KELİMULLAH "Cenab-ı Hakk'ın hitab eylediği zat" (meâlindedir)

Hazret-i Musa'nın (A

S

) bir ünvanıdır

Çünkü O, Tur-u Sina'da Cenab-ı Hakk'ın kelâmını, hitabını duymak mazhariyetine erişmiştir

* Resul-i Ekrem (A

S

M

) mi'rac-ı şerifinde Cenab-ı Hak ile tekellüme mazhar olduğundan bir ismi de Kelimullah'tır

KELİNG f

Şaşı

KELK f

Koltuk (insanda)

KELKÂHYA Mc: Vazifesi olmayan şeylerle alâkadar olan

Her şeye karışan

KELKEL (KELKÂL) (C

: Kelâkil) Göğüs, sadr

KELL (C

: Külul) Ağırlık

* Yorgunluk

* Ufak taneli yağmur

* Yetim

* Semizlik, besililik

* Cibinlik dedikleri ince örtü

KELLÂ Öyle değil

Aslâ

KELLA Geminin durup demirlediği yer

KELLAB İt tutan kimse

Köpeğe av tâlim eden kimse

KELLE f

Kafa, baş

* Ekinlerde başak

* Baş gibi yuvarlak olan nesne

KELLEPUŞ f

Başa giyilen şey

* Bir cins başörtüsü

KELLİT (KİLLİT) Sırtlanın yataklandığı inin ağzını kapattıkları taş

KELLUB (C

: Kelâlib) Kerpeten

* Çengel

KELM (C

: Külum-Kilâm) Cerâhat

KELS Hamle etmek

Cür'et etmek

KELSEME Cem'olmak, toplanmak

KELT Ahmaklık

* Toplamak

KELUL (KELÂL-KELÂLE) Kütelip kesmez olmak

* Göz nuru zayıf olmak

* Çocuğu ve anası olmayan şahıs

KELZ Cem'etmek, toplamak

KEM Gr: Ne kadar? Kaç? (Mikdar için soru ifâdesinde kullanılır

) (Farsçada: Çend)
KEM f

Az, noksan, eksik

* Kötü

Fenâ

Ayarı bozuk

* Fakir, hakir

KEMÂ (Ke ile Mâ edatlarından mürekkebdir) "Gibi" mânâsına gelir

KEMÂ BİŞ f

Aşağı yukarı

Takriben

KEMÂ Fİ-L-EVVEL Evvelki gibi

KEMÂ Fİ-S-SÂBIK Eskisi gibi

KEMÂ HİYE (Kemâ hüve) Onun gibi, nitekim, olduğu gibi

KEMÂ HİYE HAKKUHÂ Gereği gibi

KEMÂ-HÜVE (Bak: Kemâ hiye)
KEMÂ HÜVE-L-MUTAD Mutad olduğu ve alışıldığı üzere

KEMAİN (Kemin

C

) Pusuya gizlenmiş adamlar

KEMÂ KÂNE Eskiden olduğu gibi, eski tarzda

KEMÂ KÂNE Fİ-S-SÂBIK Eskisi gibi, eskisindeki gibi

KEMAKL (Kem-akl) Aklı kıt

Ahmak, ebleh

KEMAL Kâmillik, olgunluk

Olgunlaşma

Erginlik

Bütün güzel sıfatlarla muttasıf olmak

Fazilet

* Değer, baha

* Fazlalık

* Sıdk ile yapılan güzel iş

KEMAL-İ DİRAYET Dirayetin son derecesi

KEMAL-İ İHTİMAM Son derece dikkat ve ihtimâm

KEMAL-İ METANET Tam sağlamlıkla, sarsılmadan

KEMAL-İ RAHMET Rahmet ve merhametin nihayet kemalde olması

KEMAL-İ VÜSUK Tam bir itimad ve inanç

KEMALÂT (Kemal

C

) Faziletler, iyilikler, mükemmellikler

Ahlâk ve huy güzellikleri

Terbiyelilik, edeblilik

(Mâdem mevcudat, zeminin yüzünde büyük bir nehir gibi, kemalâtın lem'alariyle parlar geçer; o nehir, güneşin cilveleriyle parladığı gibi, şu seyl-i mevcudât dahi, hüsün ve cemal ve kemalin lem'alarıyla muvakkaten parlar gider

Arkalarından gelenler aynı parlamayı, aynı lem'aları gösterdiklerinden anlaşılıyor ki: Cereyan eden suyun kabarcıklarındaki cilveler, güzellikler, nasıl kendilerinden değil; belki bir güneşin ziyasının güzellikleri, cilveleridir

Öyle de şu seyl-i kâinattaki muvakkat parlayan mehasin ve kemalât, bir Şems-i Sermedî'nin lemaat-ı cemal-i esmasıdır

