Azerbaycan - Azerbaycan Tarihi

Azerbaycan - Azerbaycan Tarihi


Azerbaycan resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası), AvrupaAsya kıtaları arasında, Güney Kafkasya'da ülkedir Azerbaycan kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, güney batıda Ermenistan, güneyde İran ve güney batıda Nahçıvan'a komşu olarak Türkiye ile komşudur Ülkenin doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir

Günümüzde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bulunduğu yer ise Albanya veya Aran olarak tanınan bölgenin bir parçasıydı
Selçuklular'ın Azerbaycan'da görülmeleri ise 1015-1021 yılları arasındadır Bu dönemide Oğuzların göçlerinin sonucu Azerbaycan'ın Türkleştirilme ve İslamlaştırılma süreci hızlanmıştır 1136'da İldenizliler tarafından Tebriz'de kurulan atabeyliğin egemenliğine girmiştir Moğol istilalarından sonra İlhanlılar'ın egemenliğine girmiş ve bir süre Altın Orda'nın hakimiyetinde kalmıştır 14 yüzyılda Karakoyunlular ve Akkoyunlular'ın egemenliklerine girmiştir
I İsmail'in Kızılbaş ordusu Azerbaycan Seferini gerçekleştirip 1500'de Cabani Meydan Muharebesi'de Şirvanşah Ferruh Yasar'ın ordusunu yenmiş ve Tebriz'e girip Safeviler Böylece Azerbaycan Safevi egemenliğine girmiştir Daha sonra da Afşarlar, ZendlerKaçarlar tarafından yönetilmiştir Zand Hanedanı'nın yıkılışı ile Kaçar Hanedanı'nın kuruluşu sırasında burada Şirvan, Bakü, Kuba, Şeki, Gence, Karabağ, Revan, Nahcivan, Derbent, Serab, Lenkeran, Şeki, Şamahı, Tebriz, Urmiye, Erdebil, Hoy, Maku, Marağa ve Karadağ gibi de facto hanlıklar belirmiştir 1804–1813 Rus-İran Savaşları'nın ardından 1813 yılında bu hanlıkların büyük bir kısmı Rusya İmparatorluğu hakimiyetine girmiştir Türkmençay AntlaşmasıRevan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Taliş Hanlığı'nın güney bölümü üzerindeki hakimiyetini tanımıştır kurmuştur ve bağımsız ile İran, Rusya'nın
1828'de Rusya İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir 1918 - 1920'de Kafkasya Kurultayı'nı toplamış ve 28 Mayıs 1918'de de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır Bu devlet Orta Doğu'da ilk cumhuriyet olmuştur[kaynak belirtilmeli] Ancak 1920'de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği'ne katılmıştır 30 Eylül 1991'de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir


Bugüne kadar Kafkaslarda Türkçülük hareketlerinin merkezi hep Bakü olmuştur Bu düşüncenin önde gelenler Hüseynzade Ali Turan, Ahmet Ağaoğlu, Alimerdan Topçubaşov idi

Cumhurbaşkanları
[*]1991-1992 - Ayaz Mutallibov[*]1992-1993 - Ebulfez Elçibey[*]1993-1998, 1998-2003 - Haydar Aliyev[*]2003-2008, 2008 İlham Aliyev
Coğrafi konumu



Sınırların uzunluğu 3472 km dir Azerbaycan'ın İran'la 765 km, Türkiye ile 15 km, Rusya ile 391 km, Gürcistan ile 471 km ve Ermenistan ile 1007 km sınırı vardır Azerbaycan 657 metre deniz seviyesinden yüksektir ve topraklarının % 50'si dağlık alanlardır Dağlık alanlar Büyük Kafkasya, Küçük Kafkasya ve Talış dağlarından meydana gelmektedir En yüksek yeri Bazardüzü 4466 metre'dir Hinal dağı, Delidağı, Kedidağı önemli dağlarıdır Kura-Aras Ovası en büyük düzlüktür
Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9 una sahiptir Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'nın üzerindedir En büyük gölü 17,5 km² ile Hacıkabul Gölü'dür
Azerbaycan'ın en uzun nehri 1364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir Aras Nehri ise 1072 km'dir


Dağlık Karabağ

• Yüzölçümü: 4388 km²
• Nüfusu: 187769 ( 1989 nüfus sayımı ; 145403 kişi Ermeni + 40316 kişi Türk + 2050 kişi diğer milletler olmakla )

Azerbaycan toprağı olan Dağlık Karabağ Ermeni tarafından işgal edilmiş ve Birleşmiş MilletlerGüvenlik Konseyi kararlarına rağmen de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti kurmuşlardırYaklaşık bir milyon Türk Ermenilerin baskıları sonucu bölgeden göç etmiştirBu nedenle Dağlık Karabağ'da artık hemen hemen hiç Azeri yaşamamaktadır

Din

Azerbaycan'da halkın %98'i Müslümandır (çoğunluğu Şii) Halkın geri kalanı ise (yaklaşık %2'i) Hıristiyandır (çoğunluğu Rus Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi ve Malakan) Çok küçük bir bölümü ise Musevidir


Ekonomik ve sosyal yapı

1991'de bağımsızlığını aldıktan sonra, özellikle geçiş döneminin ilk yıllarında ekonomik alanda düşüşler olmuş ve para birimi olarak Manat'a bağlı kalmıştır Ancak, Azerbaycan verimli tarım arazileri, doğalgaz, petrol ve demir cevheri bakımından zengin kaynaklara sahip bulunmaktadır Ham petrol üretimi 2006' da günlük 600,000 varile ulaşmıştır
Doğal gaz üretimi ise 1991 de 11 milyar m³ dur Toplam doğalgaz rezervi 2 trilyon metreküp, petrol rezervlerin de 8 milyar varil olduğu savunulmaktadır Ayrıca, petrokimya, yiyecek, giyim gibi hafif sanayi de vardır

