Ozon Tabakasının Yırtılması Ve Dünya İçin Önemi

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-20-2012

Ozon Tabakasının Yırtılmasının Dünya
Üstündeki Etkileri:
Ozon tabakasının çok önemli 2 görevi vardır

Öncelikle bir kalkan vazifesi görür ve insan
sağlığına zararlı mor ötesi ışınları filtre ederek
yeryüzüne ulaşmalarını engeller

Eğer koruyucu
ozon tabakası etkisini azaltırsa, çok tehlikeli
ışımaların dünyaya doğrudan ulaşması tehlikesi
belirecektir

Bunun sonucunda cilt kanserinin
yaygınlaşacağı saptanmıştır

ABD Çevre Koruma Kurulu, sistemli biçimde
her yıl ozon tabakasında oluşan incelmenin
etkilerini şimdiden gösterdiğini ve cilt kanserine
yakalanma oranının arttığını açıklamıştır

Ozon tabakasının bir başka önemli görevi
de dünyanın ısı dengesine yardımcı olmasıdır

Işınımların bir kısmının soğurulması, dünya atmosferinin
gereğinden
fazla ısınmasını
engeller

Ozon
tabakasının etkisini
kaybetmesi halinde
atmosfer ısınacak,
kutuplardaki buzullar
eriyecek ve pek
çok kara parçası sular
altında kalacaktır

Bunlar düşünüldüğünde
ozon tabakasındaki
yırtığın
yaşamı ne boyutta
tehdit ettiği daha iyi
anlaşılmaktadır

Yırtılmaya Karşı Yapılan Çalışmalar ve
Alınan Önlemler
Araştırmaya Yönelik Çalışmalar:
Yerden ve yukarıdan yapılacak ölçüm çalışmaları
için dört araştırma grubu kurulmuştur

Yerdeki veriler Halley Bay istasyonundan
gelmektedir

Yukarıda ise McMurdo ve Amundsen-
Scott istasyonlarından atılan meteorolojik
balonların altına yerleştirilmiş ozon sondaları
kullanılmaktadır

Yeni Zelanda'lı araştırmacılar
ise, toplam azotoksit miktarını ölçmekle görevlendirilmişlerdir

Ozon Tabakasının Korunması
Sözleşmeleri:
Önemi bu kadar açık olan ozon tabakasının
korunması ve bu tabakayı etkileyen faaliyetlerin
kontrolü, sınırlandırılması, azaltılması ya da engellenmesini
sağlamak amacıyla bazı ülkeler işbirliği
yapma kararı almışlardır

ilk olarak 1976 yılında Avrupa Topluluğu
ülkeleri, CFC'li gazların kullanımını % 30 oranında
azaltmayı hedef alan bir kampanya baş-
OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10

U
Ekoloji
lattılar

Daha sonra 1980 yılında Amerika'daki
Çevre Koruma Teşkilatı da benzer bir karar aldı

Bu konuda, "Birleşmiş Milletler Çevre
Programı"

(UNEP) bünyesinde kurulan çalışma
grupları, ilk uluslararası "Ozon Tabakasının
Korunması Sözleşmesi" ni

hazırladı

1985
Mart'ında Viyana'da yapılan bir konferansta bu
sözleşme uluslararası düzeyde imzaya açıldı

Sözleşmede ülkelerden, insan sağlığı ve
çevreyi korumak amacıyla, çeşitli insan faaliyetlerinden
kaynaklanan ve ozon tabakasının
delinmesiyle ortaya çıkabilecek problemleri incelemek
üzere işbirliği yapmaları istendi

Sözleşmeye
ayrıca, ozona zarar veren bileşiklerin
bir listesi de eklendi

1985 yılının Ekim ayında Avusturya'da bir
toplantı daha yapıldı, bundan 2 yıl sonra Montreal'de
30 ülkenin katıldığı büyük bir konferansta
uluslararası bir protokol imzalandı

Son olarak, 40 ülke tarafından imzalanan
ve 1990'a kadar CFC'nin % 50 azaltılmasını
öngören Montreal Antlaşması yeterli görülmediğinden,
4-8 Mart 1989 tarihleri arasında
Londra'da "Uluslararası Ozon Konferansı" düzenlendi

Konferansa 121 ülkeden önemli temsilciler
katıldı

Bu konferansta yetkililere Güney Yarımkürede
deri kanserine yakalanma oranında büyük
bir artış olduğu ve Batı Rusya'da % 25'e varan
ozon azalması olduğu bildirildi

