|
Azerbaycan - Azerbaycan Tarihi
Azerbaycan - Azerbaycan Tarihi
Azerbaycan resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Respublikası), AvrupaAsya kıtaları arasında, Güney Kafkasya'da ülkedir. Azerbaycan kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, güney batıda Ermenistan, güneyde İran ve güney batıda Nahçıvan'a komşu olarak Türkiye ile komşudur. Ülkenin doğu sınırını Hazar Denizi çizmektedir. . Günümüzde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bulunduğu yer ise Albanya veya Aran olarak tanınan bölgenin bir parçasıydı. Selçuklular'ın Azerbaycan'da görülmeleri ise 1015-1021 yılları arasındadır. Bu dönemide Oğuzların göçlerinin sonucu Azerbaycan'ın Türkleştirilme ve İslamlaştırılma süreci hızlanmıştır. 1136'da İldenizliler tarafından Tebriz'de kurulan atabeyliğin egemenliğine girmiştir. Moğol istilalarından sonra İlhanlılar'ın egemenliğine girmiş ve bir süre Altın Orda'nın hakimiyetinde kalmıştır. 14. yüzyılda Karakoyunlular ve Akkoyunlular'ın egemenliklerine girmiştir. I. İsmail'in Kızılbaş ordusu Azerbaycan Seferini gerçekleştirip 1500'de Cabani Meydan Muharebesi'de Şirvanşah Ferruh Yasar'ın ordusunu yenmiş ve Tebriz'e girip Safeviler Böylece Azerbaycan Safevi egemenliğine girmiştir. Daha sonra da Afşarlar, ZendlerKaçarlar tarafından yönetilmiştir. Zand Hanedanı'nın yıkılışı ile Kaçar Hanedanı'nın kuruluşu sırasında burada Şirvan, Bakü, Kuba, Şeki, Gence, Karabağ, Revan, Nahcivan, Derbent, Serab, Lenkeran, Şeki, Şamahı, Tebriz, Urmiye, Erdebil, Hoy, Maku, Marağa ve Karadağ gibi de facto hanlıklar belirmiştir. 1804–1813 Rus-İran Savaşları'nın ardından 1813 yılında bu hanlıkların büyük bir kısmı Rusya İmparatorluğu hakimiyetine girmiştir. Türkmençay AntlaşmasıRevan Hanlığı, Nahçıvan Hanlığı ve Taliş Hanlığı'nın güney bölümü üzerindeki hakimiyetini tanımıştır. kurmuştur. ve bağımsız ile İran, Rusya'nın 1828'de Rusya İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir. 1918 - 1920'de Kafkasya Kurultayı'nı toplamış ve 28 Mayıs 1918'de de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Doğu'da ilk cumhuriyet olmuştur.[kaynak belirtilmeli] Ancak 1920'de Kafkasya ötesi Sosyalist Sovyet Cumhuriyetler Birliği'ne katılmıştır. 30 Eylül 1991'de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir. Bugüne kadar Kafkaslarda Türkçülük hareketlerinin merkezi hep Bakü olmuştur. Bu düşüncenin önde gelenler Hüseynzade Ali Turan, Ahmet Ağaoğlu, Alimerdan Topçubaşov idi. Cumhurbaşkanları [*]1991-1992 - Ayaz Mutallibov[*]1992-1993 - Ebulfez Elçibey[*]1993-1998, 1998-2003 - Haydar Aliyev[*]2003-2008, 2008... İlham Aliyev Coğrafi konumu . Sınırların uzunluğu 3472 km dir. Azerbaycan'ın İran'la 765 km, Türkiye ile 15 km, Rusya ile 391 km, Gürcistan ile 471 km ve Ermenistan ile 1007 km sınırı vardır. Azerbaycan 657 metre deniz seviyesinden yüksektir ve topraklarının % 50'si dağlık alanlardır. Dağlık alanlar Büyük Kafkasya, Küçük Kafkasya ve Talış dağlarından meydana gelmektedir. En yüksek yeri Bazardüzü 4466 metre'dir. Hinal dağı, Delidağı, Kedidağı önemli dağlarıdır. Kura-Aras Ovası en büyük düzlüktür. Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9 una sahiptir. Yıllık ortalama sıcaklığı 10 °C'nın üzerindedir. En büyük gölü 17,5 km² ile Hacıkabul Gölü'dür. Azerbaycan'ın en uzun nehri 1.364 km Hazar Denizi'ne dökülen Kura Nehri'dir. Aras Nehri ise 1.072 km'dir. Dağlık Karabağ
Din Azerbaycan'da halkın %98'i Müslümandır (çoğunluğu Şii). Halkın geri kalanı ise (yaklaşık %2'i) Hıristiyandır (çoğunluğu Rus Ortodoks Kilisesi, Gürcü Ortodoks Kilisesi ve Malakan). Çok küçük bir bölümü ise Musevidir. Ekonomik ve sosyal yapı 1991'de bağımsızlığını aldıktan sonra, özellikle geçiş döneminin ilk yıllarında ekonomik alanda düşüşler olmuş ve para birimi olarak Manat'a bağlı kalmıştır. Ancak, Azerbaycan verimli tarım arazileri, doğalgaz, petrol ve demir cevheri bakımından zengin kaynaklara sahip bulunmaktadır. Ham petrol üretimi 2006' da günlük 600,000 varile ulaşmıştır. Doğal gaz üretimi ise 1991 de 11 milyar m³ dur. Toplam doğalgaz rezervi 2 trilyon metreküp, petrol rezervlerin de 8 milyar varil olduğu savunulmaktadır. Ayrıca, petrokimya, yiyecek, giyim gibi hafif sanayi de vardır.
