Serveti Fünun Edebiyatında Dil Anlayışı

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-25-2012

Serveti Fünun Edebiyatında Dil Anlayışının Özellikleri

1

Servet-i Fünûn yazarları

Namık Kemal'den çok

Abdülhak Hamid'in eserlerindeki yeni ve göz alıcı Osmanlı Türkçesini beğenmişlerdir

2

Servet-i Fünûn lisanı fazla külfetli ve aristokrat bir dildir

Yazılarında süslü cümleler kullanarak

zarif

ahenkli

fakat işitilmemiş kelimeler sıralamak hevesindedirler

3

Onlar

bilhassa Farsça kelimelerin söylenişinde âdeta bir alafrangalık buluyor

Farisî terkiplerle birleşik sıfatları

Fransızca söyleyişleri andırdıkları ve herkesçe bilinmeyen sözler oldukları için

zevk ve hevesle kullanıyorlardı

4

Fransızcada rastladıkları Neige d'or (Altın kar) terkibini Farsça

berf-i zerrîn ifadesiyle

Frisson iamineux (Işıklı titreyiş) terkibini

lerze-i rûşen şekliyle Fârisîleştirmekte özel ahenk buluyorlardı

5

Dilde milliyetçilik hareketlerinin kuvvetli bir çığır halini almadığı o devirde

halk Türkçe’sinin inceliklerini bilmeyen Servet-i Fünûncular için

Servet-i Fünûn dilinden başka bir lisan kullan*mak kolay değildi

6

Servet-i Fünûn lisanı

sade Türkçe bakımından zararlı olmuş

fakat edebiyat sanatının gelişmesine ve daha zengin bir ifade vasıtası bulmasına hizmet etmiştir

7

Fikret'in

Cenab'ın

Süleyman Nazif'in şiir ve nesirlerinde örneklerini gördüğünüz ve Halid Ziya'nın yazılarında süslü cümleleriyle karşılaştığınız Servet-i Fünıın dili

sanatkârlarının zevkle

hatta sevgiyle kullandıkları bir lisandı

8

Bu dil

aşırı bir şekilde Farisî terkipleri ve birtakım Edebiyat-ı Cedîde vasf-ı terkibîleri ile

yani Fars kaidesiyle yapılan birleşik sıfatlarla süsleniyor

kolaylığını

ahengini ve akıcılığını bu güzel

fakat yabancı unsurlardan alıyordu

9

Zaman zaman: Sâât-ı semenfâm = Yasemin renkli saatler gibi

devrin klasik lisan kurallarına ve klasik söyleyiş mantığına aykırı olarak yapılan bu yabancı terkiplerin Servet-i Fünûn diline -bütün itirazlara rağmen- bir vecize zarifliği ve bir vecize zenginliği verdiği meydandadır

10

Servet-i Fünûn Edebiyatı'nın en önemli başarısı

edebiyat türlerinde yaptığı yeniliklerde ve bu türlere daha Avrupaî bir görüşle bakmasındadır

Bu sebeple

Edebiyat-ı Cedide'yi

belli başlı edebiyat türlerine göre gözden geçirmek yoluyla tanıtmak daha yerinde olur

08-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Serveti Fünun Edebiyatında Dil Anlayışı Serveti Fünun Edebiyatında Dil Anlayışının Özellikleri 1 Servet-i Fünûn yazarları Namık Kemal'den çok Abdülhak Hamid'in eserlerindeki yeni ve göz alıcı Osmanlı Türkçesini beğenmişlerdir 2 Servet-i Fünûn lisanı fazla külfetli ve aristokrat bir dildir Yazılarında süslü cümleler kullanarak zarif ahenkli fakat işitilmemiş kelimeler sıralamak hevesindedirler 3 Onlar bilhassa Farsça kelimelerin söylenişinde âdeta bir alafrangalık buluyor Farisî terkiplerle birleşik sıfatları Fransızca söyleyişleri andırdıkları ve herkesçe bilinmeyen sözler oldukları için zevk ve hevesle kullanıyorlardı 4 Fransızcada rastladıkları Neige d'or (Altın kar) terkibini Farsça berf-i zerrîn ifadesiyle Frisson iamineux (Işıklı titreyiş) terkibini lerze-i rûşen şekliyle Fârisîleştirmekte özel ahenk buluyorlardı 5 Dilde milliyetçilik hareketlerinin kuvvetli bir çığır halini almadığı o devirde halk Türkçe’sinin inceliklerini bilmeyen Servet-i Fünûncular için Servet-i Fünûn dilinden başka bir lisan kullan*mak kolay değildi 6 Servet-i Fünûn lisanı sade Türkçe bakımından zararlı olmuş fakat edebiyat sanatının gelişmesine ve daha zengin bir ifade vasıtası bulmasına hizmet etmiştir 7 Fikret'in Cenab'ın Süleyman Nazif'in şiir ve nesirlerinde örneklerini gördüğünüz ve Halid Ziya'nın yazılarında süslü cümleleriyle karşılaştığınız Servet-i Fünıın dili sanatkârlarının zevkle hatta sevgiyle kullandıkları bir lisandı 8 Bu dil aşırı bir şekilde Farisî terkipleri ve birtakım Edebiyat-ı Cedîde vasf-ı terkibîleri ile yani Fars kaidesiyle yapılan birleşik sıfatlarla süsleniyor kolaylığını ahengini ve akıcılığını bu güzel fakat yabancı unsurlardan alıyordu 9 Zaman zaman: Sâât-ı semenfâm = Yasemin renkli saatler gibi devrin klasik lisan kurallarına ve klasik söyleyiş mantığına aykırı olarak yapılan bu yabancı terkiplerin Servet-i Fünûn diline -bütün itirazlara rağmen- bir vecize zarifliği ve bir vecize zenginliği verdiği meydandadır 10 Servet-i Fünûn Edebiyatı'nın en önemli başarısı edebiyat türlerinde yaptığı yeniliklerde ve bu türlere daha Avrupaî bir görüşle bakmasındadır Bu sebeple Edebiyat-ı Cedide'yi belli başlı edebiyat türlerine göre gözden geçirmek yoluyla tanıtmak daha yerinde olur