Koku Alma Ve Tat Alma Bozukluklari

**Prof. Dr. Sinsi** · 07-25-2012

KOKU ALMA ve TAT ALMA BOZUKLUKLARI

Koku Alma ve Tat Alma
Bozuklukları ciddi sorunlar mıdır?

Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda büyük etkileri olabilir

Bu
duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza
katkıda bulunduğu için, koku ve tat alma bozuklukları ciddi olabilir

Bozuldukları zaman, yaşam biraz tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az
sosyal oluruz ve sonuçta kendimizi daha kötü hissederiz

Birçok yaşlı insan
bu sorunla karşı karşıyadır

Koku ve tat aynı zamanda
bizleri yangın, zehirli gazlar, bozulmuş yemekler

gibi tehlikelere karşı uyarırlar

Aşçılar ve itfaiyeciler gibi bazı
meslekten olanlar için bu duyuların keskin olması çok önemlidir

ABDde
yapılan bir çalışmada 200000den fazla kişinin her yıl koku ve tat alma
bozukluklarıyla doktora başvurduğu tahmin edilmektedir, ancak çok daha fazla
vaka

bildirilmeden kalmaktadır

Koku duyusunun kaybı sinüs
hastalığının, burun pasajda bir kütlenin, ya da nadir durumlarda beyin
tümörlerinin bir belirtisi olabilir

Koku ve tat duyuları nasıl
çalışır?

Koku ve tat
kimyasal duyu alma sistemimize aittir

Koku ve tat almanın karmaşık süreci
etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin burun, ağız ve boğazdaki özel
sinirleri uyarmasıyla başlar

Bu hücreler mesajları özgül koku ve tatların
tanımlanmış olduğu beyne iletirler

Koku siniri hücreleri, bir
gülün güzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi çevremizdeki
kokularla uyarılırlar

Bu sinir hücreleri, burundan yukarı çıkan incecik bir
doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar

Tat siniri hücreler, tükürükle
karışmış yiyecek ve içecekle etkileşirler ve ağız ve boğazın tat
koncalarında kümeleşmişlerdir

Dilde görülebilen küçük yumruların çoğu tat
koncaları içerir

Bu yüzey hücreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan
yakın sinir liflerine iletirler

Bir başka kimyasal duyusal mekanizma olan
genel kimyasal duyu, koku ve tat duyumuza katılır

Bu sistemde, özellikle
gözlerde, burunda, ağızda ve boğazdaki binlerce serbest sinir ucu amonyağın
iğneleyiciliğini ve biberin “ateşi” gibi duyuları tanımlarlar

Tat

Genel olarak dört temel tat duyusunu
algılayabiliriz:

I

Tatlı,

II

Ekşi,

III

Acı,

IV

Tuzlu

Bu tatların bazı
kombinasyonları – yalnız başına dokunuş, sıcaklık, koku ve genel kimyasal
duyudan gelen duyu ile – bir tat üretirler

Bu bize fıstık mı havyar mı
yediğimizi gösteren tattır

Birçok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır

Örneğin çikolata
yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu
ayırabilseniz bile çikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız

Bunun sebebi
çikolatanın tanıdık tadının büyük ölçüde kokuyla algılanmasıdır

Kahvenin
iyi bilinen tadı da böyledir

Bu, kendi yaptığı yemeği deneyen bir aşçıbaşı
örneğinde olduğu gibi lezzetli bir tadı bütünüyle almak isteyen birinin her
lokmadan sonra niçin burnundan nefesi dışarı verdiğini açıklamaktadır

Tat ve
koku hücreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar görünce yenilenen
yegane hücrelerdir

Bilim adamları bu fenomeni diğer hasarlı sinir
hücrelerini yenileme yollarını ararken incelemektedirler

Koku ve tat alma bozukluklarına
sebep olan nedir?

