Doğu Anadolu Bölgesinin Yeryüzü Şekilleri Nasıldır?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Doğu Anadolu Bölgesinin Yeryüzü Şekilleri Nasıldır?

Bölgenin ortalama yükseltisi 2000 - 2200 m arasındadır

Ortalama yükseltisi en fazla olan bölgemizdir

"Türkiye'nin çatısı" olarak isimlendirilir

Bölgenin en alçak yeri olan Iğdır Ovası (850m) dahi İç Anadolu'nun ortalama yükseltisine yakındır

Erzurum Ovası 1800 m

Yüksekova 2200 m yükseltiye sahiptir

Bölgede yer alan ovaların ortalama yükseltisi 1500'dir

Bölgede bulunan dağlar

doğu-batı doğrultusunda ve üç sıra halinde uzanırlar

Dağlar arasında ise çöküntü ovalan yer alır

Bölgenin kuzeyinde

batıdan doğuya doğru Çimen

Kop

Allahuekber ve Yalnızçam Dağları uzanır

Orta sırada Munzur (Mercan) Dağları

Karasu-Aras Dağları ve Ağrı Dağı bulunur

Güneyde yer alan dağlar ise Güneydoğu Toroslar

Bitlis Dağları

Buzul (Cilo) Dağlarıdır

Bu dağlar üçüncü jeolojik zamanda Alp-Himalaya orojenik sisteminin uzantısı olarak kıvrılma sonucu oluşmuştur

Bölgede Van Gölü'nün kuzeyinde kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanan kırık hattı boyunca Nemrut

Süphan

Tendürek

Ağrı (5137m) volkanik dağları uzanır

Ağrı Dağı Türkiye'nin en yüksek noktasını oluşturur

Bölgede kıvrım dağları arasında yer alan çöküntü ovaları da doğu - batı yönünde uzanır

Bu ovalardan Elbistan

Malatya

Elazığ

Bingöl

Muş

Van

Yüksekova ve Başkale güneyde

Erzincan

Tercan

Aşkale

Erzurum

Pasinler

Horasan

Kağızman

Iğdır ovaları kuzeyde bulunur

Bölgede platolar da geniş alan kaplar

Erzurum-Kars platosu Doğu Anadolu'nun en geniş plâtosudur

Bundan başka Fırat ve kolları tarafından parçalanmış plato görünümü kazanmış yüksek yaylalar oldukça fazladır

Bölgedekİ yer şekİllerİnİn başlıca etkİlerİ şöyle sıralanabilir

Yükseltiden dolayı sıcaklık değerleri düşmüştür

Tarım ürünleri düşük sıcaklığın etkisiyle daha geç olgunlaşır

Tarım ürün çeşidi azdır

Bölgede yüzey şekillerine bağlı olarak Kuzey-güney doğrultusunda ulaşım zordur

Ulaşım Doğu-batı yönünde daha kolaydır

Türkiye'de ulaşım ağının en seyrek ve en elverişsiz olduğu bölgedir

Ekilebilen alanlar azalmıştır

Sanayi de gelişmediğinden halk daha çok tarım kesiminde çalışmaktadır

Dolayısıyla Türkiye'de tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemizdir

Hidroelektrik potansiyeli en yüksek akarsular bu bölgemizdedir

Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasında farkın en fazla olduğu bölgedir

Gerçek yüzölçüm ile izdüşüm yüzölçüm arasında da farkın en fazla olduğu bölgedir

Yerşekilleri ve iklimin olumsuz etkisinden dolayı tarımsal faaliyet gelişmemiştir

Bölgede birinci ekonomik faaliyet hayvancılıktır

İklim ve Bitki Örtüsü Kış mevsimi uzun ve soğuktur

Sıcaklık -40°C'ye kadar düşer

Yaz mevsimi ise sıcak ve kısadır

Sıcaklık 20°C nin üzerine çıkar

Kış mevsiminde yağışlar genelde kar şeklindedir ve hiç erimeden uzun süre yerde kalır

Yıllık sıcaklık farkı 30°C den fazladır

Bölgenin güneyine ve batısına doğru gidildikçe sıcaklık ortalamaları artar (enlem ve yükseltinin azalmasıdır)

