Kaybolmaya Yüz Tutmuş Meslekler

ATTARLAR



Baharat, güzel koku, şifalı ve sağlığa faydalı bitkileri hazırlayıp satan kişi Attarlar, günümüzde olduğu gibi eczanelerin bulunmadığı zamanlarda sadece güzel koku satmazlar, ilaç yapımında kullanılan hayvani ve nebati bitkileri de satarlardı
Attarlar; ilaçları alıcının şikayetine göre bulundukları dükkanlarda kendileri hazırlardı Bazan da alıcı
yapacağı ilacın hammaddesini kendisi attardan alır, ilacını yapardı
Attarlar bugünkü modern eczacılığın çekirdeğini teşkil etmektedir Bugün attarların sattığı maddelerin çoğu halk hekimliğinde bulunmadığı gibi, eczacılıkta ve kozmetik sanayiinde kullanılmaktadır
Attarlık babadan oğula geçen bir ocak mesleğidir



AYVAZLAR




Çoğu Van yöresinden gelen ve konaklarda çalışan Ermeni gençlere deniyordu Orta halli bir İstanbul konağında haremde bir bacı, selamlıkta da bir ayvaz bulunurdu Konaklardaki ayvazlar, bekçilik yapar, gelenleri karşılar, yemek servisi yapar, ocağı yakardı Hizmet sınıfı içinde en çilekeş meslek olarak bilinirdi




CEZZAR




Seyyar kasaplar Şehirlere yerleşimin artmasıyla birlikte pek çok esnaf gibi cezzarlar da yerleşik düzene geçti Esnafın henüz yerleşik hayata geçmediği eski dönemlerde cezzarlar tıpkı ciğerciler gibi omuzlarında üzerine etler dizilmiş bir sırık ellerinde etleri kesecek büyük bir bıçak ve bellerine bağlı bir peştemalla sokaklarda dolaşırlardı
Mallarını satabilmek için de “semiz” ya da “semiz etlerim var” diye bağırırlardı En çok satışı pazarlarda yaparlardı Şehirlere yerleşimin artmasıyla birlikte pek çok esnaf gibi cezzarlar da yerleşik düzene geçti




ÇIĞIRTKAN




İstanbul'da özellikle çarşı pazarda kendilerine mahsus edebiyatı olan bir meslekti Bir şey duyurulmak ya da bir yere insanları toplamak gerektiğinde çığırtkanlar sokak sokak dolaşarak ahaliyi toplarlardı
Dellallar; Dellal, hizmet karşığında satılan malın bedelinden ondalık hesabı ile ücret alan aracılara denirdi Onlar mal konusu üzerinde ihtisas sahibi insanlardı Uzmanlık alanlarına göre ayrılırlardı; ev, arsa dellalları, bedestan dellalları, balıkhane dellalları gibi



HASIRCILAR




Hasir, kurumus bitki saplari ve saz gövdelerinin birbirine geçirilmesiyle örülen, genellikle taban dösemesi bazen duvar ve tavan kaplamasi olarak kullanilan bir cins yaygidir Hasirlar, yapildigi sazin incelik, kalinlik ve türüne göre Trablus hasiri, Misir hasiri, Kaba hasir vbadlar alirdi Boyanmis sazlarla hasirlara desenler yapilirdiOsmanlilarda hasircilik, 17yy’dan baslayarak önemli zanaat kollarindan biri durumuna geldi Istanbul’da Hasircilar Çarsisi adiyla çarsisi bile vardiGünümüzde hasircilik sadece kirsal kesimde belli oranda devam etmektedir


KASSARLAR




Eski kayıtlarda kassar şeklinde tesadüf edilen çırpıcı kelimesi Türk diline “çırpmak” kökünden geldi Boyalı şeyleri çırpıp suya vuran anlamına gelir Kassarlar ise özel bir şekilde inşa edilmiş taş havuzlarda halı kilim tülbend keçe ve benzeri şeyleri yıkama yani suda çırparak temizleyen kişilere denirdi