S

)
KEMALÂT-PERVER f

Kâmil ve olgun insan

Kemalât sahibi

KEMAN f

Yay

Kavis

* Yayı andırır her şey

* Keman

KEMAN-DÂR f

Yay tutan, yay tutucu

KEMANE f

Keman veya kemençe yayı

* Güreşte bir çeşit oyun

KEMAN-EBRU Kaşları yay gibi olan

Keman kaşlı

KEMAN-GER f

Yay yapan san'atkâr

KEMANÎ f

Kemancı

Keman çalan çalgıcı

KEMAN-KEŞ f

Keman çalan

* Ok atmakta usta olan

Yay çeken

KEM-ASL f

Aslı ve nesli bozuk

KEM-AYAR f

Ayârı doğru olmayıp bozuk olan

Hileli, kalp

KEMA YENBAGÎ İcabettiği gibi, uygun olduğu üzere, lâyıkı gibi

KEM-BAHA f

Kıymetsiz, değersiz, âdi

KEM-BAHT f

Tâlihsiz, bahtsız, şansız

KEM-BİDAA f

Sermayesi az

* Bilgisi zayıf, câhil

Az okumuş

KEMC (KEMH) Atı dizgini ile durdurmak

KEM'E Yer mantarı

KEMED Gam, tasa

KEMENAN (Kemin

C

) Pusuya gizlenmiş askerler

* Pusular

KEMENÇE f

Çiftçilerin tarlalara kimyevi gübre atmak için kullandıkları bir nevi âlet

* Tırnağı tellerine değdirmekle ses çıkaran kemana benzer küçük bir çalgı âleti

KEMEND f

Eskiden idam için boyna geçirilen yağlı kayış

* Uzakta bulunan herhangi bir nesneyi yakalayıp çekmek için üzerine atılan ucu ilmekli uzunca ip

* Geyik ve benzeri hayvanların yuları

* Güzelin saçı

KEMER f

Yay gibi eğik olan yapı

* Bele bağlanan kuşak

* İç çamaşırın bele rastlayan kısmı

KEMERBEND f

Kemer bağı

* Kemeri takılmış

Belinde kemer olan

* Mc: Derviş

KEMERBESTE f

Kuşak bağlamış, hazır olmuş

Hazır olup emri bekler hâlde olan

KEMERBESTE-İ UBUDİYET Cenab-ı Hakkın huzuruna çıkıp, kollarını önden bağlar şekilde, emre hazır vaziyette bekleyip, kulluğunu ifâde ve ilân etmek

