Dilmaçoğulları Beyliği Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Dilmaçoğulları Beyliği Hakkında

Doğu Anadolu’da Erzen ve Bitlis’te

1085-1192 yılları arasında hüküm sürmüş olan bir Türk beyliği

Kurucusu olan Dilmaçoğlu Mehmed Bey

Malazgirt Savaşı’ndan sonra

diğer Türk beyleri gibi

Anadolu’ya akınlarda bulundu

1085 senesinde Diyarbakır alındıktan sonra

Bitlis ve Ahlat da Selçuklu kuvvetleri tarafından fethedilmişti

Bitlis ve havalisi Dilmaçoğlu Mehmed Beyin idaresine bırakıldı ve kendisine timar olarak verildi

Bir süre sonra bu bölgede beyliğini kuran Mehmed Beyin ölüm tarihi bilinmemektedir

Mehmed Beyin yerine Toğan Arslan geçti

Toğan Arslan önce

Türkiye Selçuklu sultanı Birinci Kılıç Arslan’a

onun ölümünden sonra da Sökmenliler’e bağlandı

Toğan Arslan

Meyyâfârıkîn’e (Silvan) bağlı yirmi beş köyü ele geçirince

İbrahim Sökmen’in idaresinin zayıflığından faydalanarak

bağımsızlığını ilan etti

Fakat bu hâl uzun sürmedi

Daha sonra Artuklular’a bağlanan Toğan Arslan

İlgâzi ile birlikte

Haçlılara ve Gürcülere karşı savaştı

Toğan’ın Artuklulara bağlanması

Sökmenli Beyi İbrahim’i kızdırdı

Neticede

Dilmaçoğulları üzerine

1124 yılında sefere çıkarak

Bitlis’i muhasara altına aldı

Fakat

başarı elde edemedi

Musul Atabegi İmâdeddin Zengî’nin ordusuna 10

000 dînâr haraç ödeyerek

ülkesini tahrip olmaktan kurtaran ve 1134 veya 1137 senesinde öldüğü rivayet edilen Toğan Arslan’ın yerine oğlu Hüsâmüddevle Kurtî geçti

O da babası gibi Artuklular ile birlikte Gürcülere karşı yapı> seferlere katıldı

1130 senesinde Dovin’i zaptetti

Bir sene sonra Gürcü Kralı İvane

Anadolu’ya saldırdı ise de

Hüsâmüddevle tarafından hezimete uğratıldı

Hısn-ı Keyfâ Artukluları Beyi Rükneddin Davud’un saldırısı üzerine

Kurtî

Mardin’e giderek yine Artuklulardan Timurtaş’ın himayesine girdi

1143 senesinde ölünce

yerine kardeşi Yâkut Arslan geçti

Ancak

Yâkut Arslan da kısa bir süre sonra öldü ve yerine kardeşi Fahreddin Devletşah

idareyi eline aldı

1161 senesinde

Gürcistan üzerine yapı> seferlere katıldı

Bu seferden sonra

Artuklularla Danişmendliler arasında çıkan savaşta

Devletşah

Artukluların yanında yer aldı

Bir süre sonra Devletşah ile Mardin Artuklu Beyi Necmeddin Alp arasında anlaşmazlık çıktı

Devletşah

Artuklu hükümdarına karşı koyamayacağını anlayınca

1168 yılında Meyyâfârıkîn’e kadar giderek

itaatini bildirdi ve çıkması muhtemel bir savaşın önüne geçti

Devletşah

1192 senesinde öldü

Aynı sene içinde

Ahlat Emîri Begtimur

Dilmaçoğullarının merkezi Bitlis’i ele geçirdi

Bundan sonra Dilmaçoğulları Beyliği

siyasî ve askerî bir varlık gösterememesine rağmen Erzen ve havalisinde 1394’e kadar varlığını korudu

Bu tarihte

Akkoyunlular tarafından tamamen ortadan kaldırıldı

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dilmaçoğulları Beyliği Hakkında Dilmaçoğulları Beyliği Hakkında Doğu Anadolu’da Erzen ve Bitlis’te 1085-1192 yılları arasında hüküm sürmüş olan bir Türk beyliği Kurucusu olan Dilmaçoğlu Mehmed Bey Malazgirt Savaşı’ndan sonra diğer Türk beyleri gibi Anadolu’ya akınlarda bulundu 1085 senesinde Diyarbakır alındıktan sonra Bitlis ve Ahlat da Selçuklu kuvvetleri tarafından fethedilmişti Bitlis ve havalisi Dilmaçoğlu Mehmed Beyin idaresine bırakıldı ve kendisine timar olarak verildi Bir süre sonra bu bölgede beyliğini kuran Mehmed Beyin ölüm tarihi bilinmemektedir Mehmed Beyin yerine Toğan Arslan geçti Toğan Arslan önce Türkiye Selçuklu sultanı Birinci Kılıç Arslan’a onun ölümünden sonra da Sökmenliler’e bağlandı Toğan Arslan Meyyâfârıkîn’e (Silvan) bağlı yirmi beş köyü ele geçirince İbrahim Sökmen’in idaresinin zayıflığından faydalanarak bağımsızlığını ilan etti Fakat bu hâl uzun sürmedi Daha sonra Artuklular’a bağlanan Toğan Arslan İlgâzi ile birlikte Haçlılara ve Gürcülere karşı savaştı Toğan’ın Artuklulara bağlanması Sökmenli Beyi İbrahim’i kızdırdı Neticede Dilmaçoğulları üzerine 1124 yılında sefere çıkarak Bitlis’i muhasara altına aldı Fakat başarı elde edemedi Musul Atabegi İmâdeddin Zengî’nin ordusuna 10000 dînâr haraç ödeyerek ülkesini tahrip olmaktan kurtaran ve 1134 veya 1137 senesinde öldüğü rivayet edilen Toğan Arslan’ın yerine oğlu Hüsâmüddevle Kurtî geçti O da babası gibi Artuklular ile birlikte Gürcülere karşı yapı> seferlere katıldı 1130 senesinde Dovin’i zaptetti Bir sene sonra Gürcü Kralı İvane Anadolu’ya saldırdı ise de Hüsâmüddevle tarafından hezimete uğratıldı Hısn-ı Keyfâ Artukluları Beyi Rükneddin Davud’un saldırısı üzerine Kurtî Mardin’e giderek yine Artuklulardan Timurtaş’ın himayesine girdi 1143 senesinde ölünce yerine kardeşi Yâkut Arslan geçti Ancak Yâkut Arslan da kısa bir süre sonra öldü ve yerine kardeşi Fahreddin Devletşah idareyi eline aldı 1161 senesinde Gürcistan üzerine yapı> seferlere katıldı Bu seferden sonra Artuklularla Danişmendliler arasında çıkan savaşta Devletşah Artukluların yanında yer aldı Bir süre sonra Devletşah ile Mardin Artuklu Beyi Necmeddin Alp arasında anlaşmazlık çıktı Devletşah Artuklu hükümdarına karşı koyamayacağını anlayınca 1168 yılında Meyyâfârıkîn’e kadar giderek itaatini bildirdi ve çıkması muhtemel bir savaşın önüne geçti Devletşah 1192 senesinde öldü Aynı sene içinde Ahlat Emîri Begtimur Dilmaçoğullarının merkezi Bitlis’i ele geçirdi Bundan sonra Dilmaçoğulları Beyliği siyasî ve askerî bir varlık gösterememesine rağmen Erzen ve havalisinde 1394’e kadar varlığını korudu Bu tarihte Akkoyunlular tarafından tamamen ortadan kaldırıldı