Bilim
adamları, koku duyusunun insanların 30-60 yaşları arası en keskin olduğunu
buldular

60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların büyük bir
kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler

Her yaşta kadınların koku
algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir

Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar

Üst havayolu infeksiyonları
(soğuk algınlıkları, viral enfeksiyonları) koku ve tat kayıpları için
suçlanmıştır

Kafa yaralanmaları
da koku ya da tat problemleri yaratabilir

Deviasyon
(burun orta perde eğriliği) ve Burunda yer kaplayan kitleler

Özellikle polip ve benzeri oluşumlarda burun tıkanıklığından dolayı koku
partikülleri algılandıkları bölgelere ulaşamazlar

Kimyasal
maddeler:
Böcek ilaçları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaçlarTütün:
İnsanların çoğunun en sık maruz kalacağı kirlilik biçimlerinden en yoğun
olanı, tütün içiciliğidir

Kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu
azaltır

Sigarayı bırakmak koku işlevini arttırır

Işın
tedavisi:
Baş ve boyun kanserli radyoterapi almış kişiler daha sonra koku ve tat alma
kaybından şikayet ederler

Bu duyular bazı sinir sistemi hastalıkları
sırasında da kaybolabilir

Larenjektomi:
Gırtlaklarını kanser sebebiyle cerrahi sonucu kaybeden insanlar genellikle
koku ve tat almada güçlükten yakınırlar

Larenjektomi hastaları yeniden
burundan nefes alabilmek için özel bir “bypass” tüpü kullanabilirler

Burundan hava alımının artması koku ve tat duyularının yeniden kazanılmasına
yardım eder

Koku ve tat alma bozukluklarına
nasıl tanı koyulur?

Koku ve tat alma kaybının boyutları bir kişinin
algılayıp tanıyabileceği bir kimyasal maddenin en düşük konsantrasyonu
kullanılarak test edilebilir

Bir hastadan çeşitli kimyasal maddelerin
kokuları ve tatlarını karşılaştırması istenebilir, hastaya çeşitli kimyasal
maddelerin kokularının yoğunluğu ya da tadı, ya da bir kimyasal maddenin
yoğunluğu arttığında kokuların ve tatların yoğunluğunun nasıl arttığı
sorulabilir

Koku ve tat alma bozuklukları
tedavi edilebilir mi?

Bazen bir ilaç koku ve tat alma bozukluğu
sebebi olabilir ve bu ilaç kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye
gidebilir

Çoğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan
kaldırılabilir ve reseptörlerin bulunduğu bölgeye hava akımının sağlanması
koku ve tat kaybını düzeltebilir

Bazen, kimyasal duyular kendiliğinden
olarak kayboldukları gibi geri dönebilirler