Azerbaycan'ın yüzde 7'si tarıma elverişli topraklara sahiptir. Bu tarım topraklarının büyük bölümü de Kura ve Aras nehirleri etrafındadır ve ülkede, tarım büyük ölçüde sulamaya dayanmaktadır. Yetiştirilen başlıca ürünler tahıl, meyve, pamuk, çay, tütün ve üzümdür. Ayrıca, dut ağacından yılda 5.000 ton ipek kozası elde edilmektedir. Azerbaycan tarımında ve ekonomisinde hayvancılığın da önemli yeri bulunmaktadır. En son verilere göre Azerbaycan'da 1,5 milyon sığır, 5 milyon koyun, 30 milyon kümes hayvanı bulunmaktadır. Arıcılık gelişmiştir. Sanayi Azerbaycan'da sanayi sektörü net maddi üretimin % 48,3 (1992 tahmini) oluşturmaktadır.
Azerbaycan gelişmiş bir ulaştırma sistemine sahiptir.
Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer Türk devlet ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür. 1991 istatistiksel verilere göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır. Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır. Okuma yazma oranı %99,5'tir. Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün bilimsel, teknik, sağlık, sanat kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır. Çok sayıda yabancı öğrenci bulunmaktadır. Türk öğrencilerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Sağlık Azerbaycan'da sağlık hizmetleri verilirken üçlü bir sistem uygulanmaktadır.[*]İlk müdahale sağlık memurlarıyla yapılmakta,[*]Bunların yetersiz kalması halinde hastalar, hastahanelere gönderilmekte,[*]Hastahanelerin yetersizliği durumunda ise hastalar üniversitelerdeki araştırma hastahanelerine yollanmaktadır. Sosyal Güvenlik Azerbaycan'da sosyal güvenlik ağı maliyetleri oldukça yüksek olup, GSMH % 18'ini tutmaktadır. Emeklilik yaşı olarak kadınlarda 55 yaş, erkeklerde ise 60 yaş koşulu aranmaktadır. Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomik bağımsızlık kavramını benimsemiş ve 1991'den sonrada serbest piyasa ekonomisine geçerek dünyayla bütünleşmek istemiştir. Ayrıca, özel mülkiyete izin verilmiş, borsa yasası çıkarılmış, devlet tahvilleri hazırlanmış, toprak kanunu ile topraksız çiftçiler topraklandırılmıştır. Kendi merkez bankasını kurmuş, düzenli bir vergilendirmeyi getirmiş ve ülkeye yabancı sermaye akışını sağlamıştır. Birleşmiş Milletler, AGİT, IMF gibi kuruluşların da üyesidir. Karabağ Problemi 1986'da Ermenistan Azerbaycan'nın Dağlık Karabağ bölgesini kontrol altına alıp kendi topraklarına katmaya teşebbüs etmiştir. 1988 Ocak ayında, Ermenistan Rusya'nın yardımı ile Azerbaycan'a karşı baskısını arttırdı.[kaynak belirtilmeli] 6 Mayıs 1989 tarihli Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulunun kararı ile Dağlık Karabağ yönetiminde görevli olan bütün Azerbaycanlılar bölgeden çıkarıldı. 30 Kasım 1989'da Еrmenistan Meclisi SSCB’nin onayı ile Karabağ'ı kendi topraklarına katma kararı aldı. 20 Ocak 1990’da Sovyet yönetimi aldığı kararla ordusunu sürerek Azerbaycan'da saldırdı. 8 Ağustos 1991'de Еrmenistan’da bulunan son Türk köyü olan Nüvedi de boşaltıldı. [kaynak belirtilmeli] Azerbaycan Türkiye ilişkileri Atatürk, "Azerbaycan'ın sevinci bizim sevincimiz, kederi bizim kederimizdir." Ebulfez Elçibey, "İki kardeşin yan yana ayrı devletler kurduğu nerede görülmüştür. Azerbaycan ve Türkiye olarak en kısa zamanda birleşmeliyiz." ve "Biz bir millet, iki devletiz." diyerek ülkeler arasındaki bağı bu sözlerle anlatmışlardır." Azerbaycan - Wikipedia |
Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.