Harbiyeli 1283 Mustafa Kemal

Harp Okulu Künye Bilgileri









Mustafa Kemal Atatürk hakkında yapılan biyografi çalışmalarında onun öğrenim hayatı ile ilgili verilen bilgilerin çoğunun yanlış olduğu görülmektedir Bu yanlışlıklardan Harp Okulu'ndaki dönemi de kurtulamamış, arşiv çalışması yapılmadan genellikle birbirinden aktarmalarla ve Rumi, Hicri tarihleri Miladi tarihlere çevirirken yapılan hatalarla bu yanlışlıklar devam edip gitmiştir Hatta, bu biyografilerin yanlışlarını düzeltmek iddiası ile ortaya çıkanlardan bazıları da yeni yanlışlara düşmüşlerdir

Notları, toplam not üzerinden sırası ve derslerle ilgili bilgileri yukarıda verdiğimiz için bir kenara bırakacak olursak, Mustafa Kemal'in diğer künye bilgileri belgelere göre şu şekildedir:












Duhulü: 1 Mart 1315 (13 Mart 1899 Pazartesi) Apolet Numarası: 1283 Diploma Numarası: 5998 Üçüncü Sınıfta sınav sonuçlarının ve yeni subayların isimlerinin açıklanması ve öğrencilerin 39 günlük bayram iznine gitmeleri: 22 Teşrinisani 1317 (05 Aralık 1901 Perşembe) Bayramın Bitişi: 31 Kanunuevvel 1317 (13 Ocak 1902 Pazartesi) Diploma töreni ve diplomaların verilişi: 12 Kanunusani 1317 (25 Ocak 1902 Cumartesi) Neşeti (Harp Okulu'ndan Çıkışı): 28 Kanunusani 1317 (10 Şubat 1902 Pazartesi)

Önemli bir yanlışlık konusu da Mustafa Kemal'in "Sicili"dir Kara Kuvvetleri Komutanlığı Arşivi'nde bulunan "Özlük Dosyası"nda sicili "1317-P 8", (1317-Piyade-8) olarak görülmektedir Buradaki 1317 Rumi tarihi bazı kaynaklarda 1901, bazı kaynaklarda 1902 olarak çevrilmektedir Bunun doğrusu 1901'dir Okul o dönemde 13 Mart tarihinde eğitim ve öğretime başlamakta, Aralık ayı sonunda da eğitim-öğretim yılı bitmektedir 1317 Rumi yılı 01 Mart ile 28 Şubat arasında 12 ayı kapsamaktadır 1317 Rumi yılının toplam 9 ay ve 18 günü yani 14 Mart ile 31 Aralık arası Miladi 1901 yılındadır 1901 yılının Mart ayında 18 gün, diğer Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarının tamamı 1317 yılına aittir 1317 yılının sadece 2 ay ve 13 günü yani, 01 Ocak ile 13 Mart tarihleri arası Miladi 1902 yılındadır 1902'nin Ocak, Şubat aylarının tamamı ile Mart ayının 13 günü, Rumi 1317 yılındadır Bu duruma göre, Mustafa Kemal ve diğer "1315 Duhullü" Harbiyeliler, "1901 Devresi" olmaktadır Mustafa Kemal Atatürk'ün Sicili de "1901-Piyade-8" dir Mustafa Kemal'in "sicili" bazı yayınlarda "Piyade-1474" olarak verilmektedir Bu bilginin en eski kaynağının Muharrem Mazlum (İskora)'un eseri olduğu görülmektedir Bunun Mustafa Kemal'in Akademi'deki numarası olması muhtemeldir Özlük dosyası bilgileri, Onun "subay sicili"nin "1317-Piyade-8" (1901-Piyade-8) olduğunu tartışmaya yer bırakmayacak şekilde ortaya koymaktadır






Okula Girişi, Dersleri ve Notları









Mustafa Kemal Atatürk 1898 yılı Aralık ayının ortalarında Manastır Askerî İdadisi'ni, notları kendisiyle aynı olan Selanikli Ahmet Tevfik'le birlikte birinci olarak bitirmiş ve orta öğrenimini tamamlamıştır 1899 yılının Mart ayı ortalarına kadar Selanik'te tatilini geçiren Mustafa Kemal, İstanbul Pangaltı'daki Harbiye Mektebi'nde yüksek öğrenimine devam etmek için Selanik'ten vapura biner ve İstanbul'a, Payitaht'a hareket eder Böylece bütün çocukluğu ve ilk gençlik yıllarının geçtiği Makedonya'dan ilk defa ayrılır












