Joseph Dobrovsky

Hayatı:
Dobrovsky, 17 ağustos 1753’te; Macaristan’da, Raab yakınlarındaki Gyarmat’ta, babasının sürekli kaldığı bir askeri kampta dünyaya gelirBabası, Avusturya imparatorluk ordusundaki, Dragonlar alayında başçavuşturDobrovsky’nin doğumundan 6 hafta sonra, babası ordudan ayrılarak, ülkesine geri döner ve Horsuv-Tyn bölgesinde küçük bir şehre yerleşir
Dobrovsky, ilk eğitimini, Nemecky-Brod ve Klatovy’da alırDaha sonra, 1767’de Prag’a gelerek, bir felsefe okuluna girerOkulda, ince ve kıvrak zekalı bir Voltaire’ci olan profesör Seibt’in, Dobrovsky’nin düşünsel gelişimi üzerinde olumlu etkisi olurAncak, profesör Stepling’in etkisi ile Brno Cizvitlerinden, papazlık eğitimi almaya başlar1773’te, Cizvit tarikatının dağılmasından sonra; bir süreliğine, misyoner olarak Hindistan’a giderDönüşünde, Prag’a giderek, Tanrıbilim eğitimine devam eder
Dobrovsky, Tanrıbilim eğitimini alırken; bir yandan da, bilime merak salarİbranice, Arapça, Süryanice gibi doğu dilleri ile ortaçağ Ortodoks Slavlarının konuştuğu Eski Slavca ve Eski Bulgarca olarak da adlandırılan, Eski Kilise Slavcası üzerinde çalışmalar yaparJoseph Jungmann ile birlikte, Alman tehditi altındaki Slav uluslarının bozulmamış bir örneği olan, Çek kültürünün gelişimine katkıda bulunmuşturAyrıca, Vaclav Fortune Durych ile birlikte, İncil eleştirisi konusunda ortak çalışmalar yaparBu nedenle, bir süre onun öğrencisi olmuşturYorulmak bilmeden, eski Slav elyazmalarını inceler30 yıl savaşları(1618-48) sırasında el değiştiren eserleri bulabilmek için, başta Rusya ve İsveç olmak üzere, birçok yeri dolaşırDobrovsky, ayrıca, hermeneutik (yorum sanatı) üzerine de çalışmalar yapar
Dobrovsky, kont Nostitz’in evinde kalmaya başlarSonraları, hemen hemen tüm yaşamını burada geçirecektirAristokratların, bilginlerin ve felsefe öğrencilerinin uğrak yeri olan bu ev, Dobrovsky’nin doğal inceliğini daha da artırırBu arada, Frantisek Martin Pelcl ile tanışırBu tanışıklık sayesinde, Çek dili ve edebiyatı üzerine çalışmaya başlarEntelektüel bir çevrenin etkisiyle; sağlam düşüncelere ulaşmış, eleştirel kuşkuculuğunu ilerletmiş, bilimsel gerçekliğe duyduğu derin bağlılık, analitik zekasını geliştirmiştir
Dobrovsky, 1779’da bir dergi çıkarmaya başlar3 ayda bir çıkan bu dergide, Dobrovsky de edebi eleştiriler kaleme alır1780’de, “Moravya ve Çek Edebiyatı” ve 1786-87’de, “Moravya ve Çek Magazini” adlı dergileri çıkartır1792-93 yıllarında İsviçre’ye giderOrada, eski Slav metinlerinin izini sürer ve Slav halkını yakından tanıma olanağı elde eder1795te, Pelcl’in yazdığı bir dilbilgisi kitabı nedeniyle, Çek dilinin sesbilim ilkelerini formüle ederBu formülasyon, sözcüklerin vurgusuna dayalı bir ilkeler bütünüdür ve tüm çağdaş Çek şiirine uygulanmıştır
Dobrovsky, 1806’da, “Slavin” adlı bir dergi çıkarırAlmanca yayınlanan bu derginin altbaşlığı, “Slavin; Çeklerin, Bütün Slav Halklarının, Tüm lehçelerdeki Slav Edebiyatını Tamamlamak ve Atılımlarını Sağlamak İçin Mesaj”’dırDobrovsky, 1814 yılında da, “Slovanka” adlı dergiyi çıkarırSlav dilinde yayınlanan bu dergi, Slav edebiyatına ağırlık vermiştiDerginin altbaşlığı, “Slovanka; Eski ve Modern Slav Edebiyatının, Tüm Lehçeleri ve Tarihiyle Slav Dilinin ve Antikçağ Slavlığının Tanıtımı İçin”’dir
Dobrovsky; Rosa, Vusin, Simek ve Pohl gibi dilbilimcilere karşı, bilimsel bir cephe oluştururAlmanya’da, 17 yüzyılda moda olmuş olan, saf ve neolojist (Bir dile yeni sözcükler kazandırma) eğilime öykünen bu dilbilimciler; Çek diline, bir yığın tuhaf, anlaşılmaz sözcük ve deyim sokmuşlardıDobrovsky buna karşı çıkıyorduBu kişilere, eski Çek dilinin zengin hazinelerini anımsatıyor, halkın yaşayan dilinden esinlenmeleri gerektiğini söylüyorduÇek diline, yeni sözcük kazandırılmasına karşı çıkmıyor; ancak, bu işlemin, bilinçli bir seçimle yapılması gerektiğine işaret ediyordu
