Koku Alma Ve Tat Alma Bozukluklari
 

KOKU ALMA ve TAT ALMA BOZUKLUKLARI


Koku Alma ve Tat Alma
Bozuklukları ciddi sorunlar mıdır?




Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda büyük etkileri olabilir. Bu
duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza
katkıda bulunduğu için, koku ve tat alma bozuklukları ciddi olabilir.
Bozuldukları zaman, yaşam biraz tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az
sosyal oluruz ve sonuçta kendimizi daha kötü hissederiz. Birçok yaşlı insan
bu sorunla karşı karşıyadır.


Koku ve tat aynı zamanda
bizleri yangın, zehirli gazlar, bozulmuş yemekler

gibi tehlikelere karşı uyarırlar. Aşçılar ve itfaiyeciler gibi bazı
meslekten olanlar için bu duyuların keskin olması çok önemlidir. ABDde
yapılan bir çalışmada 200000den fazla kişinin her yıl koku ve tat alma
bozukluklarıyla doktora başvurduğu tahmin edilmektedir, ancak çok daha fazla
vaka

bildirilmeden kalmaktadır.


Koku duyusunun kaybı sinüs
hastalığının, burun pasajda bir kütlenin, ya da nadir durumlarda beyin
tümörlerinin bir belirtisi olabilir.




Koku ve tat duyuları nasıl
çalışır?


Koku ve tat
kimyasal duyu alma sistemimize aittir. Koku ve tat almanın karmaşık süreci
etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin burun, ağız ve boğazdaki özel
sinirleri uyarmasıyla başlar. Bu hücreler mesajları özgül koku ve tatların
tanımlanmış olduğu beyne iletirler.


Koku siniri hücreleri, bir
gülün güzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi çevremizdeki
kokularla uyarılırlar. Bu sinir hücreleri, burundan yukarı çıkan incecik bir
doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar.


Tat siniri hücreler, tükürükle
karışmış yiyecek ve içecekle etkileşirler ve ağız ve boğazın tat
koncalarında kümeleşmişlerdir. Dilde görülebilen küçük yumruların çoğu tat
koncaları içerir. Bu yüzey hücreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan
yakın sinir liflerine iletirler.Bir başka kimyasal duyusal mekanizma olan
genel kimyasal duyu, koku ve tat duyumuza katılır. Bu sistemde, özellikle
gözlerde, burunda, ağızda ve boğazdaki binlerce serbest sinir ucu amonyağın
iğneleyiciliğini ve biberin “ateşi” gibi duyuları tanımlarlar.





Tat


Genel olarak dört temel tat duyusunu
algılayabiliriz:



I.Tatlı,

II.Ekşi,

III.Acı,

IV.

Tuzlu.Bu tatların bazı
kombinasyonları – yalnız başına dokunuş, sıcaklık, koku ve genel kimyasal
duyudan gelen duyu ile – bir tat üretirler. Bu bize fıstık mı havyar mı
yediğimizi gösteren tattır.

Birçok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır. Örneğin çikolata
yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu
ayırabilseniz bile çikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız. Bunun sebebi
çikolatanın tanıdık tadının büyük ölçüde kokuyla algılanmasıdır. Kahvenin
iyi bilinen tadı da böyledir. Bu, kendi yaptığı yemeği deneyen bir aşçıbaşı
örneğinde olduğu gibi lezzetli bir tadı bütünüyle almak isteyen birinin her
lokmadan sonra niçin burnundan nefesi dışarı verdiğini açıklamaktadır.Tat ve
koku hücreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar görünce yenilenen
yegane hücrelerdir. Bilim adamları bu fenomeni diğer hasarlı sinir
hücrelerini yenileme yollarını ararken incelemektedirler.



Koku ve tat alma bozukluklarına
sebep olan nedir?


Bilim
adamları, koku duyusunun insanların 30-60 yaşları arası en keskin olduğunu
buldular. 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların büyük bir
kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler. Her yaşta kadınların koku
algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir.

Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar.
Üst havayolu infeksiyonları
(soğuk algınlıkları, viral enfeksiyonları) koku ve tat kayıpları için
suçlanmıştır.Kafa yaralanmaları
da koku ya da tat problemleri yaratabilir.

Deviasyon
(burun orta perde eğriliği) ve Burunda yer kaplayan kitleler.
Özellikle polip ve benzeri oluşumlarda burun tıkanıklığından dolayı koku
partikülleri algılandıkları bölgelere ulaşamazlar

Kimyasal
maddeler:
Böcek ilaçları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaçlarTütün:
İnsanların çoğunun en sık maruz kalacağı kirlilik biçimlerinden en yoğun
olanı, tütün içiciliğidir. Kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu
azaltır. Sigarayı bırakmak koku işlevini arttırır.

Işın
tedavisi:
Baş ve boyun kanserli radyoterapi almış kişiler daha sonra koku ve tat alma
kaybından şikayet ederler. Bu duyular bazı sinir sistemi hastalıkları
sırasında da kaybolabilir.


Larenjektomi:
Gırtlaklarını kanser sebebiyle cerrahi sonucu kaybeden insanlar genellikle
koku ve tat almada güçlükten yakınırlar. Larenjektomi hastaları yeniden
burundan nefes alabilmek için özel bir “bypass” tüpü kullanabilirler.
Burundan hava alımının artması koku ve tat duyularının yeniden kazanılmasına
yardım eder.




Koku ve tat alma bozukluklarına
nasıl tanı koyulur?


Koku ve tat alma kaybının boyutları bir kişinin
algılayıp tanıyabileceği bir kimyasal maddenin en düşük konsantrasyonu
kullanılarak test edilebilir. Bir hastadan çeşitli kimyasal maddelerin
kokuları ve tatlarını karşılaştırması istenebilir, hastaya çeşitli kimyasal
maddelerin kokularının yoğunluğu ya da tadı, ya da bir kimyasal maddenin
yoğunluğu arttığında kokuların ve tatların yoğunluğunun nasıl arttığı
sorulabilir.



Koku ve tat alma bozuklukları
tedavi edilebilir mi?


Bazen bir ilaç koku ve tat alma bozukluğu
sebebi olabilir ve bu ilaç kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye
gidebilir. Çoğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan
kaldırılabilir ve reseptörlerin bulunduğu bölgeye hava akımının sağlanması
koku ve tat kaybını düzeltebilir. Bazen, kimyasal duyular kendiliğinden
olarak kayboldukları gibi geri dönebilirler.