Osmanlı Terimleri - Osmanlı Taslakları

Haseki Sultan Nedir - Hattı Hümayun Nedir - Sekban Nedir - Osmanlıca Terimler - Sağ Ulufeciler Nedir

Haseki Sultan
Haseki Sultan, Osmanlı padişahlarının cariyeleri arasında çocuk doğuranların ulaştığı unvandı Padişahların birden fazla hasekisi olabiliyordu Bu hasekilerden en gözdesi genellikle en büyük erkek çocuğun, yani veliahtın annesi oluyordu

Hassa mimarı
Hassa mimarı, Osmanlı Devleti'nde padişah için çalışan saray mimarlarına verilen ünvandır En bilinen hassa mimarları, Mimar Sinan ve Dolmabahçe Sarayı'nın da inşasını gerçekleştiren Balyan Ailesi'dir


Hattı hümayun
Hattı hümayun, Osmanlı padişahlarının önemli konularda bizzat yazdıkları ya da notlar düştükleri fermanlara verilen ad
Osmanlı devlet düzeni içinde en önemli yazılı buyrultular olan hattı hümayunlar, Osmanlı sülalesinin simgesi olan al renkli keseler içinde taşınır, üç kez öpülüp başa götürüldükten sonra açılarak okunurdu


Sekban
Yeniçeri ocağının altmış beşinci ortası mensubuna verilen ad
Sekban teşkilâtı, Sultan Birinci Murâd zamânında pâdişâhın av maiyeti olarak mevcuttu Fâtih Sultan Mehmed Han zamânına kadar bağımsız bir teşkilât olan sekban ocağı, 1451'de, yeniçerilerin taşkınlık etmeleri üzerine itâatsizlik eğilimini kırmak için Fâtih'in emriyle yeniçeri ocağına dağıtıldı O zaman sayıları, altı-yedi bin civârındaydı Beş yüz sekban da av hizmeti için alıkonuldu
Yavuz Sultan Selim Han devrinde bütün sekbanlar, bir orta hâline getirilerek, yeniçeri ocağının altmış beşinci ortasını oluşturdular Piyâde ve süvârî sekbanlar, pâdişahla berâber ava giderler, av köpekleri yetiştirirler, sekban fırınında çalışırlardı Savaş zamânında, diğer yeniçerilerle birlikte çarpışmaya giderlerdi


Sağ Ulufeciler
Sağ Ulufeciler (Ulûfeciyân-ı Yemîn), Osmanlı Devleti askeriyesinin Hassa Ordusu'nun Süvariler kısmında yer alırdı Bu bölüğe Yeşil Bayrak da denilirdi Sağ ulufeciler 120 bölükten oluşurdu
Görevleri
Sağ ulûfeciler, seferde pâdişahın sağında yürüyen sipah bölüğünün sağında yürürlerdi Savaş meydanında ve ordunun konak yerinde ise, pâdişâh sancağının sağında dururlardı Hazîneyi korumak bunların görevleri arasındaydı Ulufecilerden toplam 7 kişi tayin edilen bölük subaşılığına Subaşı sıfatıyla sağ ulufecilerden 4 kişi tayin edilirdi Ayrıca ordu için de büyük bir önemi vardı Bu yüzden sağ ulufeciler Osmanlı Donanması'nda yer almaktadır


Liva
Liva, iki alaydan oluşan askeri oluşuma ve bu oluşumun kumandanına verilen addır Liva resmî kayıtlarda Mirliva olarak da geçer Osmanlı Ordusu rütbelerince; Miralay terfi ettiğinde Liva, Liva terfi ettiğinde Ferik olurdu Livalar'a paşa da denilir, mertebe olarak da Seadetlû kullanılırdı

Mülkye sınıfından olan mutasarrıfların idaresinde bulunan memleket parçasına da Liva denilirdi Ancak bunun yerine daha çok sancak kullanılırdı

Câbi
Câbi, Osmanlı döneminde vergileri, gelirleri toplayan kişilerdir "Cibayet etmek" yani toplamak kökeninden gelmektedir
Osmanlı'da vakıf tahsildarı yerinde kullanılan bir tabirdir Câbiler defterlerini vakıf mütevellisine göstermeye ve hesap vermeye, mütevelliler de hesaplarını kadılara verip tasdik ettirmeye mecbur idiler Tanzimat'tan sonra tahsildar unvanını almışlardır


Salname
Salname, yani yıllık Osmanlı döneminde resmi nitelikli devlet, vilayet salnamelerine rastlandığı gibi, özel nitelikli salnameler de bulunmaktaydı Örneğin bir gazetenin veya derginin salnameleri o derginin veya gazetenin biraz genişçe bir fihristi niteliğinde olabiliyorduAyrıca diğer ismi de 'Nevsal'dır


Salyane
Osmanlı Devleti’nde bazı eyaletlerden yılda bir kez toplanan ve başkent İstanbul’a gönderilen vergiye verilen ad



Sancak Beyi
Sancak Beyi, Osmanlı Devleti'nde yönetici Imparatorluğun sınır bölgelerinde üst düzeyde yönetici
Sancak = bayrak: Sınır noktalari sancaklar (bayraklar) ile, belirlenir, işaretlenir, sancaği (bayrağı) korumakla görevli idarecilere Sancak Beyi ismi verilirdi
Sanck Beyi fransızcada MARKÎ (marquis) rütbesine tekabül eder Marquis fransızca marquer (işaretlemek, belirlemek) eyleminden türetilmiş bir kelimedir
Osmanlı idaresinde bulunan idari ve askeri yapılanmada Beylerbeyliklerden sonra gelen Sancakları yöneten kişidir
Sancak Beyi savaş zamanı emri altındaki tımarlı sipahiler ile Beylerbeyi'nin emri altına girerdi


Sadaret Kethüdası
Osmanlı Devleti'nde kuruluş döneminden Dahiliye Nezareti'nin teşkil edildiği 1836'ya dek İçişleri Bakanlığı'na denk gelen makam


Rika
Rika veya rik’â, (Arapça: رقعة‎, reqʿā) Nesih'in dendansız, yuvarlak ve kıvrak bir türüne verilen ad ve Arap harflerinin en çok kullanılan el yazısı biçimi'dir



Pişkeş
Farsça'da "hediye, armağan ya da hibe" anlamına gelen sözcük Türk siyasi lügatında "Astın bağlı bulunduğu kişiye saygı ve bağlılık işareti olarak sunduğu hediye" anlamında kullanılmıştır