Hititler'de Kültür Ve Din,Hititler'de Yönetsel Ve Toplumsal Düzen Hakkında

Hititler'de Kültür ve Din,Hititler'de Yönetsel ve Toplumsal Düzen Hakkında
Hititler'de Kültür ve Din,Hititler'de Yönetsel ve Toplumsal Düzen Hakkında
1)HİTİTLER

Anadolu, Asur Ticaret Kolonileri çağı'nda merkezi otoriteden yoksun, küçük, yerel krallıklardan oluşan bir siyasal dokuya sahipti Anadolu'da bu çağda barınan üç önemli halk topluluğundan Hattiler Kızılırmak yöresinde, Hurriler Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da ve Luviler de Güney ve Güneybatı Anadolu'da yaşamaktaydılar Tarihi kayıtlar, İlk Tunç Çağı sonlarından başlayarak Anadolu'ya gelmeye başladıkları sanılan, kendilerine Nesalar diyen bir halk topluluğunun da Kızılırmak yayı içine yerleştiğini ortaya koymaktadır Hint-Avrupa kökenli oldukları kabul edilen Nesalar'ın Anadolu'ya ne zaman ve nereden geldikleri kesin olarak bilinmemektedir Kimi araştırmacılar batıdan, Balkanları aşarak Boğazlarüstünden geldiklerini öne sürerlerken, kimileri de Anadolu'ya doğudan, Kafkaslar üstünden geldikleri görüşündedirlerNesalar, Anadolu'ya geldiklerinde, kendilerine yurt edindikleri Kızılırmak yöresi Hatti ülkesi, bu yörede yaşayan yerli halk da Hattiler diye biliniyordu Nesalar,Anadolu'nun bu yerli halkıyla sık sık çatışmaya girmişler, zaman zaman aralarında büyük can ve mal kaybına neden olan savaşlar meydana gelmişti Bu egemenlik savaşları,yalnızca Nesalarla Hattiler arasındaki mücadeleyle sınırlı değildi Kültepe'de ele geçen ve Mama Kralı Anum-Hırbcei'den Kanesh Kralı Varşama'ya yazılmış bir mektup, AsurKolonileri çağı Anadolusu'nda küçük bölgeleri egemenliği altında tutan ve sahip oldukları askeri güç nedeniyle başka kralları da kendilerine bağımlı kılan yerel kralların varlığını açıkça ortaya koymaktadır Genişleme siyasetlerinin ters düşmesi nedeniyle bu krallar zaman zaman birbirleriyle savaşmakla birlikte, zaman zaman da anlaşarak çıkarlarını daha iyi koruyacak ittifaklar oluşturmaktaydılar

