Cinslere İliskin Kalipyargilar
 

Cinslere Iliskin Kalipyargilar
Kalipyargilar (stereotyps), güncel olarak kullanilsalar bile belirlenmis
buyruklar, normlar, standartlar olarak etkide bulunurlar. Toplumsallasma
çabalari toplumun bütün üyelerini kalipyargilara uygun

olarak gelistirmeyi amaçlar. Örnegin, oglan çocuklar etkin, yarismaci
ve akilci, kiz çocuklar ise bagimli, duygusal ve edilgin olacak biçimde
yetistirilirler. Ayrica, Tresemer ve Pleck'in belirttigi gibi, cinsler
arasindaki sinirlar bireylerin önceden belirlenmis cinsiyet rollerinde
ilerleyebilecegi biçimde belirgin ve kati tutulmalidir, vb.
Cinsler arasinda varolan farkliliklari saptamaya tarih boyunca
çaba gösterilmistir. Fiziksel özelliklerin farkliligi konusunda asagi
yukari bir uzlasma vardir, oysa psikolojik niteliklerin saptanmasinda
ayni açik-seçiklik yoktur. Maccoby ve Jacklin cinslerin farkliligi
konusundaki yüzlerce arastirmanin sonuçlarini özetleyerek, pek çok
farkliligin gerçeklikte temeli olmayan güncel kültürel söylenceler oldugu
sonucuna varmislardir. Maccoby ve Jacklin'e göre yanlis olan
söylenceler sunlardir: Kizlarin oglanlardan daha "toplumsal" oldugu;
kizlarin oglanlardan daha "telkin edilebilir" oldugu; kizlarin basari
güdüsünden yoksun oldugu; kizlarin katilimdan daha çok etkilendigi;
oglanlarin çevreye daha çok yanit verdigi; kizlarin özsaygilarinin daha
düsük oldugu; kizlarin ezberden ögrenmede ve tekrarli görevlerde,
oglanlarin yüksek bilissel süreçler gerektiren görevlerde daha iyi oldugu;
oglanlarin daha "çözümleyici" oldugu; kizlarin daha isitsel,
oglanlarin daha görsel oldugu... Maccoby ve Jacklin, bu alandaki arastirma
bulgularinin çok karisik, belirsiz ve yargi gelistirmeye elverissiz
oldugunu da saptadilar. Sonuçta yalnizca dört alanda belirtilmis cinsiyet
farkliliklarini kabul ettiler (Tablo 16). Ancak, daha sonra bu çalismaya
da yöneltilen elestirilerin isiginda, bugün, cinsler arasindaki

farkliliklarin önceleri görüldügünden daha az, ama belki Maccoby ve
Jacklin'in belirttiginden daha özlü ve önemli oldugu kabul edilmektedir.
Öte yandan, cinsel rol (aaa role) ile cinsel kimlik (aaa identity)
arasindaki ayirim da çok önemlidir. Cinsel (ya da cinse bagli) kimlik, bir
cinsten ya da öbüründen olmanin farkinda olmaya, özbilincine dayanir,
bir insanin erkek ya da disi olmlsina iliskin iç yasantidir. Cinsel (ya da
cinse bagli) rol, toplumun cinsler için önceden belirledigi davranislar ve
rollerdir. Bir cinsel rolün kazanilmasi süreci bazen "cinsel tiplesme"
(aaa typing) olarak adlandirilir. Bu kavramlari birbirinden her zaman kesin
biçimde ayirmak olanakli degildir. Cinsel tiplesme bir cinsel kimligin
kurulmasina tabi olabilir ya da cinsel kimlik kismen cinsel rol
davranislarinin kabul edilmesine dayanabilir. Ne olursa olsun, gelisim
kuramlari bazen biri ya da öbürü üzerinde odaklastigi için, böyle bir ayirim
yapmakta yarar vardir (Liebert ve Wick-Nelson. 1981 ).