Birikimi ile yeni bir hayata atılacağı, kişiliği ve düşüncelerinin daha da olgunlaşacağı Harp Okulu'na girişi (duhulü) 1 Mart 1315/13 Mart 1899, Apolet Numarası 1283'tür "Harbiyeli Mustafa Kemal", buradaki "1315 Duhullülere Mahsus Künye Defteri" ne "Selanik'te Koca Kasım Paşa Mahalleli Gümrük Memurlarından müteveffa Ali Rıza Efendi'nin mahdumu uzun boylu, beyaz benizli Mustafa Kemal Efendi Selanik 96" olarak, 1282 Selanikli Ahmet Tevfik Efendi (96) ile 1284 Manastırlı Recep Fahri Efendi (95) arasına kaydedilecektir












Mustafa Kemal, o sene sınıf mevcudu bazı hatıralara göre 900'ü geçen, bazı kaynaklara göre de 736 olan Harp Okulu'nda altı kısma ayrılan birinci sınıfların birinci kısmında idi Mustafa Kemal'in birinci sınıftaki durumunu en iyi nakleden arkadaşı Ali Fuat'tır Ali Fuat Paşa hatıralarında Mustafa Kemal'le tanışmasını ve "Harbiyeli Mustafa Kemal"i şu şekilde anlatmaktadır:

"O zamanki adı "Mekteb-i Harbiye-i Şahane" olan Harp Okulu'nun dahiliye Müdürü Albay İbrahim Bey, nöbetçi subaylarından birini çağırdı:

"Salacaklı Ali Fuat Efendi, sınavlarını vererek mektebe kabul edildi Kendisini birinci sınıfın birinci kısmına götür"

emrini verdi Sonra neden gerek gördü bilmem, ilâve etti: "Fuat Efendi, Müşir şehit Mehmet Ali Paşa'nın torunudur Dedem Mehmet Ali Paşa, 93 Savaşı'nda (1877-1878) Tuna Orduları Başkumandanı'yken şehit düşmüştü"












İçimde tatlı bir heyecan vardı Düşlerim gerçekleşmiş, ben de dedem, babam, eniştelerim ve ağabeyim gibi asker olmuştum Bu uğurda sarf ettiğim çabalar boşa gitmemişti Albay İbrahim Bey'in odasından çıkarken heyecandan az daha selâm vermeyi unutuyordum Nöbetçi subayı önde, ben arkasında okulun koridorlarını geçtik O zamanlar, öğrencilerin hafta tatilleri perşembe günleri öğleden sonra başlar, cuma akşamı sona ererdi Bugün de cuma olduğu için öğrenciler gruplar halinde şen şakrak okula dönüyorlardı Aralarında Erzincan Rüştiyesi'nden tanıdığım bazı simalar da vardı

Kendi odasına geldiğimiz zaman nöbetçi subayı hademelerden birine:

Birinci sınıfın birinci kısım çavuşu Mustafa Efendi buraya gelsin Emrini verdi Sonra bana döndü :

Mustafa Efendi, sizden birkaç ay önce Manastır Askeri İdadisi'nden geldi Çalışkan, iyi huylu ve zeki bir çocuktur Onunla iyi anlaş












Kısa bir süre sonra içeriye on yedi, on sekiz yaşlarında; sarı saçlı, parlak mavi gözlü, sarı bıyıklı, pembe yanaklı, zayıfça bir çocuk girdi Giydiği şık Harbiyeli elbisesini düzgün bedenine pek yakıştırmıştı Vakurdu Nöbetçi subayını selamladı:
Emredin efendim

Senin takımının birinci mangasına, sınavla Harbiye'ye kabul edilen Salacaklı Ali Fuat Efendi'nin kaydını yaptık Alıp gidin Kendine ne şekilde hareket etmesi gerektiğini güzelce anlatın Askeri İdadi'den gelmediğini de dikkate alın

Sarı saçlı, sarı burma bıyıklı genç Harbiyeli ayaklarını birbirine vurdu

Emredersiniz efendim, baş üstüne efendim

Sonra bana döndü Gayet nazik bir tavırla:

Buyurun arkadaş dedi, Gidelim
İkimiz kapıdan birlikte çıktık Yan yana yürüyorduk Fakat kolundaki üçü kırmızı ve biri sarı olan şeridi fark edince duruladım Askerlikte kıdem ve rütbe esastı

Siz önden geçin çavuşum, ben sizi takip edeyim

Bu hitabımdan memnun oldu O önde, ben arkada Dahiliye'den çıktık

İşte, Türk tarihine şan ve şeref veren aziz ve rahmetli arkadaşım Mustafa Kemal'i böyle tanımıştım Üzerinden altmış küsur yıl geçmiş olmasına rağmen, o cuma akşamını hâlâ ve bütün heyecanı ile hatırlarım












Mustafa Kemal, İstanbul'a gelerek 13 Mart 1899'da Pangaltı'daki Harp Okulu'na kaydoldu İki ay içinde kendisini tanıtarak sınıfının çavuşu oldu