Anadolu'nun merkezi otoriteden yoksun siyasal dokusu, Asur Ticaret Kolonileri çağı'ndan sonra da sürdü Bu gevşek siyasal dokuyu değiştirmek, Anadolu işbirliğini sağlamakamacıyla ilk harekete geçenler Nesa Kralı Pithana ile oğlu Kussara kralı Anitta oldu Kussara kralı Anitta, babasının ülkesini de alarak büyük bir güç haline geldi Anitta'nın Anadolu'da ilk siyasal birliği oluşturacak bu girişimi, sonradan Hitit Devleti'nin başkenti olan Hattuşaş'taki kazılarda ele geçen çivi yazılı tabletlerde yeterince aydınlanmaktadır Anitta Metni diye anılan bu belgelerden kralın, Ullama, Harkivna, Hatti ve Zalpa ülkelerini aldığı, Nesa kentini başkent yaptığı anlaşılmaktadır Ne var ki Eski Hitit Krallık döneminin ilk kralı kabul edilen Hattuşil I'e kadar yaklaşık 100 yıllık bir boşluk vardır Anitta'nın Hititlerle ilişkisi kesin olarak saptanmış değildir Hattuşil I döneminden kalan tabletlerde olaylar geriye dönüşlerle anlatılırken, Kussuralı kralın soyuyla bağlantı kurulmaktadırAynı tabletlerde kurucu kral olarak Labarna'dan ve kraliçe Tavanna'dan söz edilmektedirHititler'in Anadolu'da kurdukları siyasal birliğin ömrü çok uzun oldu Yaklaşık 600 yıl süren egemenlikleri döneminde Hititler, yalnızca yerel krallıkları bünyesinde toplayan bir devlet kurmakla kalmadılar, aynı zamanda kurdukları devleti bir imparatorluğa dönüştürdüler
Zaman zaman iç karışıklıklar nedeniyle geriledikleri dönemler olmasına karşın, herseferinde siyasal birliği bozan bunalımlı dönemleri aşmayı ve devlet düzenini korumayı
bildilerHattuşil I (İÖ 1650-1620), Kızılırmak yayı ile sınırlı Hitit topraklarını Amik Ovası ile Halep'e kadar genişletti Başkenti Hattuşaş'a taşıdı Murşil I (İÖ 1620-1590) Babil yolunu açtı, Kuzey Suriye'yi ülke topraklarına kattı Murşil I döneminde başlayan iç karışıklıklar, Hurri asıllı Telepinu (İÖ 1525-1500) dönemine değin sürdü Telepinu, Kaşkalarla savaştı, konfederasyon biçimindeki krallığa bağlı küçük prensliklerin bazılarıyla anlaştı, yitirilen toprakları ve dağılan devleti yeniden toparlamaya çalıştı Hitit tarihi hakkında, çok önemli bir belge olan Telepinu Fermanı’nda krallığın egemenliğini tehlikeye sokan iç karışıklıklar anlatılır Telepinu'nun ölümünden sonra iç karışıklıklar yeniden başladı Hitit tarihinin Tudhaliye (İÖ 1460-1440) dönemine değin belgelenemeyen dönemi karanlıktır Tudhaliye, Kaşkalar'ın yanısıra Mitannilerle de savaşmak zorunda kaldı Halep'i geri aldı, ancak başkent Hattuşaş'ın Kaşkalar'ca yakılıp yıkılmasını önleyemedi
şuppiluliuma I (Tahta geçişi İÖ 1390-1380),Anadolu birliğini gerçekleştirerek Hititler'in yeniden güçlenmesini sağladı Ülke topraklarını Fırat'ın batısına, Kuzey Suriye ve Kuzey Anadolu'ya kadar genişletti Kargamış'ı aldı, bir oğlunu Halep kralı yaptı Böylece, güçlü Mısır ve Asur İmparatorlukları’na karşı Hitit İmparatorluğu'nun varlığını kanıtlamış oluyordu şuppiluliuma I'in ölümünden sonra başgösteren iç karışıklıklar, Murşil II tahta geçene (İÖ 1339) değin sürdü Murşil II, savaşlarıyla değil, daha çok diplomasi tarihine geçmiş önemli anlaşmalarıyla tanınır Hıyaşaı ve Mitanni devletleriyle iyi ilişkiler kuran Murşil II, çocuk yaşta imparator olmasına karşın, onun saltanat yılları, Hititler'in en güçlü dönemidir Bu dönemin en önemli olayı Arzava ülkeleriyle yapılan savaşlardır İÖ 1306'da Murşil II'in büyük oğlu Muvattaliş başa geçti Muvattaliş, saltanatının ilk yıllarında saldırılar ve ayaklanmalarla uğraştı Kaşkalar, saldırılarıyla büyük bir huzursuzluk kaynağı olunca, başkenti Adana yakınlarında bulunduğu sanılan Dataşşa'ya taşıdı Kardeşi Hattuşiliş'i de Yukarı Ülke'nin yöneticisi ve Hitit ordularının başkomutanı yaptı
Asur ve Mısır İmparatorlukları gittikçe güçlenen Hitit toprakları ile bağlı ülkelere saldırılar düzenlediler Hitit ve Mısır imparatorlukları arasında giderek boyutlanan sürtüşme Benteşina adlı Amurru prensinin Mısır'la ilişkiye geçtiği gerekçesiyle Muvattaliş tarafından görevden alınmasıyla doruğuna vardıBu olay, tarihte ilk kez yazılı bir antlaşmayla sonuçlanan Kadeş Savaşı'na neden oldu Suriye'ye giren Ramses II ve ordusu ile Muvattaliş'in Hitit ordusu, İÖ 1292'de Kadeş'te karşılaştılar Sonucu kesinlikle belli olmayan savaşın bitiminde, Ramses II,Kuzey Suriye'den çekildi Muvattaliş ise bir ordu ayaklanması sırasında öldürüldü Soylularla askerlerin desteğini elde eden Muvattaliş'in bir kapatmadan oğlu Urhi Teşup tahta geçti Urhi Teşup devleti yönetemedi İÖ 1275'te Hattuşil III tahta geçti ve başkenti Hattuşaş'a taşıdı 50 yaşındaki imparator Hurrili, bir rahibin kızı Pudu Hepa'yla evlendi Hitit siyasal tarihinde önemli bir yeri olan kraliçe Pudu Hepa, yönetim işlerinde eşinin yardımcısıydı Tüm anlaşmalar ve resmi belgelerde onun mühürü de vardı İmparator, Amurru prensi Benteşinaı'yla evlilik yoluyla akrabalık kurarak Amurru Prensliği'ni, dolayısıyla Kuzey Suriye'yi imparatorluğa bağladı Mısır'la daha yakın ilişkiler kurdu, kızını Ramses II'ye vermesinden başka Kadeş Anlaşması'nı imzaladı Anlaşmaya göre, her iki devlet birbirini resmen tanıyor, gücünü kabul ediyor ve yardımlaşma sözü veriyordu Mısır kopyası Karnak Tapınağı'nın duvarlarına yazılı olan bu anlaşmanın Hitit kopyası, Hattuşaş devlet arşivinde bulunduİÖ 1250'de tahta geçen genç ve deneyimsiz Tudhaliya IV ile birlikte toprak kayıpları başladı ve Hitit Devleti çöküş sürecine girdi Anadolu'da başlayan ayaklanmalar, bazı prensliklerin ayrılması ve Kaşkalar'ın saldırıları bu
çöküşü daha da hızlandırdı Deniz Kavimleri'nin göçleri ile Asurlular'ın Fırat Bölgesi'ne saldırıları Tudhaliya döneminin diğer önemli olaylarıydı Hitit Devleti'nin önlenemeyen çöküşü, Arnuvanda III ile şuppiluliuma II dönemlerinde hız kazandı Saltanatı hakkında çok az bilgi edinilen şuppiluliuma II döneminin en önemli olayı, Ege Göç Kavimleri'nin
Anadolu'ya göçleridir Çok kesin olmamakla birlikte İÖ 1180'de Frig saldırılarıyla başkent
yerle bir edildi ve imparatorluk ortadan kalktı Yapılan kazılarda Hitit katından sonra Frig katının bulunması bu bilgiyi doğrulamaktadır