KEÇECİLER




Keçe, yün, kıl ya da pamuğun ıslak ortamda çiğnenip dövülerek liflerinin birbirine kaynasmasıyla elde edilen ve örtü, yaygı, çadır, giysi yapımında kullanılan kaba kumaştır Keçe Orta Asya’dan beri Türkler tarafından bilinmektedir Osmanlılarda Konya, Diyarbakır, Afyon, Isparta, Uşak, Urfa, Bursa keçe üretim merkezleri olarak tanındı Ahilik örgütleri içinde yer alan esnaf loncalarında keçecilik, önemli bir yer tutuyordu Kalfa ve ustalar 6-7 yıl süren hairlik dönemlerinde yün ditme, yün atma, ayakla yün tepme, kalıba yün hazırlama, hamamda keçe pişirme gibi yöntemleri öğreniyorlardı



KOŞUMCULAR




Koşum, bir koşum hayvanının araba, kağnı gibi araçlara ya da saban, pulluk gibi aletlere kosulmasini sağlayan kayış takımıdır Koşumcu, cesitli koşum parçalarini yapan kimsedir Ilk koşum takimlarina MO 4 yy’da Mezopotamya’da rastlanmaktadir Günlük hayatinda ve meydana getirdigi uygarliklarda atin büyük yeri olan Türkler kosum takimlarini Orta Asya’dan beri kullanmaktaydilar Bugün koşumculuk, koşum hayvanlarinin önemini kaybetmesiyle birlikte kaybolmaya yüz tutan bir meslek haline gelmistir



MAHYACILAR




Mahyacı, yazı veya şekli önce kareli kağıt üzerinde planlar Her bir kareye isabet eden çizgiye göre yapılacak düğümleri hesaplar Sonra ayrı ayrı iplere kandiller (lambalar) dizilir Böylece harf ve çizgiler sırasıyla minareler arasındaki yerini alır İşte o zaman mahya ustaları bir ömür boyu kazandığı hünerle, aylardan beri büyük bir titizlik ve gizlilik içerisinde hazırladığı tasarılarını uygulama alanına koyarak, sema ekranında sergiler Bütün bu işler eskiden bir sır, bir rekabet ve bir yarışma havasını da taşırdı Her gece yeni bir mahya kuranlar olduğu gibi, teravih namazından önceki mahyasını, teravihten sonra yeni bir mahya ile değiştirme ustalığına sahip, mesleğinin aşığı, sanat rekabetine gönül vermiş ünlü mahyacılar da vardı Usta mahyacılar, namazdan önce gerdikleri mahyayı, herkes teravihte iken, birkaç saat içerisinde yenisiyle değiştirirdi Diğer camilerin mahyacılarına bir bakıma tatlı bir meydan okuyuş anlamına gelen bu gösteriyle, unutulmaz ramazan gecelerine renk ve heyecan katarlardı



NALBANTLIK




Nalbantlık, At, eşek, katir gibi binek ve hizmet hayvanlarinin toynaklarina koruma amaciyla nal çakma zanaatina nalbantlik denir Nallar hayvanin toynagina “nal tokmagi”denen tahta tokmaklar ya da nallama adi verilen özel çekiçle çakilirGeçmiste ulasim, tasimacilik ve çesitli hizmetlerde hayvanlarin yaygin olarak kullanilmasi nedeniyle, nalbantlik 20yüzyilin ilk yarisina kadar önemini koruduOsmanli ordusunda nalbant ihtiyacini karsilamak üzere,bir Askeri Baytar Mektebi’nin kuruldugu biliniyor




ESANSÇILIK



Esansçılık, iki kapaklı dört tarafı cam bir kutu içine yerleştirilmiş küçük şişelerde esans satma işidirEsançılar genellikle köy, kasaba ve şehirlerin pazar yerlerinde, kahvehane, lokanta gibi toplu yaşama mekanlarında dolaşır; belli ücret karşılığında bir miktar esansı bir enjektör aracılıyla müsterilerin üzerine püskürtürlerdi Esansçılığın dev bir sektöre dönüstüğü günümüzde, eski tip esanslara ve esansçılara çok çok az rastlanmaktadır



SEMERCİLİK



Semer, beygir,katır,eşek gibi hayvanların sırtına yük bağlamak bazende binmek için kullanılan, ağaç bir iskeletin sazla doldurulmuş “yatak”tan oluşan üstlüğüdür Semer genellikle ağaç, çuval ve sazdan yapılırYük bağlamak ve binek hayvanına rahat binmek için kullanılır Semerler boyunlu ve çatal semer olarak ikiye ayrılır İlk kez Araplar ve İranlılar tarafından kullanıldığı söylenir Türklere de onlardan geçmiştir