Ayrıca, Güney
Kutbu 'ndaki deliğin büyüklüğünün ABD yüzeyi
kadar olduğu ve derinliğinin 8800 metreye ulaştığı
belirtildi

Konferansta CFC içeren bileşiklerin üretiminin
en kısa sürede durdurulması ve sanayide
CFC yerine "daha az zararlı" bileşiklerin kullanılması
tavsiye edilmiştir

Buna karşın, kimyasal
maddelerin bugün yasaklanması durumunda
bile hemen sonuç alınmayacağı ve
atmosferdeki mevcut konsantrasyonların etkilerini
yıllarca sürdüreceği vurgulanmıştır

Bu konuda
Avrupa Topluluğu ve Amerikan Yönetimi
bu gazların en geç 2000 yılına kadar kullanımının
durdurulmasını öngörürken Çin ve Hindistan
ise uluslararası bir fon oluşturulmasını istemişlerdir

CFC'lere alternatif bulmak amacıyla, dünyanın
büyük kimya araştırma grupları, "Zararlı
Flourokarbonlara Alternatif Bulma Programı"
(Program For Alternative Floucarbon Toxicity
Testing) adlı bir çalışma başlatmışlardır

Ancak
bulunan bu yeni ürünler (HFC) şimdi kullanılmakta
olan CFC'lerden 5-7 kat pahalıdır

Aradaki bu önemli fiyat farkı özellikle üçüncü
dünya ülkelerini endişelendirmektedir

40 ülke temsilcisi CFC kullanımına son veremeyeceklerini,
ancak 2000 yılına kadar kullanımı
%50 oranında azaltabileceklerini bildirmişlerdir

Bu konuda gelişmiş ülkeler, CFC
üzerine teknoloji kurmuş üçüncü dünya ülkelerine
yardımcı olacaklardır

Londra'daki konferansta 20 ülke daha
Montreal Anlaşmasını imzalayacağını söylemiştir

Bu konferanstan sonra Lahey'de yüzlerce
bilim adamı ve çevreci, ozon tabakasında oluşan
deliği kapatmak, ya da en kötü olasılıkla
büyümesini önlemek için çalışmalar başlatmışlardır

Türkiye'nin Bu Konudaki Tutumu:
Türkiye'de konu gündemde olmasına karşın
henüz somut bir adım atılmamıştır

Yalnızca
Londra'daki konferansa elçilik düzeyinde katılmmıştır

Konferansın son gününde Türkiye
de Montreal Protokolünü imzalayacağını bildirmiş,
ancak bunun teknoloji transferi gerektireceğini
de belirtmiştir

Montreal Protokolüne göre gelişmekte olan
ülkeler yani CFC tüketiminin 3 kg/kişinin altında
olan ülkeler 10 yıl boyunca her hangi bir sınırlandırmaya
tabi tutulmamaktadır

Türkiye'de
kişi başına CFC tüketimi 0

1 kg

olduğundan,
bu olanaktan yararlanma hakkına sahiptir

Böylece
protokolün imzalanması Türkiye aleyhine
bir durum yaratmayacak, zor yükümlülükler getirmeyecektir

Tarih boyunca insanoğlu hep kendinden
kaynaklanan problemleri çözmekle uğraşmıştır

Ozon tabakasındaki delinme bunun en güncel
örneğidir

İnsanoğlu, kendi geliştirdiği teknolojiyi
tam anlamıyla kontrol altında tutamamakta
ve bunun sonuçlarını tam olarak kestirememektedir

Bir Afrika Atasözü "Bu dünya bize atalarımızdan
miras kalmadı, biz onu torunlarımızdan
ödünç aldık"

der

Gerçekten de teknolojinin son
20-30 yıldaki gelişimine paralel olarak tüm çevrenin
kalitesinde önemli bir azalma olmuştur

