Dolaylı Tümleç Nedir?-Dolaylı Tümleç Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Dolaylı Tümleç Nedir?-Dolaylı Tümleç Hakkında

Yüklemin yöneldiği

bulunduğu

çıktığı yeri gösteren öğedir

Yükleme sorulan “-e”

“-de” ve “-den” hal eklerini alan sorulara aynı ekleri alarak cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç görevinde bulunur

Soruların ve cevapların aynı ekleri alması zorunluluğu bunun diğer öğelerle karışmasına engel olur

Bunu örneklerle açıklayalım

“Elindeki kitap ve defterleri bana verdi

”

cümlesinde altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “kime” sorusunu soruyoruz

Soru da cevap da aynı eki almış

Öyleyse “bana” sözü dolaylı tümleçtir

“Sizinle ancak yaza görüşürüz

”

cümlesinde altı çizili sözcük de “-e” hal ekini almıştır

Ancak bu öğeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz

Görüldüğü gibi soru hal eki almadan soruluyor

Öyleyse bu

“-e” hal eki almış olmasına rağmen dolaylı tümleç değildir

“Kimseye sormadan dışarı çıktı

”

cümlesinde ise altı çizili öğeyi bulmak için yükleme “nereye” sorusunu soruyoruz

Bu durumda soru

“-e” hal eki almış

ancak “dışarı” sözü aynı eki almamış

Öyleyse buna da dolaylı tümleç diyemeyiz

Görüldüğü gibi sorular ve cevapların aynı ekleri alması koşulu

birbiriyle karışan öğeleri ayırt etmemizi sağlıyor

Aynı durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz

"Beni sınıfta iki saattir bekliyormuş

”

cümlesindeki altı çizili öğeyi cevap olarak almak için

yükleme “nerede” sorusunu soruyoruz

Öyleyse bu öğe dolaylı tümleçtir

“Hepimiz iki saattir ayakta bekliyoruz

”

cümlesinde ise altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “nasıl” sorusunu sormamız gerekiyor

Görüldüğü gibi soru “-de” ekiyle sorulmamış

Demek ki öğe dolaylı tümleç değil

“O

iki gün önce buradan ayrıldı

”

cümlesinde altı çizili öğe “nereden” sorusuna cevap vererek dolaylı tümleç olmuş

“Senin de gelmeni yürekten isterdim

”

cümlesinde altı çizili öğe “nasıl” sorusuna cevap verdiğinden dolaylı tümleç değildir

“Şu elmadan üç kilo verir misin?”

cümlesinde altı çizili öğeyi bulmak için “neyden” sorusunu yükleme soruyoruz

Cevap geldiğinden öğe dolaylı tümleçtir

“Hastalandığından gelmedi

”

cümlesinde altı çizili öğeyi ise “niçin” sorusuyla buluyoruz

Öyleyse bu

dolaylı tümleç değildir

Örnekleri daha da çoğaltabiliriz

Burada unutmamamız gereken

soruyla cevabın aynı ekleri (-e

-de

-den) almasıdır

Dolaylı tümleci bulduran soruları ezberlemek yerine

bunu kavramak daha avantajlı bir yoldur

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Dolaylı Tümleç Nedir?-Dolaylı Tümleç Hakkında Dolaylı Tümleç Nedir?-Dolaylı Tümleç Hakkında Yüklemin yöneldiği bulunduğu çıktığı yeri gösteren öğedir Yükleme sorulan “-e” “-de” ve “-den” hal eklerini alan sorulara aynı ekleri alarak cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç görevinde bulunur Soruların ve cevapların aynı ekleri alması zorunluluğu bunun diğer öğelerle karışmasına engel olur Bunu örneklerle açıklayalım “Elindeki kitap ve defterleri bana verdi” cümlesinde altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “kime” sorusunu soruyoruz Soru da cevap da aynı eki almış Öyleyse “bana” sözü dolaylı tümleçtir “Sizinle ancak yaza görüşürüz” cümlesinde altı çizili sözcük de “-e” hal ekini almıştır Ancak bu öğeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz Görüldüğü gibi soru hal eki almadan soruluyor Öyleyse bu “-e” hal eki almış olmasına rağmen dolaylı tümleç değildir “Kimseye sormadan dışarı çıktı” cümlesinde ise altı çizili öğeyi bulmak için yükleme “nereye” sorusunu soruyoruz Bu durumda soru “-e” hal eki almış ancak “dışarı” sözü aynı eki almamış Öyleyse buna da dolaylı tümleç diyemeyiz Görüldüğü gibi sorular ve cevapların aynı ekleri alması koşulu birbiriyle karışan öğeleri ayırt etmemizi sağlıyor Aynı durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz "Beni sınıfta iki saattir bekliyormuş” cümlesindeki altı çizili öğeyi cevap olarak almak için yükleme “nerede” sorusunu soruyoruz Öyleyse bu öğe dolaylı tümleçtir “Hepimiz iki saattir ayakta bekliyoruz” cümlesinde ise altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “nasıl” sorusunu sormamız gerekiyor Görüldüğü gibi soru “-de” ekiyle sorulmamış Demek ki öğe dolaylı tümleç değil “O iki gün önce buradan ayrıldı” cümlesinde altı çizili öğe “nereden” sorusuna cevap vererek dolaylı tümleç olmuş “Senin de gelmeni yürekten isterdim” cümlesinde altı çizili öğe “nasıl” sorusuna cevap verdiğinden dolaylı tümleç değildir “Şu elmadan üç kilo verir misin?” cümlesinde altı çizili öğeyi bulmak için “neyden” sorusunu yükleme soruyoruz Cevap geldiğinden öğe dolaylı tümleçtir “Hastalandığından gelmedi” cümlesinde altı çizili öğeyi ise “niçin” sorusuyla buluyoruz Öyleyse bu dolaylı tümleç değildir Örnekleri daha da çoğaltabiliriz Burada unutmamamız gereken soruyla cevabın aynı ekleri (-e -de -den) almasıdır Dolaylı tümleci bulduran soruları ezberlemek yerine bunu kavramak daha avantajlı bir yoldur