Karasallığın etkisiyle en fazla yağış yazın

en az yağış kışın düşer (Erzurum-Kars Bölümünde)Yıllık ortalama 500-600 mm yağış alır

Buharlaşma az olduğu için bu yağış yeterli olur

Bölge

İç Anadolu'dan daha yüksekte olduğundan daha fazla yağış alır

Kışlar karasallığın etkisiyle daha sert geçer

Doğal bitki örtüsü steptir

Ancak yaz yağışları sebebiyle çayır şeklindedir

Yağışın fazla olduğu dağlık bölgelerde ormanlar vardır

Türkiye orman varlığı bakımından 5

büyük bölgemizdir

Iğdır Ovası

Doğu Anadolu Bölgesi'nin en az yağış alan yeridir

Buranın yıllık yağış

ortalaması 250 mm'nin altındadır

Buna karşılık Iğdır Ovası

alçakta bulunmasından dolayı kış mevsimi daha ılık geçer

Burda bu sebebten dolayı mikrolima özellik gösterir ve pamuk yetişir

Akarsuları: Karasu ve Murat birleşerek Fırat Nehrini oluşturur

Tunceli'de il topraklarından kaynaklanan pek çok suyu Karasu ve Murat Irmakları toplar

Karasu Irmağı kuzeybatısında

Peri Suyu'da güneydoğuda doğal sınır oluşturur

Bu ırmaklar ile il sınırları içerisinde akan Munzur Suyu

Pülümür Çayı ve Tahar Çayı

güneyde Keban Baraj Gölüne dökülür

Bu nehir Dicle Nehri ve onunla birleşen Büyük Zap Kolu ile yabancı topraklara giderek Basra Körfezinden denize dökülmektedir

Aras ve Kura nehirleri de yine başka topraklara giderek Hazar Denizine dökülmektedir

Bu akarsuların yüzey şekilleri ve engebe nedeniyle hidroelektrik enerji üretme güçleri fazladır

Gölleri: Van Gölü ülkemizin en büyük gölüdür ve suyu sodalıdır

Bölgenin diğer gölleri şunlardır: Erçek

Nazik

Çıldır

Hazar ( Tektonik Göllerdir)

Balık

Haçlı

Nemrut (Krater Gölleri)