(Namazdaki gibi)
KEMERDECE Yab yab yürümek

KEMERGÂH f

Kemer takılan yer

Bel

KEM-FEHM Anlayışı kıt

İdrâki az

KEM GÖZ Kötü niyetle bakan göz

KEMGÛ f

Az konuşan

Az söyleyen

KEM-GÜFTAR f

Az konuşan

Az söyliyen

KEMH Gözsüzlük

KEMHA f

Bir cins ipek kumaş

KEM-HARF f

Az söyliyen kimse, az konuşan kişi

KEM-HAVSALA f

Tahammülü az olan kişi, tahammülsüz kimse

KEMÎ (C

: Kümât) Yiğit, kahraman, bahadır

Savaşçı, cengâver

KEMİ' Bir yerde ve bir döşekte beraber yatan kişi

* Düz yer

KEMİN f

Pek küçük, çok ufak

Çok az

KEMİN (C

: Kemâin) Pusuya saklanmış adam

* Pusu

* Belirsiz

Gizli yer

KEMİNE Hakir

Aşağı

Dûn

Âciz

Noksan

Eksik

KEMİNGÂH f

Pusu yeri

Tuzak kurulan yer

KEMİNGÜŞA Pusu kuran

Tuzak kuran

KEMİNSAZ f

Pusu tutmuş olan

Tuzak kurmuş olan

KEMİŞ Tez yürüyüşlü at

* Zekeri küçük at

* Memesi küçük koyun

KEMİŞE Küçük emzikli deve

KEM-İYAR f

Ayarı bozuk

Hileli

Kalp altun veya gümüş

KEMİYET (Bak: Kemmiyet)
KEMİYY Bahadır kişi

* Kahraman, şucâ

KEMKADR f

İtibar ve kıymeti düşük

Adi, bayağı

KEMKAİM f

Anlayışsız

İdrakten âciz

KEMKÂM Katı yüzlü, kaba ve tıknaz kimse

* Pelit ağacına benzer bir ağacın zamkı veya kabuğu

KEMKIYMET f

Değersiz, kıymetsiz

KEMLUL Yabâni hıyar

KEMMEN Sayıca azlık veya çokluk cihetiyle

Sayıca

KEMMÎ Azlık veya çokluğa dair

Kemmiyete âit ve müteallik

Cesur

Yiğit

Silâhlı

KEMMİYAT (Kemmiyet

C

) Kemiyetler

KEMMİYET (Kemiyet) Miktar, sayı, nice oluş

Az veya çok oluş

KEMMUN Kimyon

KEMN Gizlemek, gizlenmek

KEMNAM f

Adı sanı belirsiz

Namsız, şöhretsiz

KEMNE Tıb: Karasu adı verilen bir göz hastalığı

KEMPAYE f

Rütbe ve derecesi düşük

Pâyesi düşük olan

KEMRA f

Mandıra, ağıl

KEMRE Gübre

* Pul pul kalkmış deri

KEMSAL f

Genç

Yaşı küçük

KEMSERE Cem'olmak, toplanmak

* Bazısı bazısına girmek

* Yab yab yürümek

KEMSUHAN f

Az konuşan

Az söyleyen

KEMŞ Kesmek

KEMTER f

Aciz

Fakir

İtibarsız

* Başka şeylere göre daha az olan

Pek aşağı

* Noksan, eksik

KEMTERANE f

Fakirce

Acizce

Çok küçük nisbette

KEMTERÎN f

Pek âciz ve güçsüz

Çok hakir

* En küçük, en âşağı

Pek çok noksan veya eksik

KEMY Gizlemek, ketmetmek

KEMYAB Az bulunan

Nâdir

Bulunmayacak kadar az olan

KEMZEBAN f

Az konuşan kimse

Az söyleyen kişi

KEMZEDE f

Tâlihsiz, şanssız, bahtsız

KEMZEN f

Tâlihsiz, şanssız

KEN f

"Kazan, kazıcı, koparan, yıkan, söken

" anlamlarına gelir ve kelimelere katılır

Meselâ: (Kuh-ken: Dağ deviren, tünel açan) gibi

KEN' (C

: Kün'ân) Tilki eniği

* Cem'etmek, toplamak

* Yakın olmak

* Mülâyemet

* Alçaklık yapmak

* Firar, kaçmak

KENA' Parmakların sinirleri çekilip yumulmak

KEN'AD (C

: Kenâıd) Balık kılçığı

KENAİN (Kinâne

C

) Ok kılıfları, okluklar, sadaklar

KENAİS Keniseler, kiliseler

KENAK f

Karın ağrısı

Buruntu

KEN'AN Filistin

Hz

Yâkub'un (A

S

) memleketi

KENANE (KİNÂNE) (C

: Kenâyin) İçine ok ve yay konulan ve beylik adı verilen kap

KENAR f

Çevre, kıyı, Sâhil, deniz kıyısı

* Köşe, uç

* Son, nihâyet

* Çember

* Etrâfı çevrilen şey

* Kucaklama

Kucağa alma

KENAR-I ÂSMÂN Ufuk

KENARE f

Kıyı, kenar

* Kucak

* Kasap çengeli

Kayış asılan çengel

KENAR-GİR f

Fıçı çemberi

KEN'AT Bir balık cinsi

KENAZ Zahire vakti

KENB İş yapmaktan ellerin iri iri olması

KENBUR (Kenbure) f

Yalan, hile

KEND Kesmek, kat'etmek

* Bir kimsenin nimetini ve iyiliğini bilmeyip inkâr etmek

KENDE f

Hendek, çukur

* Biçilmiş, kesilmiş

* Kokmuş, ağır kokulu

KENDE-HÂYE f

"Hayası kesilmiş: Hadım ağası

KENDEŞ Bir nevi devâ

KENDİDE f

Kokmuş

KENDU f

Epey genişçe toprak

KENDUC Yer altında giyecek eşya koymak için yapılan oda

KENDURE f

Peşkir

* Deriden yapılmış büyük sofra

KENDÜM f

Buğday

KENE Hayvanın etine yapışıp kanını emen küçük bir böcek

KENEF (C

: Eknâf) Yön, taraf

* Sığınılacak yer

Korunulacak mekân

* Tuvâlet, helâ, ayakyolu

KENEHBÜL Bir cins ağaç

KENEHVER Büyük beyaz bulut

KENET (Esâsı: Kinet) İki sert cismi birbirine bağlamak için çakılan iki ucu kıvrık madeni parça

KENF Hıfzetmek

* Örtmek, setretmek

KENFİLE (KENFELİK) Kaba ve uzun sakal

KENİF (C

: Künüf) Hıfzedici, koruyan

* Örtücü

* Kalkan

* Deve ağılı

* Ayakyolu, tuvalet

KENİN Örtülü, gizli, mahfuz

KENİSA (Kenise) (C

: Kenâis) Kilise

KENİZ f

Esir kadın

Hayalık, câriye

KENİZEK f

Küçük cariye

KENKER Enginar

KENN Örtülüp gizlenme

KENNAS Süpürgeci

KENNE (C

: Kınât-Kenâyin-Kenânin) Bir kimsenin gelini, oğlunun hanımı

KENNÎ (C

: Ekniyâ) Lâkabdaş kimse, isimleri aynı olan

KENS Süpürge ile süpürme

KENTA Bir ot cinsi

KENTAL Fr

Yüz kilogram ağırlığında bir tartı birimi

KENUD Çok küfran-ı nimet eden kimse

Çok levm ve küfreden cahud

* Birşey yetiştirilemiyen verimsiz arazi

* Kocasının hukukuna ve iyiliklerine küfran eden nankör kadın

* Yemeğini misafirden sakınarak yalnızca yiyen cimri

* Kölesini, uşağını çok döven kimse

(E

T

)
KENZ şiddet, zorluk, meşakkat

KENZ Define, hazine

Yer altında saklı kalmış kıymetli eşya, para veya altın gibi şeyler

KENZ-İ MAHFÎ Gizli hazine

KENZ SURESİ Fâtiha Suresi

KEPADE-KEŞ f

Okçuluğa yeni başlıyan

KEPAN f

Büyük terazi

KEPAZE İtibarsız, âdi, mübtezel, kıymetsiz kimse

Haysiyetsiz, ********, rezil

Hürmet ve saygıya müstahak olmıyan

* Tâlim için kullanılır yay

KEPENEK f

Çobanların giydiği kolsuz ve dikişsiz, keçeden dövülerek yapılan giyecek

KER' (C

: Küru') Suyu yerinden ağız ile içmek

* Yağmur suyu

* (Kız) erkek istemek

KER f

Sağır, işitmez

* Kudret, kuvvet

* Maksad ve meram

KERA' : Baldırları ince olmak

* Yağmur suyu

KERA Uyku, nevm

KER'A Çocuk seven kadın

KERA Turna kuşunun erkeği

* Hafif uyku

KERABİS (Kirbâs

C

) Kumaşlar

Bezler

KERAD(E) f

Yırtık ve eski elbise

KERAHE (Kerâhiye) Meşakkat, zahmet, şiddet

KERAHET İğrenme, iğrençlik, mekruh oluş

İslâmiyetçe iyi sayılmayan şey

* İstenmiyerek, zorla

*Fık: Şer'an yapılmaması sevablı ve hayırlı olan bir şeyin terk edilmeyip yapılması