Ancak insanoğlunun gelecek nesillere böyle bir
dünya teslim etme hakkı yoktur

Çünkü bütün
teknolojik gelişime rağmen yaşanabilecek tek
yer dünyamızdır

KAYNAKLAR
1

Oxygen Elementary Forms and Hydrogen Peroxide, Michael
Ardon, AMSTERDAM 1965
2

Bilim ve Teknik Dergisi, Şubat 1987, Mart 1988, Temmuz
1988
3

Çevre Kirlenmesi Kontrolü, Mehmet Karpuzcu
4

The Changing Athmosphere, John Firar, Newyork, 1990

08-20-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Ozon Tabakasının Yırtılması Ve Dünya İçin Önemi Ozon Tabakasının Yırtılmasının Dünya Üstündeki Etkileri: Ozon tabakasının çok önemli 2 görevi vardır Öncelikle bir kalkan vazifesi görür ve insan sağlığına zararlı mor ötesi ışınları filtre ederek yeryüzüne ulaşmalarını engeller Eğer koruyucu ozon tabakası etkisini azaltırsa, çok tehlikeli ışımaların dünyaya doğrudan ulaşması tehlikesi belirecektir Bunun sonucunda cilt kanserinin yaygınlaşacağı saptanmıştır ABD Çevre Koruma Kurulu, sistemli biçimde her yıl ozon tabakasında oluşan incelmenin etkilerini şimdiden gösterdiğini ve cilt kanserine yakalanma oranının arttığını açıklamıştır Ozon tabakasının bir başka önemli görevi de dünyanın ısı dengesine yardımcı olmasıdır Işınımların bir kısmının soğurulması, dünya atmosferinin gereğinden fazla ısınmasını engeller Ozon tabakasının etkisini kaybetmesi halinde atmosfer ısınacak, kutuplardaki buzullar eriyecek ve pek çok kara parçası sular altında kalacaktır Bunlar düşünüldüğünde ozon tabakasındaki yırtığın yaşamı ne boyutta tehdit ettiği daha iyi anlaşılmaktadır Yırtılmaya Karşı Yapılan Çalışmalar ve Alınan Önlemler Araştırmaya Yönelik Çalışmalar: Yerden ve yukarıdan yapılacak ölçüm çalışmaları için dört araştırma grubu kurulmuştur Yerdeki veriler Halley Bay istasyonundan gelmektedir Yukarıda ise McMurdo ve Amundsen- Scott istasyonlarından atılan meteorolojik balonların altına yerleştirilmiş ozon sondaları kullanılmaktadır Yeni Zelanda'lı araştırmacılar ise, toplam azotoksit miktarını ölçmekle görevlendirilmişlerdir Ozon Tabakasının Korunması Sözleşmeleri: Önemi bu kadar açık olan ozon tabakasının korunması ve bu tabakayı etkileyen faaliyetlerin kontrolü, sınırlandırılması, azaltılması ya da engellenmesini sağlamak amacıyla bazı ülkeler işbirliği yapma kararı almışlardır ilk olarak 1976 yılında Avrupa Topluluğu ülkeleri, CFC'li gazların kullanımını % 30 oranında azaltmayı hedef alan bir kampanya baş- OCAK-ŞUBAT-MART 1994 SAYI: 10 U Ekoloji lattılar Daha sonra 1980 yılında Amerika'daki Çevre Koruma Teşkilatı da benzer bir karar aldı Bu konuda, "Birleşmiş Milletler Çevre Programı" (UNEP) bünyesinde kurulan çalışma grupları, ilk uluslararası "Ozon Tabakasının Korunması Sözleşmesi" ni hazırladı 1985 Mart'ında Viyana'da yapılan bir konferansta bu sözleşme uluslararası düzeyde imzaya açıldı Sözleşmede ülkelerden, insan sağlığı ve çevreyi korumak amacıyla, çeşitli insan faaliyetlerinden kaynaklanan ve ozon tabakasının delinmesiyle ortaya çıkabilecek problemleri incelemek üzere işbirliği yapmaları istendi Sözleşmeye ayrıca, ozona zarar veren bileşiklerin bir listesi de eklendi 1985 yılının Ekim ayında Avusturya'da bir toplantı daha yapıldı, bundan 2 yıl sonra Montreal'de 30 ülkenin katıldığı büyük bir konferansta uluslararası bir protokol imzalandı Son olarak, 40 ülke tarafından imzalanan ve 1990'a kadar CFC'nin % 50 azaltılmasını öngören Montreal Antlaşması yeterli görülmediğinden, 4-8 Mart 1989 tarihleri arasında