Dobrovsky, bilginler topluluğunun yüklü miktarlardaki para yardımıyla, aralıksız geziye çıkarMünih, Stuttgart, Dresden, Venedik ve Tyrol kütüphanelerinde incelemeler yaparRusya’ya yaptığı gezide kurduğu iletişim, onun Slav ruhunu, daha da güçlendirici bir etki yaparRusya’da duyumsadığı güçlü Slav ruhu, eleştirel duyuşunu da güçlendirirBir Rus-sever olmuştur artıkAncak, buna rağmen, Slav halklarının politik yönetiminin, Ruslara değil, Avusturyalılara bırakılmasının gereğine inanmıştırBu, Avusturya-Slav düşüncesini, bir plan olarak, Avusturya imparatoru 2 Leopold’a sunar
Dobrovsky, daha sonra, Olomuc yakınlarındaki Hradisko’ya ve ardından, Moravya’ya giderMoravya’da, 4 yıl boyunca, tüm papaz okullarını yönetirBöylelikle, Moravya Çekçesinin, tüm lehçeleri üzerinde çalışma olanağı bulurBütün bu yoğun çalışma temposu, Dobrovsky’yi çok yoruyordu1787’den itibaren, azar azar bir çılgınlık nöbetine tutulmaya başlarZamanla, giderek güçten düşer ve Brno’da, 6 ocak 1829’da hayata veda eder
Eserleri:
Dobrovsky’nin erken dönem eserlerinden biri, 1778’de yazdığı, “Markos İncili’nin Genel Elyazmalarından Oluşturulmuş Seçmeler” adlı eseridir4 Charles’ın, Prag katedraline armağan ettiği bu Latince eser, çok iyi korunmuşturBu çalışma, Göttingen üniversitesi doğu dilleri profesörü JDMichaelis’in ve bilim dünyasının dikkatini çekerDobrovsky, 1786’da, papanın bültenlerini yaymakla görevli din adamlarını savunduğu, “Çamurdan Yaratılmış ve Tek Doğmuş Olan Çocuk” adlı denemesini yazar
Dobrovsky, 1791-92’de, en önemli eseri olan, “Çek Dili ve Edebiyatı Tarihi”’ni kaleme alırAlmanca yazılan bu kitap, 2 basımı genişletilerek, 1818’de, “Çek Dili ve Antik Edebiyatı Tarihi” adıyla basılırAncak, bu 2 baskı, bilgi olarak genişletilmiş olmasına rağmen, 1526 yılına kadar olan zaman dilimini kapsamaktadır
Dobrovsky’de, Çek edebiyatı kavramı; ulusal dil kriterlerinin, tutarlı bir şekilde kullanımı anlamına gelmektedirYazar, ülkesinde, Latince ve Almanca yazılmış eserleri dışlayarak, sadece Çekçe eserleri ön plana almıştırProtestan görüşler içerdikleri için, uzun yıllar saklı tutulan çok sayıdaki eski eser üzerine incelemeleri içeren kitap; bu eski eserleri, tarihi, eleştirel yöntemlerle, filolojik ve sanat tarihi açısından araştırırAyrıca, hem kendi içindeki gelişimle, hem de tarihi gerçeklikle bağlantılı olan kültür dönemlerini inceler
Dobrovsky, bu eserde, şiire fazlaca yer ayırmazTüm dikkatini, sadece edebiyata odaklarEdebiyat tarihi kavramı, onda; bir betimlemeden çok, düşünce akımlarını izleyen bir kaynakçadan ibarettirAncak, ışıltılı üslup ve yapıtı esinleyen yurtsever duyarlılık, Dobrovsky’yi tartışmasız bir usta yaparAdelung’a dayanarak, Çek dili ve edebiyatı tarihini, 6 kültür dönemine ayırmıştırBu periyot sistemi, günümüzde hala, Çek edebiyat tarihi yazımında kullanılmaktadır
Dobrovsky, 1802’de, “Çekçe-Almanca Sözlük”’ün 1 cildini yayınlarYazar, Çek dilinin, iyi bir bilimsel esere gereksinim duyduğunu bildiği için, bu sözlüğü hazırlamıştırSözlük, 1821’de, Puchmajer ve Hanka tarafından zenginleştirilerek tamamlanır1803’te, “Eski ve Masalsı Çek Tarihini Arıtmak İçin Eleştirel Denemeler” adlı eserini yazar
1809’da, Almanca olarak yazdığı, “Çek Dilinin Açıklamalı Öğretim Sistemi” adlı eseri yayınlanırKitap, Dobrovsky’nin daha önce yaptığı, dilbilim çalışma sonuçlarının bir özeti gibidir ve Çek dilbilgisinin, bilimsel temelleri için dayanaklar öne sürerBöylelikle, 150 yıl boyunca göz ardı edilen, edebiyat dilinin kullanımına bir düzen getirmiş olurDobrovsky, 1813’te, yine Almanca olarak, “Slav Dillerinin Etimolojik Bir Taslağı”’nı yazar1822’de ise, “Eski Slav Dilinin Ana Çizgileri” adlı eserini yazarEski Kilise Slavcası (Eski Bulgarca) için hazırladığı bu eseri, öğrencisi olan filolog Kopitar’ın üstelemesiyle kaleme almıştırKopitar ve bazı dilbilimciler, Dobrovsky’nin düşüncelerine yer yer karşı çıksa da; bu anıtsal eser, yazarın dilbilim alanındaki otoritesini ilan etmiştirDobrovsky’nin, ayrıca, “Zaferin Kızı” adlı bir eseri daha vardırYazar, bu eserinde, Çek tarihinin felsefesini yaparBöylece, ulusal Rönesans düşüncesi ile Panslavist dayanışma düşüncesini birleştirmiştir