(Bak: Mekruh)
KERAHETEN Kerahet olarak, makbul olmayarak, istenmiyerek

KERAHET VAKTİ Güneşin doğuş, batış ve zeval vakti

KERAHİYYET Mekruh oluş

Kerih ve çirkin olan işin hâli

KERAİH (Kerihe

C

) Nefret edilecek ve iğrenç şeyler

KERAKER f

Kuzgun

* Karga

KERAMAT (Keramet

C

) Kerametler

KERAME İzzet, şeref

Küp ağzına koydukları tabak

KERAMEND f

Münasib, muvafık, lâyık, uygun, şayeste

KERAMET Allah (C

C

) indinde makbul bir veli abdin (yâni, âdi beşeriyyetten bir derece tecerrüd edebilen zatların) lütf-u İlâhî ile gösterdiği büyük mârifet

Velâyet mertebelerinde yükselen bir abdin hilaf-ı âdet hâli

* Bağış, kerem

* İkram, ağırlama

KERAMET-İ ALEVİYE (R

A

) Hz

Ali Efendimize âid keramet

(Bak: Kaside-i Ercuze)
KERAMET-İ İLMİYE İktisab suretiyle olmayıp, vehbi yani Cenab-ı Hakk'ın atiyyesi olarak geniş bir ilme mazhariyyetten hâsıl olan ilmi keramet

*İlim tahsili ile çok büyük ilim sâhibi olan bir allâmeden çok daha yüksek vâsi' ve hârikulâde bir ilme mazhar bulunan, hem ilmî dehâsı ve fart-ı zekâsı tecrübelerle ve harika eserleri ile sâbit ve müsellem olarak bir ferd-i ferid-i zaman hâlinde zuhur ve iştihar eden ender evliyâullahtan vücuda gelen ve zuhur eden, nur-efşân, hikmetfeşan ilmi kerâmet, ilmî harika

(Z

Gündüzalp)(Velilerde zuhur eden kerametler de Peygamber'in (A

S

M

) Hak olduğuna bir delildir

Çünkü bu veliler ona tabi' olmakla böyle harika hâllere mazhar olurlar

Ş

)
KERAMET-İ KEVNİYE Kudret-i Rabbaniyenin ihsanı ile letâfet kesbedip havada uçmak, uzun yolu kısa zamanda gitmek, bir mü'minin bir sıkıntısı hâlinde Cenab-ı Hakk'a dua edip ind-i İlâhîde makbul bir zâttan yardım istemekle, o zatın, izn-i İlâhi ile o muztar kimsenin imdadına yetişmesi, kale gibi muhkem bir yerde üzerinden kilitli muhkem bir hücresinde hapis olan bir zatın, orada ibadet ve taatla meşgul olduğu bir zamanda görüldüğü halde, aynı zat aynı zamanda çarşıda halk arasında veya câmide görülmesi ve bir zâta şiddetli ve kesretli zehirlemelerle su-i kasdlar yapıldığı halde, ona zehir tesir etmemesi ve ona düşmanları tarafından kurşun isâbet ettirilememesi ve tayy-ı mekân ve bast-ı zaman gibi hârika hallere mazhar olması gibi hadiselere o zatın "keramet-i kevniyesi" denilmektedir

Bu gibi hârika haller Cenab-ı Hak indinde ve Resul-ü Ekrem (A

S

M

) yanında makbul ve mahbub olan ender velilerde zuhur eder

(Z

Gündüzalp)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (K Harfi) KERAN Sabah

KERAN f

Kenar, uç, âhir, son, nihayet

KERAN TÂ KERAN Bir uçtan bir uca

KERAR Arap kadınlarının takındıkları boncuk

KERARİS (Kürrâse

C

) El yazması kitapların sekiz sahifeden ibâret olan formaları

KERAS Hilyon ve marulca dedikleri ot

KERASTE f

Kereste

KERB (C

: Kurub-Küreb) Yeri sürüp aktarmak

* Dar etmek

* Yakın olmak

* Gam, tasa, keder, endişe

KERBE (KÜRBE) Gam, tasa, endişe

KERBELA Irakta Seyyid-üş şühedâ Hz

İmam-ı Hüseyin Efendimizin (R

A

) meşhed-i mübârekleri olan yer

(Cibril var haber ver Sultân-ı Enbiyâya

Düşdü Hüseyin atından sahra-yı Kerbelâya) (Kâzım)
KERBELE Ayaklarda olan gevşeklik