Şimdi hatıralarıma başladığım yere, Harp Okulu'na dönüyorum Okula başladığım o cuma akşamını hiç unutmam Mustafa Kemal önde, ben arkada dahiliyeden çıktık Okulun asıl koridorundan geçerken koluma girdi:
Önce yatakhaneye çıkalım, size yatacağınız yeri göstereyim Sonra dershaneye gideriz

Yatakhanemiz, üst katta Boğaz'a bakan cephenin ortasındaydı Burasını beğendim Birinci katta cephesi Nişantaşı istikametinde olan dershanemiz ise, önünde aristokrat daireleri olduğu için içeriye az ışık nüfuz edebiliyordu Bu yüzden salona "Karanlık Dershane" adı verilmişti Mustafa Kemal:













Dershanemiz karanlık, fakat bizim yüreklerimiz aydınlıktır

Dedi ve hangi okuldan geldiğimi sordu Moda'daki Fransız Sen Josef Lisesi'nde okuduğumu söyledim Sustu, bir şey daha sormak istediğini, fakat çekindiğini anladım

Galiba, daha başka şeyler de öğrenmek istiyorsunuz

Kararsızlığı geçmişti

Askeri İdadi derslerinin sınavlarını verdiniz mi ?
Hepsinden sınava girdim Yalnız hesap, geometri ve cebir gibi dersleri Sen Josef'te Fransızca okuduğum için bunlara ait soruların yanıtlarını Fransızca olarak vermek istediğimi söyledim Sınav Kurulu ricamı kabul etti

Birden elimi sıktı

Çok iyi, çok iyi, birbirimize yardımcı olacağız Merak ettiğim bazı Fransızca eserleri okumak için sık sık sözlüğe müracaat ediyorum Bundan sonra sizden yararlanmaya çalışacağım














Bu sırada çavuş işaretinin üzerindeki sarı şerit dikkatimi çekti Neye delalet ettiğini sordum Meğer Fransızca sınavına girmiş, başarı kazanmış, ondan dolayı bu şeridi de ilave etmişler O zamanlar Türk okullarında yabancı dil öğrenimi kolay değildi Kendi kendisine çalıştığı ve büyük çaba gösterdiği kesindi: Toplamı yedi yüz elli kişiyi bulan birinci sınıfta, kendisi gibi dil bilenlerin sayısının parmakla sayılacak kadar az olduğunu söyledi Sonra:

Ailenizde asker var mı?

Diye bir soru sordu:

Ailemizin bütün erkekleri askerdir

Yanıtını verdim Memnun oldu Biz konuşmaya devam ederken arkadan:

Fuat, Fuat!
Diye birisinin bağırdığını duydum Başımı çevirdim, Mehmet Ali ağabeyim bize doğru geliyordu Kendisine sınıfımızın çavuşunu tanıttım El sıkıştılar Okulun üçüncü sınıfında olan ağabeyim:

Mustafa Kemal Efendi'yi gıyaben tanıyorum, dedi

Manastır'dan gelen arkadaşlar çok övgüde bulundular

Yeni arkadaşım, övülmekten utanıyormuş gibi başını hafifçe önüne eğdi ve öylece teşekkür etti













"Kısım Çavuşu" Mustafa Kemal, kısımda önce "Sınıf Başçavuşu" Ispartalı Faik ve Ömer Abdülkadir Yanya ile birlikte birinci sırada oturuyordu Sonra yanlarına Ali Fuat'ı da alarak dört samimi arkadaş birlikte oturmaya başladılar Ali Fuat Cebesoy, bunu şöyle anlatıyor:

"Ertesi günü derslere başladım Birinci sıranın baş tarafında Başçavuşumuz Ispartalı Faik oturuyordu Bu öğrenci, Bursa Askerî İdadisi'nin birincisiydi Zeki ve bilgili bir gençti Ne yazık ki, son sınıfta bir kazaya uğradı ve askerlikten ayrılmak zorunda kaldı Ispartalı Faik'in yanında Mustafa Kemal ve Ömer Abdülkadir Yanya vardı Bu kişi, Birinci Dünya Savaşı'nda Sadrazam Talat Paşa'nın yaverliğini yapmıştır Ben yeni geldiğim için arka sıralardaydım Fakat birkaç gün sonra durum değişti Mustafa Kemal, Ispartalı Faik ile konuşmuş:

Salacaklı Fuat'ı bizim sıraya alalım

Demiş, Ispartalı da bu öneriyi iyi karşılamış olacak ki, öğle yemeğinde yanıma gelen Mustafa Kemal:

Bizimle beraber oturmak ister misiniz?

