Anlatımlarına Göre Cümleler Nasıl Olur?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Anlatımlarına Göre Cümleler Nasıl Olur?

Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı Cümleler
Doğrudan (Dolaysız) Anlatım : Söylenenleri biçimsel bir değişikliğe uğratmadan

kişilerin söylediği ya da sözün söylendiği biçimde

olduğu gibi aktaran cümlelerin anlatımına denir

Dolaylı Anlatım: Bir sözün kişi

zaman

anlatıcı değişiklikleriyle aktarılan biçimidir

Bu anlatım biçimiyle kurulan cümlelere daha çok roman

öykü gibi anlatımsal türlerde

olayların yazar tarafından anlatılmasında rastlanır

Örnek :
En iyi romanlar

bir bunalım döneminde yazılır

der Dostoyevski

(Doğrudan)
En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylüyor Dostoyevski (Dolaylı)
Turgut Uyar : “Nobel Ödülünü kazanan bu yazarı

en içten dileklerimle kutlarım

” Diyor

(Doğrudan)
Turgut Uyar

bir yazısında

Nobel Ödülü kazanan bu yazarı en içten dilekleriyle kutladığını belirtiyor

(Dolaylı)
Yorumlama Bildiren Cümleler : Yorumlama

görülüp duyulanlardan anlatıcının kendince bir anlam çıkarması

açıklama yapmasıdır

Yorumlama

bu özelliğiyle kişisel

öznel bir değerlendirmedir

Örnek :
Edip Cansever’in şiirleri sürekli bir açılım ve gelişim içinde görülüyor

Eğitim bir okul sorunu değildir

o insanın kendisinde taşıdığı bir eylemdir

Ne zaman yüzüne baksam gözlerini kaçırıyor

sanki benden bir şeyler saklıyor

Değerlendirme Cümleleri : Değerlendirme özelliği taşıyan cümlelerde anlatıcı; bir yapıt

bir sanatçı

bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz belirlemeleri anlatır

Örnek :
Yazarın bu romanında çok etkileyici bir anlatım var

Yazar

sürekli gerilimler yaratarak okurun ilgisini hep canlı tutuyor

Son sergideki resimlerinde

yeşil tonları kırmızı tonlardan daha çok kullanmış

Tanım Cümleleri : Tanımlama; bir kavramı

bir durumu nitelik ve özellikleriyle belirleme

işlevini gösterme ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir

Bu amaçla kurulan cümlelere de tanım cümlesi denir

Bir kavramın

bir varlığın anlatıldığı cümleye “Bu nedir?”

“Bu şey nedir?” sorusunu yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir

Örnek :
Roman

olmuş ya da olabilecek olayları anlatan uzun bir edebiyat eseridir

Sanatsal yaratımın temeli

doğayı taklit etmek değil

yeniden biçimlendirmektir

Cahillik ve bilgisizlik bir toplumu içten içe kemiren bir kurttur

Karşıtlık Bildiren Yargılar : Bazı cümlelerde birtakım olay ya da olguların karşıt özellikleri verilir

Karşıtlara yer vermek

anlatımı belirgin kılar

Örnek :
Dışarısı günlük güneşlik

halbuki burada paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor

Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

Bir vardı

bir yok oldu; böyledir dünyanın hali

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Anlatımlarına Göre Cümleler Nasıl Olur? Anlatımlarına Göre Cümleler Nasıl Olur? Doğrudan ve Dolaylı Anlatımlı Cümleler Doğrudan (Dolaysız) Anlatım : Söylenenleri biçimsel bir değişikliğe uğratmadan kişilerin söylediği ya da sözün söylendiği biçimde olduğu gibi aktaran cümlelerin anlatımına denir Dolaylı Anlatım: Bir sözün kişi zaman anlatıcı değişiklikleriyle aktarılan biçimidir Bu anlatım biçimiyle kurulan cümlelere daha çok roman öykü gibi anlatımsal türlerde olayların yazar tarafından anlatılmasında rastlanır Örnek : En iyi romanlar bir bunalım döneminde yazılır der Dostoyevski (Doğrudan) En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylüyor Dostoyevski (Dolaylı) Turgut Uyar : “Nobel Ödülünü kazanan bu yazarı en içten dileklerimle kutlarım” Diyor (Doğrudan) Turgut Uyar bir yazısında Nobel Ödülü kazanan bu yazarı en içten dilekleriyle kutladığını belirtiyor (Dolaylı) Yorumlama Bildiren Cümleler : Yorumlama görülüp duyulanlardan anlatıcının kendince bir anlam çıkarması açıklama yapmasıdır Yorumlama bu özelliğiyle kişisel öznel bir değerlendirmedir Örnek : Edip Cansever’in şiirleri sürekli bir açılım ve gelişim içinde görülüyor Eğitim bir okul sorunu değildir o insanın kendisinde taşıdığı bir eylemdir Ne zaman yüzüne baksam gözlerini kaçırıyor sanki benden bir şeyler saklıyor Değerlendirme Cümleleri : Değerlendirme özelliği taşıyan cümlelerde anlatıcı; bir yapıt bir sanatçı bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz belirlemeleri anlatır Örnek : Yazarın bu romanında çok etkileyici bir anlatım var Yazar sürekli gerilimler yaratarak okurun ilgisini hep canlı tutuyor Son sergideki resimlerinde yeşil tonları kırmızı tonlardan daha çok kullanmış Tanım Cümleleri : Tanımlama; bir kavramı bir durumu nitelik ve özellikleriyle belirleme işlevini gösterme ya da onu benzerlerinden ayıran ayırıcı yönlerini göstermeye denir Bu amaçla kurulan cümlelere de tanım cümlesi denir Bir kavramın bir varlığın anlatıldığı cümleye “Bu nedir?” “Bu şey nedir?” sorusunu yönelttiğimizde yanıt alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir Örnek : Roman olmuş ya da olabilecek olayları anlatan uzun bir edebiyat eseridir Sanatsal yaratımın temeli doğayı taklit etmek değil yeniden biçimlendirmektir Cahillik ve bilgisizlik bir toplumu içten içe kemiren bir kurttur Karşıtlık Bildiren Yargılar : Bazı cümlelerde birtakım olay ya da olguların karşıt özellikleri verilir Karşıtlara yer vermek anlatımı belirgin kılar Örnek : Dışarısı günlük güneşlik halbuki burada paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz Bir vardı bir yok oldu; böyledir dünyanın hali