Yürüdüğünde balçık içinde yürür gibi yürümek

* Buğday ve arpa gibi hububatın kalburlanması

KERD Sürmek

* Def'etmek, kovmak

* Boyun

KERDEM Şişman ve kısa boylu olan adam

KERDEME Kısa düşman

KERDESE Bağ, kayd

* Ayağı bağlı olan kimsenin yürüyüşü

KEREB Kova bağladıkları ip

* Suyu yatıp ağızla içmek

* Hurma ağacının kökü

KEREBBE Yaz günlerinde kumlu yerlerde biten bir ağaç adı

KEREBE (C

: Kirâb) Suyun aktığı yer

KEREFS Kereviz otu

KEREM Nefaset, izzet, şeref

Al-i-cenâbâne ihsan, inâyet

* Kıymetli şeyleri kemal-i rıza-i nefisle verme

* Mecd ve şeref

*Cenab-ı Hakk'a atfolunursa eltaf ve ihsan-ı İlâhî kasdedilmiş olur

* İnsan hakkında vasıf sureti ile zikrolunursa; mehasin-i ahlâk ve ef'âl kasdolunur

KEREM ETMEK Müsâade etmek, lutfetmek

Razı olmak

KEREMGÜSTER f

Cömert, mükrim, kerem sâhibi

KEREMKÂR f

Kerem eden, ikram eden

Cömert, eli açık olan, bağışlayan

KEREMPE Yun

Denize doğru uzanan kayalık çıkıntı

* Dağın en yüksek yeri, tepesi

* Geminin baş tarafı

KEREMPE BURNU Batı Karadeniz kıyısında Cide Kazasının sınırları içinde kalan kara çıkıntısı

KEREMPERVER f

Kerem sâhibi

Eli açık, cömert

Mükrim

KEREV f

Örümcek, ankebut

KEREVET Tahtadan yapılan ve üzerine yatak veya minder konularak yatmağa ve oturmağa yarayan yüksekçe yer

KERF Hımarın, bevlini koklayıp başını yukarı kaldırması

KERH İğrenme, hoşlanmayıp tiksinme

* Zorlama

* Bir şey sonradan nâ-hoş ve kerih olmak

KERHEN İstemiyerek, tiksinerek, zoraki

KERH Bağdat şehrinde bir mevziin adı

KERÎ f

Örümcek ağı

* Sağırlık, duymazlık, işitmezlik

KERÎ Kazmak

KERİBE (C

: Kerâyib) Katı, sert

KERİH İğrenç, tiksindirici

* Muharebe ve cenkte olan şiddet

* Pis, çirkin, fena şey

* Nefse kerahetlik vercek kabahat

KERİH-ÜL MANZAR Görünüşü ve manzarası çirkin ve iğrenç

KERİH-ÜN NEFES Nefesi ve ağzı pis kokan

KERİHE (C

: Kerâih) Nefret edilecek, iğrenç şey

KERİHET Harpte şiddet

* Zahmetli ve meşakkatli olan

KERİM Her şeyin iyisi, faydalısı

Kerem ile muttasıf olan, ihsan ve inayet sâhibi

Şerefli ve izzetli

Muhterem, cömert, müsamahakâr

(Kur'an-ı Kerim tâbirindeki kerim; muazzez, mükerrem mânâsınadır

Kur'an-ı Kerim'de bu kelime 27 defa geçer ve ancak iki defa Cenab-ı Hak hakkında kullanılmıştır

)
KERİMANE f

Kerim olana mahsus hâlde

Lutfederek

Kerime hâs bir suretde

KERİME Kız evlâd

* Kendine ikram edilmiş kimse

Şerefli

* Güzide, seçkin, kıymetli şey

* Vücudun kıymettar yerlerinden her biri

KERİR Boğulmuş ses gibi bir ses

KERİŞ (C

: Küruş) İşkembe

KERİYY Kiraya veren veya kiraya alan

(ikisine de ıtlak olunur

)
KERİZ Yoğurtan yapılan keş

KERKEÇ Eskiden muhasara olunan kaleleri tazyik etmek ve top ve tüfekle dövmek için dışarısına yapılan kule ve tabyalar

KERKER Karındaş sığır

KERKERE Tavuğa çağırmak

* Rüzgârın bulutu toplayıp dağıtması

KERKES f

Akbaba (kuş)

KERKESE Tereddüt etmek, karar verememek

KERKÜZ f

Delil, işâret, alâmet

KERM (C

: Kürum) Bağ kütüğü

Asma, üzüm çubuğu

KERMARİK Ilgın ağacının koruğu

KERME Etli ve yuvarlak olan uyluk başı

KERNAF (C

: Kerânif) Hurma ağacının budaklarının aslı

(Kesildikten sonra ağacında bâki kalır

)
KERNAFE (C

: Kürnüf) Dibinden kesilmiş olan hurma ağacının budakları

KERNEBE Zengin kadın

KERR : Çekilerek yeniden hücum etmek

* Birşeyden vazgeçtikten sonra tekrar ona, o işe yönelmek

* Devlet

* Gemi halatı

* Hurma ağacına çıkmakta kullanılan urgan

KERRAM Bağcı

KERRAR Harpte, çekilip tekrar saldırmak

Döne döne saldırmak

KERRAT Kerreler

Defalar

Çarpım cetveli

KERRAZ Çobanın torbasını veya dağarcığını taşıyan kuvvetli boynuzsuz koç

KERRE Bir defa

Bir adet

Bir

KERREMALLAHU-VECHEHU Allah vechini mükerrem kılsın, meâlinde dua olup Hz

Ali (R

A

) hiç putlara secde ve ibadet etmediği ve çocukluktan beri Allah'a secde ettiğinden, onun ismi anıldığında hürmeten söylenir