Hititler'de Yönetsel ve Toplumsal Düzen

Anadolu'da ilk siyasal birliği kuran ve yaklaşık 600 yıl kadar bu birliği sürdüren Hititler'in devlet düzeni, yerel krallıkları bünyesinde toplayan bir konfederasyon niteliğindeydi Yerel krallıkların bazısı sonuna kadar devlete sadık kaldı, kimisi de sürekli başkaldırdı, merkezi otorite için huzursuzluk kaynağı oldu Ülke toprakları çeşitli yönetim birimlerine ayrılmıştı Yeni krallık ya da imparatorluk döneminde yapılan bölümleme, devletin yıkılışına değin sürdü Bu kapsamlı bölümlemeye göre, Kızılırmak yayının güneyindeki bölüm Aşağı Ülke, Kızılırmak'ın kaynak bölgesi ve çevresi ise Yukarı Ülke adını almıştı Bir prens tarafından yönetilen ve birkaç kentin birleşmesiyle oluşan eyaletler, diğer yönetim birimleriydi Yeni Krallık dönemine değin kralın yanısıra pankuş adı verilen ihtiyarlar meclisi de yönetimde söz sahibiydi Yeni Krallık döneminde pankuş yetkilerini kaybetti, kral ve kraliçe tek söz sahibi oldu Kral, ülkenin başyargıcı, başrahibi ve orduların başkomutanıydıHitit ulusunun en üst kademesini kral ve kraliçenin de içinde yer aldığı soylular sınıfı oluştururdu Kral ve kraliçenin yakınları dışındaki hepsi de büyük toprak sahibi olan yüksek devlet memurları, din adamları, askerler de soylular sınıfının üyeleriydi Halk ise çiftçiler, tüccarlar, zanaatkarlar ve alt kademedeki din görevlilerinden oluşan özgürler ve köleler olmak üzere ikiye ayrılıyordu Köleler mal sahibi olabilirler, zenginleşirlerse kendi özgürlüklerini satınalabilirlerdi
Hitit ordusu, savaş arabaları ve piyadeler olmak üzere iki bölümdü Savaş arabalarında sürücü dışında yer alan iki savaşçı ok ve yay kullanırlardı Piyadelerin silahları ise mızrak, topuz ve kamaydı

Hititler'de Kültür ve Din

Hint-Avrupa kökenli Hititler, Anadolu'da yerli Hatti kültürü ile karşılaşmışlar, aynı zamanda Asurlu tüccarların getirdikleri Mezopotamya uygarlığından, o dönemdeki birçok toplum gibi onlar da etkilenmişlerdi Ayrıca, ilişkide bulundukları başlıca toplumların uygun gördükleri yönlerini benimsemişler, sonuçta eklektik bir kültüre sahip olmuşlardı Mısır, Sümer veHurriler'in, Hitit kültürünün biçimlenmesinde payları vardır Dilleri; Hatti, Luvi ve Hurri dillerinden sözcükler içermektedir Politik yazışmalarda Akadça'yı yeğleyen Hititler çiviyazısı yanında, Luvi kökenli bir de resim-yazı kullanıyorlardıYabancı etkilerin belirgin olduğu Hitit dininde, Hatti, Pala, Luvi, Hurri, Kuzey Suriye, Mezopotamya tanrıları, Hitit tanrılarıyla birlikte kutsanıyordu