KAŞIKÇILIK



Kaşıkcılık, Anadolu’da, ilk kaşığa, Çatalhöyük ve Hacılar’da rastlanmıştır(MÖ 6000yıl) Kaşıklar Anadolu’da yapıldıkları malzemeye göre adlandırılır Önce topraktan yapılan kaşıklar daha sonra tahtadan ve madenden yapılmaya başlandı Tahta kaşıklar daha çok simsir, ardıç, gürgen, meşe, armut, karaağaç, gibi ağaçlardan, metal kaşıklar ,demir, bakır, pirinç, gümüş ve altından yapılır Anadolu’da kaşıkları ile ünlü merkezler arasında Konya, Akseki, Kaş, Gedi, Gevye, Taraklı, Bolu, Kastamonu, Bergama, Bursa, Eskişehir, Anamur, Silifke özellikle anılabilir



SEDEFKÂRLIK



Sedefkarlik , sedef üzerinde çalisma, sedef kakma esya yapimidir Bu isi yapan ustalara da sedefkar denirdi Sedefkarlik Osmanlilar’da önemli bir meslekti Özellikle 16yy’da kendine özgü bir üslup kazanmisti Osmanli Sarayinda sedefkarlarin çalistigi özel atölyeler vardi Bunlar, tahtlardan saltanat kayiklarina kadar, padisahlarin pek çok esyasi üzerinde bu ince sanati uygulama imkani buluyorlardi Bugün önemini büyük ölçüde kaybeden sedefkarlik konusunda Topkapi Sarayi’nda sedef kakmali esyalarin restorasyonuyla ilgilenen bir bölüm bulunmaktadir




ZEMBİLCİLİK



Hasirdan ya da sazdan örülerek yapilmis kulplu torbaya zembil denir Selçuklular’in ve Osmanlilar’in günlük hayatinda zembil esyalarinin büyük önemi vardi Sanayilesmenin gelismesiyle birlikte zembil esyalarin günlük hayat içindeki önemi büyük ölçüde kaybolmustur Bugün zembil esyalari, daha çok kentlerin varoslarinda ve kirsal kesimde üretilmekte ve kullanilmaktadir



URGANCILIK



Urgancilik, urgan yapim ve satis isidirUrgan kenevir, keten, jut, pamuk gibi dogal liften yada poliamid, polyester gibi sentetik liften yapilr Insanlik tarihinde önemli bir yere sahip olan urgancilik mesleginin geçmisi Antikçaga kadar uzanmaktadir Sanayilesmenin gelismesi, sicim ve urganlarin mekanik olarak üretilmesiyle birlikte günümüzde urgancilik meslegi, kaybolan meslekler arasina katilmistir



TAŞ İŞÇİLİĞİ



Yerlesik hayata geçmeleriyle birlikte Türklerin hayatinda tasin önemli bir yeri olmustur Selçuklular’dan baslayarak Türkler, tasi sanatkarane bir sekilde islemeye, kemer ve nakis süslemeye büyük önem vermislerdir Han, hamam ve kervansaraylarda, bugün bile hayranlikla izlenen benzersiz örnekler ortaya koymuslardir Günümüzde hem tasin öneminin azalmasi hem de “sanatkar” bakisin kaybolmasiyla birlikte tas isçiligi de giderek azalmaktadir



ÇÖMLEKÇİLİK



Cömlekçilik Çömlek,topraktan yapilan ve pisirilerek saglamlastirilan kap, tenceredirÇömlekcilik, Anadolu’da cilalitas devrinden beri bilinmektedir Özellikle Mersin, Çatalhöyük, Hacilar, kültepe ve Bogazköy çömlekleriyle ünlüdür Günümüzde bilinen en eski çanak çömlek örnekleri, Anadolu’da çatalhöyük’te ele geçen ve yaklasik 9000 yil önceye ait seramiklerdir 12yy’da Ortadogu’da islam çanak çömlekçileri sir maddesini kil hamuruyla karistirip saydam yumusak porselen yapimini denemislerdir