(Bak: Aliyy-ül Murtaza)
KERRETAN Sabah ve akşam

KERRUBÎ Meleklerin büyüğü

KERRUBİYYUN (Mukarrebûn) Sadece ibadetle meşgul olan melekler

Allah'a en yakın olan melekler

Büyük melekler

Kerubiyyun yalnız hamele-i arştır diyenler olduğu gibi, Kerrubiyyun diyenler de olmuştur

Aslı Kerubiyun'dur

KERRUS Büyük başlı

KERR U FERR Muharebede geri çekilerek tekrar hücum etmek

KERS Kadının hayız görmesi

* Cebretmek, zorlamak

KERŞ Karın

* İşkembe

* Topluluk, cemaat

* Kişinin çoluk çocuğu veya küçük evlâdı

KERŞA Karnı büyük kadın

* Parmakları kısa düz taban

KERŞEB Yaşlı, ihtiyar

* Hali kötü olan kimse

* Kalın ve uzun nesne

* Arslan

* Çok yiyen, obur

KERUB Allah'a en yakın olan melekler

KERUBİYYUN (Bak: Kerrubiyyun)
KERV Top oynamak

* Kapı içini taş ile örmek

KERVAN f

Birbirini takib ederek giden insan veya hayvan sürüsü

Kafile ve hey'etle giden yolcular takımı

KERVAN (C: Kirvân-Kerâvin) Balıkçıl kuşu

KERVANSARAY Büyük yollarda kervanların konaklamalarına mahsus büyük hanlar

(Selçuklular ve Osmanlılar devrinde hayır eseri olarak yaptırılmışlardı

)
KERY Kazmak

KERYAN Uyuyan kişi, nâim

KERYE Tam olmak, tamam olmak

KES f

İnsan

Kişi

KES-İ BÎKESAN Kimsesizlerin yardımcısı

KE'S Çanak

* Kadeh

Dolu kadeh

KES' Uzun olmak

* Çok olmak

KES' El veya ayak ile bir nesnenin arkasına vurmak

* İttibâ etmek, tâbi olmak

* Yemen'de bir kabile adı

KESAD Alış veriş durgunluğu

Kıtlık

Eksiklik

Verimsizlik

KESAFET Bulanıklık

Kir

Açık veya berrak olmamak

* Kalınlık, yoğunluk, kesiflik, koyuluk

Şeffaf olmamak

KESAFET-İ NÜFUS Nüfus çokluğu, nüfus yoğunluğu, nüfus kalabalığı

KESALET Tembellik

Üşenmek

Uyuşukluk

Rehâvet

KES'AM Pars (canavar)

