|
Prof. Dr. Sinsi
|
Dünyada Görülen Ana İklimler Hakkında Bilgi
Dünyada Görülen Ana İklimler Nelerdir
Dünyadaki Ana İklimler Nelerdir
A SICAK İKLİMLER
EKVATORAL İKLİM
Görüldüğü yerler: 10 kuzey ve güney enlemleri arsında etkili olmaktadır Özellikle Amazon ve Kongo Havzaları ile Malezya , Endonezya, Filipinler ve Papua Yeni Gine’de etkilidir
Özellikleri:
Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C’nin üstündedir
Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir (1-2 °C civarında) Sebepleri : Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır
Her mevsim düzenli yağış alır Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde görülür Buharlaşma arttığı için
Yağışlar oluşum bakımından Konveksiyon yağışlarına örnektir
Yıllık yağış miktarı 2000 mm ‘nin üstündedir
Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ormanlarıdır
Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır
Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır
Ekvatoral bölgede 1000 m nin altındaki yerlerde sık orman örtüsü, bataklıklar, yüksek sıcaklık ve nem sebebiyle nüfus çok seyrektir
YAZLARI YAĞIŞLI TROPİKAL( Subtropikal-Savan) İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10-20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür)
Özellikleri:
Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi yağışlı , kışlar kuraktır
Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 °C nin üstündedir
Yıllık yağış miktarı 1000-1200 mm arasındadır
Bitki örtüsü savandır Savanlar uzun süre yeşil kalan , gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında ormanlar görülür
MUSON İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney, ve Güneydoğu etkilidir Avustralya'nın kuzeyinde ve Doğu Afrika'da Madagaskar adasında etkilidir
Özellikleri:
Muson rüzgarlarından dolayı bu iklimde yaz mevsimi yağışlı , kışlar kuraktır Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir
Sıcaklık ortalaması bütün yıl 10 °C nin üstündedir
Yıllık sıcaklık farkı Savan iklimine göre fazladır
Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır Ancak kıyı kesimlerde bu yağış miktarı çok daha fazla olabilmektedir Örnek Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi 12000 mm yağış almaktadır (Dünyanın en fazla yağış alan yeridir)
Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır
ÇÖL İKLİMLERİ
Yıllık yağış miktarı 150 mm nin altında olan bölgelerde çöl iklimleri görülür
Çöl iklimleri görüldüğü yere göre;
a-Sıcak Çöller ( Tropikal)
Dönenceler çevresinde görülür Oluşmasında dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir
Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür Bu sebeple günlük sıcaklık farkı en fazla olan iklimdir
Belirli bir yağış mevsimi yokturbazı yıllar hiç yağış olmayabilir
Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir
Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek değildir Çünkü güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca dike yakın açıyla düşmektedir
Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs iklimin doğal bitki örtüsünü oluştururlar
Çöllerde yer altı su seviyesinin yüzeye yakın olduğu veya çıktığı yerler olan vahalar canlı yaşamı için elverişli yerleri oluşturur Vahaların en önemli tarım ürünü hurmadır
b- Karasal Çöller
Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür Buralarda çöl özellikleri görülme sebebi yağış azlığıdır
Görüldüğü yerler: Kızılkum (Özbekistan), Karakum (Türkmenistan), Gobi (Moğolistan),
B-ILIMAN KUŞAK İKLİMLERİ
ILIMAN OKYANUS İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Genel olarak, 30° - 60° enlemleri arasında, karaların batı kıyılarında görülür Batı Rüzgarları ve sıcak su akıntıları etkisiyle oluşan iklim tipidir Yurdumuzda Karadeniz kıyılarında bu iklime benzer iklim şartları görülür
Özellikleri:
Yazlar serin, kışlar ılıktır Her mevsim yağışlıdır
En sıcak ay ortalaması 24-25 °C, en soğuk ay ortalaması 5-7 °C dir Yıllık ortalama 13-15 °C dir
Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır Nemlilik fazla olduğu için
Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır Yükseltisi fazla olan yerlerde bu miktar artmaktadır