07-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Koku Alma Ve Tat Alma Bozukluklari KOKU ALMA ve TAT ALMA BOZUKLUKLARI Koku Alma ve Tat Alma Bozuklukları ciddi sorunlar mıdır? Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda büyük etkileri olabilir Bu duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza katkıda bulunduğu için, koku ve tat alma bozuklukları ciddi olabilir Bozuldukları zaman, yaşam biraz tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az sosyal oluruz ve sonuçta kendimizi daha kötü hissederiz Birçok yaşlı insan bu sorunla karşı karşıyadır Koku ve tat aynı zamanda bizleri yangın, zehirli gazlar, bozulmuş yemekler gibi tehlikelere karşı uyarırlar Aşçılar ve itfaiyeciler gibi bazı meslekten olanlar için bu duyuların keskin olması çok önemlidir ABDde yapılan bir çalışmada 200000den fazla kişinin her yıl koku ve tat alma bozukluklarıyla doktora başvurduğu tahmin edilmektedir, ancak çok daha fazla vaka bildirilmeden kalmaktadır Koku duyusunun kaybı sinüs hastalığının, burun pasajda bir kütlenin, ya da nadir durumlarda beyin tümörlerinin bir belirtisi olabilir Koku ve tat duyuları nasıl çalışır? Koku ve tat kimyasal duyu alma sistemimize aittir Koku ve tat almanın karmaşık süreci etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin burun, ağız ve boğazdaki özel sinirleri uyarmasıyla başlar Bu hücreler mesajları özgül koku ve tatların tanımlanmış olduğu beyne iletirler Koku siniri hücreleri, bir gülün güzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi çevremizdeki kokularla uyarılırlar Bu sinir hücreleri, burundan yukarı çıkan incecik bir doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar Tat siniri hücreler, tükürükle karışmış yiyecek ve içecekle etkileşirler ve ağız ve boğazın tat koncalarında kümeleşmişlerdir Dilde görülebilen küçük yumruların çoğu tat koncaları içerir Bu yüzey hücreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan yakın sinir liflerine iletirlerBir başka kimyasal duyusal mekanizma olan genel kimyasal duyu, koku ve tat duyumuza katılır Bu sistemde, özellikle gözlerde, burunda, ağızda ve boğazdaki binlerce serbest sinir ucu amonyağın iğneleyiciliğini ve biberin “ateşi” gibi duyuları tanımlarlar Tat Genel olarak dört temel tat duyusunu algılayabiliriz: ITatlı, IIEkşi, IIIAcı, IV TuzluBu tatların bazı kombinasyonları – yalnız başına dokunuş, sıcaklık, koku ve genel kimyasal duyudan gelen duyu ile – bir tat üretirler Bu bize fıstık mı havyar mı yediğimizi gösteren tattır Birçok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır Örneğin çikolata yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu ayırabilseniz bile çikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız Bunun sebebi çikolatanın tanıdık tadının büyük ölçüde kokuyla algılanmasıdır Kahvenin iyi bilinen tadı da böyledir Bu, kendi yaptığı yemeği deneyen bir aşçıbaşı örneğinde olduğu gibi lezzetli bir tadı bütünüyle almak isteyen birinin her lokmadan sonra niçin burnundan nefesi dışarı verdiğini açıklamaktadırTat ve koku hücreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar görünce yenilenen yegane hücrelerdir Bilim adamları bu fenomeni diğer hasarlı sinir hücrelerini yenileme yollarını ararken incelemektedirler Koku ve tat alma bozukluklarına sebep olan nedir? Bilim adamları, koku duyusunun insanların 30-60 yaşları arası en keskin olduğunu buldular 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların büyük bir kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler Her yaşta kadınların koku algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar Üst havayolu infeksiyonları (soğuk algınlıkları, viral enfeksiyonları) koku ve tat kayıpları için suçlanmıştırKafa yaralanmaları da koku ya da tat problemleri yaratabilir Deviasyon (burun orta perde eğriliği) ve Burunda yer kaplayan kitleler Özellikle polip ve benzeri oluşumlarda burun tıkanıklığından dolayı koku partikülleri algılandıkları bölgelere ulaşamazlar Kimyasal maddeler: Böcek ilaçları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaçlarTütün: İnsanların çoğunun en sık maruz kalacağı kirlilik biçimlerinden en yoğun olanı, tütün içiciliğidir Kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu azaltır Sigarayı bırakmak koku işlevini arttırır Işın tedavisi: Baş ve boyun kanserli radyoterapi almış kişiler daha sonra koku ve tat alma kaybından şikayet ederler Bu duyular bazı sinir sistemi hastalıkları sırasında da kaybolabilir Larenjektomi: Gırtlaklarını kanser sebebiyle cerrahi sonucu kaybeden insanlar genellikle koku ve tat almada güçlükten yakınırlar Larenjektomi hastaları yeniden burundan nefes alabilmek için özel bir “bypass” tüpü kullanabilirler Burundan hava alımının artması koku ve tat duyularının yeniden kazanılmasına yardım eder Koku ve tat alma bozukluklarına nasıl tanı koyulur? Koku ve tat alma kaybının boyutları bir kişinin algılayıp tanıyabileceği bir kimyasal maddenin en düşük konsantrasyonu kullanılarak test edilebilir Bir hastadan çeşitli kimyasal maddelerin kokuları ve tatlarını karşılaştırması istenebilir, hastaya çeşitli kimyasal maddelerin kokularının yoğunluğu ya da tadı, ya da bir kimyasal maddenin yoğunluğu arttığında kokuların ve tatların yoğunluğunun nasıl arttığı sorulabilir Koku ve tat alma bozuklukları tedavi edilebilir mi? Bazen bir ilaç koku ve tat alma bozukluğu sebebi olabilir ve bu ilaç kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye gidebilir Çoğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan kaldırılabilir ve reseptörlerin bulunduğu bölgeye hava akımının sağlanması koku ve tat kaybını düzeltebilir Bazen, kimyasal duyular kendiliğinden olarak kayboldukları gibi geri dönebilirler