KESAN f

Adamlar

İnsanlar

Kişiler

KESANE f

İnsan gibi

İnsana yakışır şekil ve surette

KESB Kazanç

Çalışmak

Sa'y ve amel ile kazanmak

Elde etmek

Edinmek

Kazanç yolu

* Fık: Bir insanın kendi kudret ve iktidarını bir işe sarfetmesi

KESB-İ KUDRET Kudret ve kuvvet kazanma

KESB-İ MUÂREFE Bir mevzuda çalışarak ihtisas sahibi olmak

Birbinini tanımak ve alışmak

KESB-İ SERVET Para kazanma

KESB-İ ŞER şerli bir işi işlemek veya o işe âlet olmak yahut da tarafdar olmak

KESB-İ VUKUF Haberi olma

Vukuf sahibi olma

Bilgi edinme

KESBÎ Çalışmakla kazanılan

Sonradan elde edilen

Doğuştan olmayan

Vehbî olmayan

KESD Davarı üç parmakla sağmak

* Bir şeyi dişiyle kesmek

KESE Kısa yol, kestirme yol

* Mc: Mali iktidar, servet

(Para kesesi manasında olan kelime için Bak: Kise)
KES'E Bitmek

* Yüksek olmak

KESEB Yakınlık, kurbiyet

KESEL Tembellik

Uyuşukluk

* Yorgunluk

* Ağırlık

KESELAN Tembellik

Yorgunluk

Uyuşukluk

KE'SEN DİHAK (Kulpsuz) dolu kadehler

KESER Hurma çiçeği

KESES Alt dişleri çenesiyle çıkmak

* Dişleri kısa olmak

KESF (Güneş veya Ay) ışığını kesme

* Görünmez olma

* Kesmek

* Yaramaz olmak

KESH Aksaklık

KESÎ f

Bir kimse

KESİB Kum tepesi

KESİD Sürümsüz, geçmez, aranmaz

Bayağı, aşağı

KESİF Koyu

Çok sık ve sert

Şeffaf olmayan

KESİL (KESLÂN) (C

: Küsâlâ) Tenbel kimse

KESİR Çok

Bol

Kesret üzere olan

* Türlü

Çeşitli

KESİR-ÜL AHBÂB Tanıdıkları, bildikleri çok olan

09-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler... Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler Osmanlıca Sözlük (K Harfi)-Osmanlıca Sözlük (K Harfi)İle İlgili Kelimeler Osmanlıca Sözlük (K Harfi) K Osmanlı alfabesinin yirmidördüncü harfi olan kaf ile, yirmibeşinci harfi olan kef harfini karşılar KA' (C: Akva') Düz yer KAA Ev avlusu KAA' Acı su KAAKI' Birbiri ardınca meydana gelen gök gürlemesi KAAN Hükümdar, hâkan KAARET Derinlik KAARET-İ DERYÂ Denizin derinliği KAAS Boynu göğüse girmek KAAT Gadap, hiddet, öfke * Darlık * Yaşlı koyun * Davar memesi * Bağırma ve çığlık şiddeti KA'B Topuk kemiği, ayak bileği, aşık kemiği * Mc: Şan, şeref, mecd, büyüklük * Geo: Sekiz yüzlü, sekiz köşeli (mükâb) cisim KA'B (Ölm: Hi: 32) Yahudi âlimlerinden olup İsrailiyatı İslâmiyet'e en çok aktaranlardan biridir Hz Ebubekir devrinde Müslüman olmuştur Sa'lebi ve Kisai gibi İslâm tarihçileri ondan çok rivayetlerde bulunmuşlardır KAB Çok eski devir silâhlarından olan yayın kabzası (tutacak yeri) ile köşesi arasındaki mesafe, her "yay" da "iki kab" olan miktar KAB-I KAVSEYN İmkân ve vücub ortasında bir makam * İki yay uzaklığı mesafesi( İşte mevcudatın en eşrefi olan zihayat; ve zihayat içinde en eşref olan zişuur; ve zişuur içinde en eşref olan hakiki insan; ve hakiki insan içinde geçmiş vezaifi en azamî bir derecede, en ekmel bir surette ifa eden zât, elbette o mi'rac-ı azîm ile Kab-ı Kavseyn'e çıkacak, Saadet-i Ebediye kapısını çalacak, hazine-i Rahmetini açacak, imanın hakaik-ı gaybiyesini görecek, yine o olacaktır S) KA'B (C: Kıâb) Ağaç çanak KAB' Seyahat edip gezmek * Nefesi tutulmak * Atın burnu içinden çıkan hırıltı KA'B Yemek yemek Su içmek KABA' (C: Akbiye) Üste giyilen elbise Kaftan, cübbe KABA-YI ÂHENİN Demirden yapılmış elbise Zırh KABAÇE f Entari Hafif giyecek KABADAYI Mc: Cesur, kahraman, cengâver Eskiden kabadayılar ağırbaşlı, fenalıktan kaçınır, iyiliği sever insanlar oldukları için muhitlerinde hürmet görürlerdi (OTDS) * Kimseden korkmaz görünerek şuna buna meydan okuyan kimse, yiğit taslağı KABAHÂT (Kabahat C) Kusurlar, kabahatler Suçlar, çirkin hareketler KABAHAT Kusur, çirkin iş, tekdir edilmeğe müstehak hareket KABAİH (Kabayih) (Kabiha C) Kabahatlar Çirkin işler, kabih haller KABAİL (Kabile C) Kabileler Bir soydan türemiş cemaatler, silsileler KABAİL-İ ARAB Arap kabileleri KABAKULAK Tıb: Daha ziyade tükrük bezlerini şişiren bulaşıcı ve ateşli bir hastalık KABALE Kadı'nın (hâkimin) verdiği hüccet * Toptan, götürü ile yapılan satış * Yahudilerin kendi cemaatlarına verdikleri vergi KABAS Ciğer hastalığı * Yüksek ve kalın * Hafiflik * Neşat, sevinç KABA'SER (C: Kabâis) Büyük, kuvvetli, sağlam Zayıf deve yavrusu * Deniz canavarlarından bir canavar KABATÎ (Kıbtî C) Çingeneler KABAZA Hız Sür'at KABB İnce belli olmak * Gönlün eğlendiği gönül eğlencesi * Makara ortasındaki ağaç KABBA İnce belli, zayıf kadın (Müz : Akbeb) KABBAN Büyük terazi, baskül KÂBBE Hüzünden ve gamdan dolayı, hali kötü ve kalbi kırık olmak KABBE Yağmur damlası * Gök gürlemesi KABCE (C: Kubec-Kibâc) Keklik kuşu KABE Usanmak, bıkmak * Kırılmak KABE Yumurta KÂ'BE (Kâbe) Dünyanın en kudsi ma'bedi Beytullah, Beyt-ül Ma'mur, Beyt-ül Atik Bütün mü'minlerin ibâdet esnâsında yöneldikleri merkez Dört köşe olduğu için Kâbe denir Bu mukaddes makamın etrafına Mescid-ül Haram ismi verilir İçinde bir kısım olarak Makam-ı İbrahim mevcuddur Burası İbrahim Aleyhisselâm'ın Kâbe'yi bina ederken, yahut insanları hacca davet ederken, üzerine çıktığı taşın bulunduğu yerdir Tavaf namazı burada kılınır Kâbe'nin ilk inşası Hz Âdem (AS) tarafından olduğuna dair rivayetler vardır Bedahetle malûm olan ise; Sahih-i Buharî Tercümesine ve çok kıymetli delillere binaen İbrahim ve İsmail Aleyhisselâmlar inşa etmişlerdir Bu husus âyet-i kerime ile de sâbittir(Beyt-ül Muazzam'ın âmir-i inşası: Allah-ü Zülcelil; mübelliği ve mühendisi: Cibril; ilk bânisi: İbrahim Halil, muavini de İsmail olduğu en sahih rivayet olarak kabul edilmek icabeder diye Sahih-i Buharî Tercümesinde Hâfız İbn-u Kesir'den nakledilmiştir) Kâbe kıblegâhtır Üzerine farz olan müslümanların, hacc zamanında gidip ziyaret etmeleri icabeden en mühim ve en büyük mabedimiz KÂ'BE-İ KEMALÂT Kemâlât kâbesi Yâni herkesin teveccüh etmesi gereken en yüksek kemalât merkezi KÂ'BET-ÜL ÂMÂL İsteklerin ve emellerin yönelmiş olduğu yer KÂ'BET-ÜL ULYÂ şerefi ve kudsiyyeti pek yüksek Kâbe KABELE (C: Kıbel) Göz boncuğu KA'BERÎ Ailesine, arkadaşına, yoldaşına, kabilesine ve halkına katılık eden, kötü ahlâklı kişi KABES Ateş parçası * Ateş şulesi * Öğretmek * Öğrenmek KABET Kederli ve ıztırablı olma KÂ'BETEYN İki Kâbe Mekke-i Mükerreme'deki Kâbe-i Muazzama ile, Kudüs'teki Mescid-i Aksâ KABINA SIĞMAMAK t Sabırsızlık, acelecilik * Şişmanlamak KABIZ Kabzeden, tutan KABIZ-I ERVAH Ruhları kabzeden Hz Azrail KABIZ-I MÂL Tahsildar KABİA Kılıç kabzasının başında olan gümüş veya demir KABİH (Kabiha) Çirkin, fena, kötü, yakışıksız, ayıp KABİH-ÜL VECH Çirkin yüzlü Suratı, siması güzel olmayan KABİHA (C: Kabâih) Çirkin davranış, ayıp iş Fena muamele KÂBİ' Dolu kap KABİL Kabul eden Olabilir, istidatlı, mümkün olan, önde ve ileride olan KABİL-İ EMÂNET İnsan KABİL-İ GAYR-İ TELAKKUH Gebeliği mümkün olmayan KABİL-İ HİTAB Sözden anlar Kendisi ile konuşulabilir olan kimse KABİL-İ İNKİSAR Kolaylıkla kırılabilir şeyler, kırılması kolay olan nesneler KABİL-İ KIYAS Düşünülebilen, ölçülebilen, kabul edilebilir olan KABİL-İ NESH Kaldırılması, iptal edilmesi mümkün olan KABİL-İ TEMYİZ Huk: Temyiz mahkemesinde görülebilecek olan dâvalar KABİL Gibi, türlü, biraz evvel, az önce Aşikâr İleri gelen Kabul eden * Sınıf, nevi, soy * Kefil * Birbirine muhalif kavimden üç beş kişi KABİLE Birlikte yaşayan, konup göçen, bir sülâleden türemiş insanlar Bir reisin idaresi altında bulunan ve ekserisi aynı soydan gelen insanlar KABİLE Kadın ebe * Kabul edici * Ses alıcı KABİLİYET Dıştan gelen te'sirleri alabilme gücü * İstidat, anlayış, kabul edebilirlilik Kabul edici yüksek bir kuvvete mâlik olmak, olabilirlilik KABİN f Güveğinin geline verdiği ağırlık, eşya, para KABİNE Fr Vekiller hey'eti Bakanlar kurulu * Küçük oda * Doktorun muâyene yeri KABİR Büyük, ulu KABİR (Bak: Kabr) KABİS Hızlı giden at Süratli at KABİS Yusuf Aleyhisselâm'ın rüyasında gördüğü yıldızlardan birisi KABİSA Parmak ucuyla yenen şey KABİSE Üveyik kuşu KÂBİSE Ucu üstüne eğri ve kıvrık olan burun KABKAB Karın, batn KABKABA Haykırma, kükreme (Deve ve arslan hakkında kullanılan bir tâbirdir) KABKABA-İ İBİL Devenin bağırması KABKABA-İ ŞİR Arslanın kükremesi KABL Önce Evvel İleride Evvelki KABL-EL BÜLUĞ Büluğdan evvel KABL-EL MİLÂD İsa'dan (AS) önce, milâddan evvel KABL-ET TAAM Yemekten önce KABL-ET TELAKİ Buluşmazdan önce KABL-EL VUKU' Vuku'dan evvel Olmadan evvel KABL-EL VÜCUD Gelmeden önce KABL-EZ ZEVAL Öğleden önce KABL-EZ ZUHR Öğleden evvel KABL-EZ ZUHUR Zuhurundan ve meydana çıkmadan evvel KABLÎ İlke ve önceliğe âit Hiçbir tecrübeye dayanmadan Yalnız akıl ile KABLO Fr : Telgraf, telefon hatlarında veya elektrik akımı iletmede kullanılan izole edilmiş tellerin bütünü KABOTAJ Fr Bir ülkenin kendi limanları arasında gemi işletme işi KABR (Kabir) Mezar Merkad Ölünün toprağa gömüldüğü yer (Bak: Âlem-i berzah)