ve Akgöl

Ayrıca bölgede Keban ve Karakaya Baraj Gölleri de bulunmaktadır

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Doğu Anadolu Bölgesinin Yeryüzü Şekilleri Nasıldır? Doğu Anadolu Bölgesinin Yeryüzü Şekilleri Nasıldır? Bölgenin ortalama yükseltisi 2000 - 2200 m arasındadır Ortalama yükseltisi en fazla olan bölgemizdir "Türkiye'nin çatısı" olarak isimlendirilir Bölgenin en alçak yeri olan Iğdır Ovası (850m) dahi İç Anadolu'nun ortalama yükseltisine yakındır Erzurum Ovası 1800 m Yüksekova 2200 m yükseltiye sahiptir Bölgede yer alan ovaların ortalama yükseltisi 1500'dir Bölgede bulunan dağlar doğu-batı doğrultusunda ve üç sıra halinde uzanırlar Dağlar arasında ise çöküntü ovalan yer alır Bölgenin kuzeyinde batıdan doğuya doğru Çimen Kop Allahuekber ve Yalnızçam Dağları uzanır Orta sırada Munzur (Mercan) Dağları Karasu-Aras Dağları ve Ağrı Dağı bulunur Güneyde yer alan dağlar ise Güneydoğu Toroslar Bitlis Dağları Buzul (Cilo) Dağlarıdır Bu dağlar üçüncü jeolojik zamanda Alp-Himalaya orojenik sisteminin uzantısı olarak kıvrılma sonucu oluşmuştur Bölgede Van Gölü'nün kuzeyinde kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanan kırık hattı boyunca Nemrut Süphan Tendürek Ağrı (5137m) volkanik dağları uzanır Ağrı Dağı Türkiye'nin en yüksek noktasını oluşturur Bölgede kıvrım dağları arasında yer alan çöküntü ovaları da doğu - batı yönünde uzanır Bu ovalardan Elbistan Malatya Elazığ Bingöl Muş Van Yüksekova ve Başkale güneyde Erzincan Tercan Aşkale Erzurum Pasinler Horasan Kağızman Iğdır ovaları kuzeyde bulunur Bölgede platolar da geniş alan kaplar Erzurum-Kars platosu Doğu Anadolu'nun en geniş plâtosudur Bundan başka Fırat ve kolları tarafından parçalanmış plato görünümü kazanmış yüksek yaylalar oldukça fazladır Bölgedekİ yer şekİllerİnİn başlıca etkİlerİ şöyle sıralanabilir Yükseltiden dolayı sıcaklık değerleri düşmüştürTarım ürünleri düşük sıcaklığın etkisiyle daha geç olgunlaşır Tarım ürün çeşidi azdır Bölgede yüzey şekillerine bağlı olarak Kuzey-güney doğrultusunda ulaşım zordur Ulaşım Doğu-batı yönünde daha kolaydır Türkiye'de ulaşım ağının en seyrek ve en elverişsiz olduğu bölgedir Ekilebilen alanlar azalmıştır Sanayi de gelişmediğinden halk daha çok tarım kesiminde çalışmaktadır Dolayısıyla Türkiye'de tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemizdir Hidroelektrik potansiyeli en yüksek akarsular bu bölgemizdedir Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasında farkın en fazla olduğu bölgedir Gerçek yüzölçüm ile izdüşüm yüzölçüm arasında da farkın en fazla olduğu bölgedir Yerşekilleri ve iklimin olumsuz etkisinden dolayı tarımsal faaliyet gelişmemiştir Bölgede birinci ekonomik faaliyet hayvancılıktır İklim ve Bitki Örtüsü Kış mevsimi uzun ve soğuktur Sıcaklık -40°C'ye kadar düşer Yaz mevsimi ise sıcak ve kısadır Sıcaklık 20°C nin üzerine çıkar Kış mevsiminde yağışlar genelde kar şeklindedir ve hiç erimeden uzun süre yerde kalır Yıllık sıcaklık farkı 30°C den fazladır Bölgenin güneyine ve batısına doğru gidildikçe sıcaklık ortalamaları artar (enlem ve yükseltinin azalmasıdır) Karasallığın etkisiyle en fazla yağış yazın en az yağış kışın düşer (Erzurum-Kars Bölümünde)Yıllık ortalama 500-600 mm yağış alır Buharlaşma az olduğu için bu yağış yeterli olur Bölge İç Anadolu'dan daha yüksekte olduğundan daha fazla yağış alır Kışlar karasallığın etkisiyle daha sert geçer Doğal bitki örtüsü steptir Ancak yaz yağışları sebebiyle çayır şeklindedir Yağışın fazla olduğu dağlık bölgelerde ormanlar vardır Türkiye orman varlığı bakımından 5 büyük bölgemizdir Iğdır Ovası Doğu Anadolu Bölgesi'nin en az yağış alan yeridir Buranın yıllık yağış ortalaması 250 mm'nin altındadır Buna karşılık Iğdır Ovası alçakta bulunmasından dolayı kış mevsimi daha ılık geçer Burda bu sebebten dolayı mikrolima özellik gösterir ve pamuk yetişir Akarsuları: Karasu ve Murat birleşerek Fırat Nehrini oluşturur Tunceli'de il topraklarından kaynaklanan pek çok suyu Karasu ve Murat Irmakları toplar Karasu Irmağı kuzeybatısında Peri Suyu'da güneydoğuda doğal sınır oluşturur Bu ırmaklar ile il sınırları içerisinde akan Munzur Suyu Pülümür Çayı ve Tahar Çayı güneyde Keban Baraj Gölüne dökülür Bu nehir Dicle Nehri ve onunla birleşen Büyük Zap Kolu ile yabancı topraklara giderek Basra Körfezinden denize dökülmektedir Aras ve Kura nehirleri de yine başka topraklara giderek Hazar Denizine dökülmektedir Bu akarsuların yüzey şekilleri ve engebe nedeniyle hidroelektrik enerji üretme güçleri fazladır Gölleri: Van Gölü ülkemizin en büyük gölüdür ve suyu sodalıdır Bölgenin diğer gölleri şunlardır: Erçek Nazik Çıldır Hazar ( Tektonik Göllerdir) Balık Haçlı Nemrut (Krater Gölleri) ve Akgöl Ayrıca bölgede Keban ve Karakaya Baraj Gölleri de bulunmaktadır