En fazla yağış Sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür
Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir
Bitki örtüsü yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır Ormanların tahrip edildiği yerlerde çayırlar bulunur
AKDENİZ İKLİMİ
Görüldüğü yerler:
Genel olarak, 30° - 40° enlemleri arasında görülür
Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler ( Libya ve Mısır hariç Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır)
Avustralya’nın güneybatısı, G Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir
Akdeniz iklimi yurdumuzda; Akdeniz,Ege ve GMarmara kıyıları ile GDoğu Anadolu Bölgesinin batısında görülür
Özellikleri:
Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır
Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır
En sıcak ay ortalaması 28-30°C , en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir Yıllık ortalama 18°C dir
Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür
En fazla yağış kışın , en az yağış yazın düşer
Kışın görülen yağışlar Cephesel kökenlidir Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür
Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir Ortalama 600-1000 mm arasındadır
Bitki örtüsü ; kızılçam ormanlarının tahrip edilmesiyle ortaya çıkan makilerdir Makiler,, kısa boylu, sert yapraklı, kuraklığa dayanıklı, bodur bitkilerdir Mersin, defne, kocayemiş,keçiboynuzu, zakkum, zeytin, süpürge çalısı gibi bitkiler başlıca maki türleridir
STEP İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Sıcak ve ılıman kuşak kara içlerinde görülür Yurdumuzda İç Anadolu Bölgesinde ve Ergene Bölümünde görülen karasal iklim buna örnektir
Özellikleri:
Yazlar sıcak ve kurak , kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer
En sıcak ay ortalaması 20-25 °C dir En soğuk ay ortalaması da 0- (-2) °C dir
En fazla yağış ilkbaharda, en az yağış yazın düşer
İlkbaharda görülen yağışlar genelde konveksiyon (Kırkikindi) yağışı şeklindedir
Yıllık yağış miktarı 300-500 mm civarındadır
Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur Buna step (bozkır) bitki örtüsü denir Bozkır bitki örtüsü içinde geven ,, gelincik, çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadır
Karasal iklimlerde ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara antropojen bozkır denir Bu tür bozkırlar, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır
ORTA KUŞAK KARASAL İKLİM
Görüldüğü yerler: Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum –Kars Bölümünde görülen karasal iklim buna benzer
Özellikleri:
Kış erken gelir, çok soğuk olur Kar ortalama 80-90 gün toprak üstünde kalır Yaz da erken gelir ve çok sıcak olur Karlar hızla erir
En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır Bazen sıcaklık 30 °C ye kadar çıkabilmektedir
En soğuk ay ortalaması –10 °C civarındadır Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir
Yıllık sıcaklık ortalaması 3-5 °C dir
Yıllık sıcaklık farkı 40-50 °C ye kadar ulaşabilmektedir
En fazla yağış ilkbahar ve yaz dönemlerinde düşmektedir Karasallık arttıkça yağışlar yaz mevsimine kaymaktadır Ör Erzurum –Kars bölümünde olduğu gibi
En az yağış kışın düşmektedir ve kışın düşen yağışlar kar şeklindedir
Yıllık yağış ortalaması 500-600 mm civarındadır
Doğal bitki örtüsü bozkırdır (yaz yağışlarının fazlalığından dolayı alpin çayır şeklindedir)
Yağışın fazla olduğu yerlerde iğne yapraklı ormanlar (Tayga) vardır
Sibirya ve Kanada da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir Taygalar,
C- SOĞUK KUŞAK İKLİMLERİ
TUNDRA İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Sibirya, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde, Kanada’nın kuzeyinde, Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülür
Özellikleri:
En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez Kışın sıcaklık –30, -40 °C'lara kadar iner
Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur
Yıllık yağış miktarı 200-250 mm civarındadır Taklamakan (Çin) çölleridir sürekli yeşil kalabilen deve dikeni Dünya ormanlarının % 15'ini oluştururlar
|