• Turizm potansiyeli yüksek bir cumhuriyettir
• Bankacılık ve sigortacılık gelişme süreci göstermektedir
• En önemli ihracatı petroldur
• Petro-kimya ürünleri de ihracatta önemli yer tutmaktadır

ayrıca inşaat sektöründe farklı gelişmeler olmuştur

• İlk teleferik 2007 yılında Balakende hizmete açılmıştır

Tarım ve Hayvancılık

Azerbaycan'ın yüzde 7'si tarıma elverişli topraklara sahiptir Bu tarım topraklarının büyük bölümü de Kura ve Aras nehirleri etrafındadır ve ülkede, tarım büyük ölçüde sulamaya dayanmaktadır Yetiştirilen başlıca ürünler tahıl, meyve, pamuk, çay, tütün ve üzümdür Ayrıca, dut ağacından yılda 5000 ton ipek kozası elde edilmektedir
Azerbaycan tarımında ve ekonomisinde hayvancılığın da önemli yeri bulunmaktadır En son verilere göre Azerbaycan'da 1,5 milyon sığır, 5 milyon koyun, 30 milyon kümes hayvanı bulunmaktadır Arıcılık gelişmiştir

Sanayi

Azerbaycan'da sanayi sektörü net maddi üretimin % 48,3 (1992 tahmini) oluşturmaktadır

• Ağır Sanayi: Enerji, ****lurji, Makina, îmal, Kimya, Orman Ürünleridir
• Hafif Sanayi: Dokuma, dikiş, deri, kürk, kunduradır

Ulaşım

Azerbaycan gelişmiş bir ulaştırma sistemine sahiptir

• Demiryolu: 2090 km
• Kara Ulaştırması: Karayolu 30400 km
• Deniz Ulaştırması: Hazar Denizi yoluyla yapılır
• Hava ulaştırması:Bakü hava limanından yapılmakta olup Ankara, İstanbul, Londra, Paris, Moskova, Taşkent, Astana, Bişkek, Pekin,Dubai,Milano,Kiev gibi dünyanın diğer bölgeleriyle bağlantılıdır

Eğitim

Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür 1991 istatistiksel verilere göre 4775 okulda 1503000 öğrenci okumaktadır Bugün okul sayısı 5000'e, öğrenci sayısı 1600000'e ulaşmıştır
Azerbaycan'da 6500 kültür tesisi, 4605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3680 kültür evi bulunmaktadır Okuma yazma oranı %99,5'tir Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün bilimsel, teknik, sağlık, sanat kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır Çok sayıda yabancı öğrenci bulunmaktadır Türk öğrencilerin sayısı her geçen gün artmaktadır

Sağlık

Azerbaycan'da sağlık hizmetleri verilirken üçlü bir sistem uygulanmaktadır[*]İlk müdahale sağlık memurlarıyla yapılmakta,[*]Bunların yetersiz kalması halinde hastalar, hastahanelere gönderilmekte,[*]Hastahanelerin yetersizliği durumunda ise hastalar üniversitelerdeki araştırma hastahanelerine yollanmaktadır
Sosyal Güvenlik

Azerbaycan'da sosyal güvenlik ağı maliyetleri oldukça yüksek olup, GSMH % 18'ini tutmaktadır Emeklilik yaşı olarak kadınlarda 55 yaş, erkeklerde ise 60 yaş koşulu aranmaktadır
Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomik bağımsızlık kavramını benimsemiş ve 1991'den sonrada serbest piyasa ekonomisine geçerek dünyayla bütünleşmek istemiştir
Ayrıca, özel mülkiyete izin verilmiş, borsa yasası çıkarılmış, devlet tahvilleri hazırlanmış, toprak kanunu ile topraksız çiftçiler topraklandırılmıştır Kendi merkez bankasını kurmuş, düzenli bir vergilendirmeyi getirmiş ve ülkeye yabancı sermaye akışını sağlamıştır
Birleşmiş Milletler, AGİT, IMF gibi kuruluşların da üyesidir

Karabağ Problemi

1986'da Ermenistan Azerbaycan'nın Dağlık Karabağ bölgesini kontrol altına alıp kendi topraklarına katmaya teşebbüs etmiştir 1988 Ocak ayında, Ermenistan Rusya'nın yardımı ile Azerbaycan'a karşı baskısını arttırdı[kaynak belirtilmeli] 6 Mayıs 1989 tarihli Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulunun kararı ile Dağlık Karabağ yönetiminde görevli olan bütün Azerbaycanlılar bölgeden çıkarıldı 30 Kasım 1989'da Еrmenistan Meclisi SSCB’nin onayı ile Karabağ'ı kendi topraklarına katma kararı aldı 20 Ocak 1990’da Sovyet yönetimi aldığı kararla ordusunu sürerek Azerbaycan'da saldırdı 8 Ağustos 1991'de Еrmenistan’da bulunan son Türk köyü olan Nüvedi de boşaltıldı [kaynak belirtilmeli]

Azerbaycan Türkiye ilişkileri




Atatürk, "Azerbaycan'ın sevinci bizim sevincimiz, kederi bizim kederimizdir" Ebulfez Elçibey, "İki kardeşin yan yana ayrı devletler kurduğu nerede görülmüştür Azerbaycan ve Türkiye olarak en kısa zamanda birleşmeliyiz" ve "Biz bir millet, iki devletiz" diyerek ülkeler arasındaki bağı bu sözlerle anlatmışlardır"


Azerbaycan - Wikipedia