Deneme Ve Özellikleri Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Deneme ve Özellikleri Nelerdir?

1

Tanımı
Bir yazarın özgürce seçtiği herhangi bir konu üzerinde kesin yargılara varmadan

kişisel görüş ve düşüncelerini serbestçe anlattığı yazılara deneme denir

Kendisinden önce benzeri yazılar yazılmış olmakla birlikte 16

yüzyılda deneme kavramını ilk kez kullanan Fransız yazarı Montaigne (Monteyn)’dir

Denemeler adını verdiği yazıları

bir edebiyat türünün adı olmakla kalmamış

benzerlerinin de yazılmasına yol açmıştır

Denemenin Amacı;
Okuyucuyu düşünmeye yöneltmek

Hayatın gerçeklerini ortaya koymak

Kültür alanındaki değişme ve gelişmeleri fark ettirmek

Birey-toplum ilişkisini dile getirmek vb

Konularına ve Yazılış Amaçlarına Göre Denemeler;
Klasik deneme

Edebî deneme

Felsefî deneme

Eleştirel deneme olmak üzere gruplandırılır

2

Özellikleri
Denemede konu özgürce seçilir

İnsanı ve toplumu ilgilendiren her şey (yaşama

ölüm

aşk

sanat

felsefe

din

ahlâk

töre

bilim

siyaset vb

) denemenin konusu olabilir

Deneme yazarı kendisiyle konuşur gibi yazar

Dili doğru ve güzel kullanır

Düşünce ufku geniş ve kendine özgü bilgi birikimine sahiptir

Kendi duygularının dışında başkalarının düşüncelerine de saygı duyar

Denemeci ele aldığı konuyu içtenlikle anlatır

Denemeci

bayağı bir anlatıma inmeden terim ve felsefi kavramların ağırlığından uzak bir üslubu tercih eder

Denemeci

denemenin sonunda kesin bir yargıya

bir sonuca varmak amacında değildir

Deneme

herhangi bir konuda düşündürücü

öğretici

inandırıcı ve ûfûk açıcıdır

Deneme rahat okunan bir düşünce yazısıdır

Denemecinin öne sürülen her düşünce ya da savı doğrulama

kanıtlama gibi bir kaygısı yoktur

Deneme

makale ve eleştiriden bu yönüyle ayrılır

Deneme yazarı birçok kaynaktan beslenir: Felsefî

sosyolojik

tarihî tema ve olay*ların yanında bilimsel veriler ve ünlü kişilerin özdeyişleri olabilir

Yine de denemeci seçtiği konuyu farklı bir yaklaşımla işler

Deneme türünün en eski örneklerini “deneme” terimi daha kullanılmadan önce Eski Yunan ve Latin edebiyatlarında görmekteyiz: Bunlar; Epiktetos’un (Epiktetos) S ohbetler

Eflâtun’un (Eflâtun) Kimi Diyaloglar

Cicero’nun (Çiçero) Kimi Eserleri’dir

Deneme türünün tarihsel gelişimi nasıl olmuştur?
Deneme türü özellikle Aydınlanma Çağında (Rönesans) önemli bir gelişme göstermiş

daha sonra özellikle Romantizm akımından (19

yüzyıl) bu yana yaygınlaşarak çağdaş edebiyatın en önemli türlerinden biri hâline gelmiştir

Fransız edebiyatında bu türün kurucusu olan Montaigne

İngiliz edebiyatında Bacon (Beykın) önemli deneme yazarlarıdır

Deneme türüne özellikle Cumhuriyet Döneminde yakın ilgi gösterilmiştir

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Deneme Ve Özellikleri Nelerdir? Deneme ve Özellikleri Nelerdir? 1 Tanımı Bir yazarın özgürce seçtiği herhangi bir konu üzerinde kesin yargılara varmadan kişisel görüş ve düşüncelerini serbestçe anlattığı yazılara deneme denir Kendisinden önce benzeri yazılar yazılmış olmakla birlikte 16 yüzyılda deneme kavramını ilk kez kullanan Fransız yazarı Montaigne (Monteyn)’dir Denemeler adını verdiği yazıları bir edebiyat türünün adı olmakla kalmamış benzerlerinin de yazılmasına yol açmıştır Denemenin Amacı; Okuyucuyu düşünmeye yöneltmek Hayatın gerçeklerini ortaya koymak Kültür alanındaki değişme ve gelişmeleri fark ettirmek Birey-toplum ilişkisini dile getirmek vb Konularına ve Yazılış Amaçlarına Göre Denemeler; Klasik deneme Edebî deneme Felsefî deneme Eleştirel deneme olmak üzere gruplandırılır 2 Özellikleri Denemede konu özgürce seçilir İnsanı ve toplumu ilgilendiren her şey (yaşama ölüm aşk sanat felsefe din ahlâk töre bilim siyaset vb) denemenin konusu olabilir Deneme yazarı kendisiyle konuşur gibi yazar Dili doğru ve güzel kullanır Düşünce ufku geniş ve kendine özgü bilgi birikimine sahiptir Kendi duygularının dışında başkalarının düşüncelerine de saygı duyar Denemeci ele aldığı konuyu içtenlikle anlatır Denemeci bayağı bir anlatıma inmeden terim ve felsefi kavramların ağırlığından uzak bir üslubu tercih eder Denemeci denemenin sonunda kesin bir yargıya bir sonuca varmak amacında değildir Deneme herhangi bir konuda düşündürücü öğretici inandırıcı ve ûfûk açıcıdır Deneme rahat okunan bir düşünce yazısıdır Denemecinin öne sürülen her düşünce ya da savı doğrulama kanıtlama gibi bir kaygısı yoktur Deneme makale ve eleştiriden bu yönüyle ayrılır Deneme yazarı birçok kaynaktan beslenir: Felsefî sosyolojik tarihî tema ve olay*ların yanında bilimsel veriler ve ünlü kişilerin özdeyişleri olabilir Yine de denemeci seçtiği konuyu farklı bir yaklaşımla işler Deneme türünün en eski örneklerini “deneme” terimi daha kullanılmadan önce Eski Yunan ve Latin edebiyatlarında görmekteyiz: Bunlar; Epiktetos’un (Epiktetos) S ohbetler Eflâtun’un (Eflâtun) Kimi Diyaloglar Cicero’nun (Çiçero) Kimi Eserleri’dir Deneme türünün tarihsel gelişimi nasıl olmuştur? Deneme türü özellikle Aydınlanma Çağında (Rönesans) önemli bir gelişme göstermiş daha sonra özellikle Romantizm akımından (19 yüzyıl) bu yana yaygınlaşarak çağdaş edebiyatın en önemli türlerinden biri hâline gelmiştir Fransız edebiyatında bu türün kurucusu olan Montaigne İngiliz edebiyatında Bacon (Beykın) önemli deneme yazarlarıdır Deneme türüne özellikle Cumhuriyet Döneminde yakın ilgi gösterilmiştir