Cinslere İliskin Kalipyargilar

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-06-2012

Cinslere Iliskin Kalipyargilar
Kalipyargilar (stereotyps), güncel olarak kullanilsalar bile belirlenmis
buyruklar, normlar, standartlar olarak etkide bulunurlar

Toplumsallasma
çabalari toplumun bütün üyelerini kalipyargilara uygun

olarak gelistirmeyi amaçlar

Örnegin, oglan çocuklar etkin, yarismaci
ve akilci, kiz çocuklar ise bagimli, duygusal ve edilgin olacak biçimde
yetistirilirler

Ayrica, Tresemer ve Pleck'in belirttigi gibi, cinsler
arasindaki sinirlar bireylerin önceden belirlenmis cinsiyet rollerinde
ilerleyebilecegi biçimde belirgin ve kati tutulmalidir, vb

Cinsler arasinda varolan farkliliklari saptamaya tarih boyunca
çaba gösterilmistir

Fiziksel özelliklerin farkliligi konusunda asagi
yukari bir uzlasma vardir, oysa psikolojik niteliklerin saptanmasinda
ayni açik-seçiklik yoktur

Maccoby ve Jacklin cinslerin farkliligi
konusundaki yüzlerce arastirmanin sonuçlarini özetleyerek, pek çok
farkliligin gerçeklikte temeli olmayan güncel kültürel söylenceler oldugu
sonucuna varmislardir

Maccoby ve Jacklin'e göre yanlis olan
söylenceler sunlardir: Kizlarin oglanlardan daha "toplumsal" oldugu;
kizlarin oglanlardan daha "telkin edilebilir" oldugu; kizlarin basari
güdüsünden yoksun oldugu; kizlarin katilimdan daha çok etkilendigi;
oglanlarin çevreye daha çok yanit verdigi; kizlarin özsaygilarinin daha
düsük oldugu; kizlarin ezberden ögrenmede ve tekrarli görevlerde,
oglanlarin yüksek bilissel süreçler gerektiren görevlerde daha iyi oldugu;
oglanlarin daha "çözümleyici" oldugu; kizlarin daha isitsel,
oglanlarin daha görsel oldugu

Maccoby ve Jacklin, bu alandaki arastirma
bulgularinin çok karisik, belirsiz ve yargi gelistirmeye elverissiz
oldugunu da saptadilar

Sonuçta yalnizca dört alanda belirtilmis cinsiyet
farkliliklarini kabul ettiler (Tablo 16)

Ancak, daha sonra bu çalismaya
da yöneltilen elestirilerin isiginda, bugün, cinsler arasindaki

farkliliklarin önceleri görüldügünden daha az, ama belki Maccoby ve
Jacklin'in belirttiginden daha özlü ve önemli oldugu kabul edilmektedir

Öte yandan, cinsel rol (aaa role) ile cinsel kimlik (aaa identity)
arasindaki ayirim da çok önemlidir

Cinsel (ya da cinse bagli) kimlik, bir
cinsten ya da öbüründen olmanin farkinda olmaya, özbilincine dayanir,
bir insanin erkek ya da disi olmlsina iliskin iç yasantidir

Cinsel (ya da
cinse bagli) rol, toplumun cinsler için önceden belirledigi davranislar ve
rollerdir

Bir cinsel rolün kazanilmasi süreci bazen "cinsel tiplesme"
(aaa typing) olarak adlandirilir

Bu kavramlari birbirinden her zaman kesin
biçimde ayirmak olanakli degildir

Cinsel tiplesme bir cinsel kimligin
kurulmasina tabi olabilir ya da cinsel kimlik kismen cinsel rol
davranislarinin kabul edilmesine dayanabilir

Ne olursa olsun, gelisim
kuramlari bazen biri ya da öbürü üzerinde odaklastigi için, böyle bir ayirim
yapmakta yarar vardir (Liebert ve Wick-Nelson

1981 )

09-06-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Cinslere İliskin Kalipyargilar Cinslere Iliskin Kalipyargilar Kalipyargilar (stereotyps), güncel olarak kullanilsalar bile belirlenmis buyruklar, normlar, standartlar olarak etkide bulunurlar Toplumsallasma çabalari toplumun bütün üyelerini kalipyargilara uygun olarak gelistirmeyi amaçlar Örnegin, oglan çocuklar etkin, yarismaci ve akilci, kiz çocuklar ise bagimli, duygusal ve edilgin olacak biçimde yetistirilirler Ayrica, Tresemer ve Pleck'in belirttigi gibi, cinsler arasindaki sinirlar bireylerin önceden belirlenmis cinsiyet rollerinde ilerleyebilecegi biçimde belirgin ve kati tutulmalidir, vb Cinsler arasinda varolan farkliliklari saptamaya tarih boyunca çaba gösterilmistir Fiziksel özelliklerin farkliligi konusunda asagi yukari bir uzlasma vardir, oysa psikolojik niteliklerin saptanmasinda ayni açik-seçiklik yoktur Maccoby ve Jacklin cinslerin farkliligi konusundaki yüzlerce arastirmanin sonuçlarini özetleyerek, pek çok farkliligin gerçeklikte temeli olmayan güncel kültürel söylenceler oldugu sonucuna varmislardir Maccoby ve Jacklin'e göre yanlis olan söylenceler sunlardir: Kizlarin oglanlardan daha "toplumsal" oldugu; kizlarin oglanlardan daha "telkin edilebilir" oldugu; kizlarin basari güdüsünden yoksun oldugu; kizlarin katilimdan daha çok etkilendigi; oglanlarin çevreye daha çok yanit verdigi; kizlarin özsaygilarinin daha düsük oldugu; kizlarin ezberden ögrenmede ve tekrarli görevlerde, oglanlarin yüksek bilissel süreçler gerektiren görevlerde daha iyi oldugu; oglanlarin daha "çözümleyici" oldugu; kizlarin daha isitsel, oglanlarin daha görsel oldugu Maccoby ve Jacklin, bu alandaki arastirma bulgularinin çok karisik, belirsiz ve yargi gelistirmeye elverissiz oldugunu da saptadilar Sonuçta yalnizca dört alanda belirtilmis cinsiyet farkliliklarini kabul ettiler (Tablo 16) Ancak, daha sonra bu çalismaya da yöneltilen elestirilerin isiginda, bugün, cinsler arasindaki farkliliklarin önceleri görüldügünden daha az, ama belki Maccoby ve Jacklin'in belirttiginden daha özlü ve önemli oldugu kabul edilmektedir Öte yandan, cinsel rol (aaa role) ile cinsel kimlik (aaa identity) arasindaki ayirim da çok önemlidir Cinsel (ya da cinse bagli) kimlik, bir cinsten ya da öbüründen olmanin farkinda olmaya, özbilincine dayanir, bir insanin erkek ya da disi olmlsina iliskin iç yasantidir Cinsel (ya da cinse bagli) rol, toplumun cinsler için önceden belirledigi davranislar ve rollerdir Bir cinsel rolün kazanilmasi süreci bazen "cinsel tiplesme" (aaa typing) olarak adlandirilir Bu kavramlari birbirinden her zaman kesin biçimde ayirmak olanakli degildir Cinsel tiplesme bir cinsel kimligin kurulmasina tabi olabilir ya da cinsel kimlik kismen cinsel rol davranislarinin kabul edilmesine dayanabilir Ne olursa olsun, gelisim kuramlari bazen biri ya da öbürü üzerinde odaklastigi için, böyle bir ayirim yapmakta yarar vardir (Liebert ve Wick-Nelson 1981 )