Londra'da "Uluslararası Ozon Konferansı" düzenlendi Konferansa 121 ülkeden önemli temsilciler katıldı Bu konferansta yetkililere Güney Yarımkürede deri kanserine yakalanma oranında büyük bir artış olduğu ve Batı Rusya'da % 25'e varan ozon azalması olduğu bildirildi Ayrıca, Güney Kutbu 'ndaki deliğin büyüklüğünün ABD yüzeyi kadar olduğu ve derinliğinin 8800 metreye ulaştığı belirtildi Konferansta CFC içeren bileşiklerin üretiminin en kısa sürede durdurulması ve sanayide CFC yerine "daha az zararlı" bileşiklerin kullanılması tavsiye edilmiştir Buna karşın, kimyasal maddelerin bugün yasaklanması durumunda bile hemen sonuç alınmayacağı ve atmosferdeki mevcut konsantrasyonların etkilerini yıllarca sürdüreceği vurgulanmıştır Bu konuda Avrupa Topluluğu ve Amerikan Yönetimi bu gazların en geç 2000 yılına kadar kullanımının durdurulmasını öngörürken Çin ve Hindistan ise uluslararası bir fon oluşturulmasını istemişlerdir CFC'lere alternatif bulmak amacıyla, dünyanın büyük kimya araştırma grupları, "Zararlı Flourokarbonlara Alternatif Bulma Programı" (Program For Alternative Floucarbon Toxicity Testing) adlı bir çalışma başlatmışlardır Ancak bulunan bu yeni ürünler (HFC) şimdi kullanılmakta olan CFC'lerden 5-7 kat pahalıdır Aradaki bu önemli fiyat farkı özellikle üçüncü dünya ülkelerini endişelendirmektedir 40 ülke temsilcisi CFC kullanımına son veremeyeceklerini, ancak 2000 yılına kadar kullanımı %50 oranında azaltabileceklerini bildirmişlerdir Bu konuda gelişmiş ülkeler, CFC üzerine teknoloji kurmuş üçüncü dünya ülkelerine yardımcı olacaklardır Londra'daki konferansta 20 ülke daha Montreal Anlaşmasını imzalayacağını söylemiştir Bu konferanstan sonra Lahey'de yüzlerce bilim adamı ve çevreci, ozon tabakasında oluşan deliği kapatmak, ya da en kötü olasılıkla büyümesini önlemek için çalışmalar başlatmışlardır Türkiye'nin Bu Konudaki Tutumu: Türkiye'de konu gündemde olmasına karşın henüz somut bir adım atılmamıştır Yalnızca Londra'daki konferansa elçilik düzeyinde katılmmıştır Konferansın son gününde Türkiye de Montreal Protokolünü imzalayacağını bildirmiş, ancak bunun teknoloji transferi gerektireceğini de belirtmiştir Montreal Protokolüne göre gelişmekte olan ülkeler yani CFC tüketiminin 3 kg/kişinin altında olan ülkeler 10 yıl boyunca her hangi bir sınırlandırmaya tabi tutulmamaktadır Türkiye'de kişi başına CFC tüketimi 01 kg olduğundan, bu olanaktan yararlanma hakkına sahiptir Böylece protokolün imzalanması Türkiye aleyhine bir durum yaratmayacak, zor yükümlülükler getirmeyecektir Tarih boyunca insanoğlu hep kendinden kaynaklanan problemleri çözmekle uğraşmıştır Ozon tabakasındaki delinme bunun en güncel örneğidir İnsanoğlu, kendi geliştirdiği teknolojiyi tam anlamıyla kontrol altında tutamamakta ve bunun sonuçlarını tam olarak kestirememektedir Bir Afrika Atasözü "Bu dünya bize atalarımızdan miras kalmadı, biz onu torunlarımızdan ödünç aldık" der Gerçekten de teknolojinin son 20-30 yıldaki gelişimine paralel olarak tüm çevrenin kalitesinde önemli bir azalma olmuştur Ancak insanoğlunun gelecek nesillere böyle bir dünya teslim etme hakkı yoktur Çünkü bütün teknolojik gelişime rağmen yaşanabilecek tek yer dünyamızdır KAYNAKLAR 1 Oxygen Elementary Forms and Hydrogen Peroxide, Michael Ardon, AMSTERDAM 1965 2 Bilim ve Teknik Dergisi, Şubat 1987, Mart 1988, Temmuz 1988 3 Çevre Kirlenmesi Kontrolü, Mehmet Karpuzcu 4 The Changing Athmosphere, John Firar, Newyork, 1990