Diye sordu Çok memnun oldum

Siz nasıl emrederseniz, çavuşum

Yanıtını verdim Öğleden sonra birinci sıraya geçtim Şimdi sağımda Mustafa Kemal, solumda Ömer Abdülkadir Yanya vardı Dördümüz de iyi anlaşmıştık"












Mustafa Kemal'in birinci sınıfta bulunduğu 1899-1900 eğitim-öğretim yılında Harbiye'de okutulan dersler şunlardı: "Akaid-i Diniye, Topografya, Hendese-i Resmiye, Hikmet-i Tabiye, Askerî Kimya, Askerî Kitâbet, Talim Nazariyatı, Terbiye-yi Askerî, Lisan (Fransızca, Almanca, Rusça), Harita Tersimi (Çizimi), Talim Ameliyatı (Uygulaması), Topografya Ameliyatı"

Mehmet Esat'ın "Mirat-ı Mekteb-i Harbiye"sinde 1900 ve 1901 yılları için verdiği okutulan dersler listesine göre de birinci sınıfta; "Akaid-i Diniyye, Topoğrafya Nazariyatı, Hendese-i Resmiye, Hikmet-i Tabiye, Kimya, Talim Nazariyatı, Malumat ve Terbiye-yi Askeriye, Harita Tersimi, Hendese-yi Resmiye Eşkali, Topoğrafya Ameliyatı, Talim Ameliyatı, Alman veya Rus Lisanı, Kitabet" dersleri okutulmaktaydı

Mustafa Kemal'in ikinci ve üçüncü sınıf notlarını ihtiva eden defterler Harp Okulu Arşivi'ndedir O'nun birinci sınıf notlarını ihtiva eden not çizelgeleri de, H Gök ve M Uyar tarafından İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Osmanlıca Eserler Bölümü'nde bulunarak, yeni bir inceleme ile bilim âlemine duyurulmuştur

Buna göre Mustafa Kemal birinci sınıfta öğrenci olduğu sırada, 1899-1900 eğitim-öğretim yılında, 635'i Piyade, 88'i Süvari ve 16'sı Baytar sınıflarından olmak üzere toplam 739 öğrenci vardı Bu yıla ait not çizelgelerinde notları bulunmayan 25'i Piyade, 8'i Süvari ve 3'ü Baytar sınıfından toplam 36 öğrencinin muhtemelen okuldan atıldıkları ve gerçekte ikinci sınıfa devam edenlerin toplam 703 kişi olduğu anlaşılmaktadır

Mustafa Kemal birinci sene Piyade sınıfından eğitim ve öğretime devam eden toplam 610 arkadaşı arasından, toplam 484 not alarak ve 9ncu olarak ikinci sınıfa geçmiştir Bu seneki not çizelgelerine göre "beher dersin tam numarası yekun-ı umumisi 530" ve "beher dersin üssü mizanı yekun-ı umumisi 234"tür

Mustafa Kemal'in birinci sınıfta okuduğu dersler ve aldığı notlar şu şekildedir: "Akaid-i Diniye (42), Topoğrafya Nazariyatı (33), Hendese-yi Resmiye (29), Hikmet-i Tabiye (44), Kimya (42), Kitabet (45), Talim Nazariyatı (37), Malumat-ı ve Terbiye-yi Askeriye (45), Lisan-ı Fransevî (44), Harita Tersimi (19), Hendese-yi Resmiye Eşkali (20), Topoğrafya Ameliyatı (20), Talim Ameliyatı (20), Alman veya Rus Lisanı (44)

Bu sınıfta okutulan toplam 14 ders vardır ve 4 adet dersin tam numarası 20, diğer 10 dersin tam numarası 45'tir Bu duruma göre Mustafa Kemal, 5 dersten tam numara almıştır Sınıfın birincisi, Üsküplü Ali Şevket Efendi; Vanlı Müştak Efendi'dir Ali Şevket ve Müştak'ın toplam notları 509'dur

Mustafa Kemal, 1922'de anlattığı anılarında, İstanbul'da geçen bu ilk yılı için sadece şunları söyler: "Birinci sınıfta gençlik hayallerine tutuldum Dersleri ihmal ettim Senenin nasıl geçtiğinin farkında olmadım Ancak dersler kesilince kitaplara sarıldım" Eğer T Ünal'ın birinci sınıftaki toplam 703 öğrenci için verdiğini tahmin ettiğimiz başarı durumu doğru ise; sınıfını tüm öğrenciler içinde 29ncu; not çizelgesindeki 610 Piyade sınıfı öğrencisi arasından da 9'uncu olarak bir üst sınıfa geçmiş olması, derslere fazla çalışmadan böyle büyük bir başarı sağlaması onun üstün bir öğrenci olduğunu göstermektedir

Mustafa Kemal, ikinci sınıfta, 1900-1901 eğitim-öğretim yılında 420 arkadaşı arasından, toplam 522 not alarak ve 11 nci olarak üçüncü sınıfa geçmiştir Bu seneki numara defterine göre "beher dersin tam numarası yekun-ı umumisi 575" ve "beher dersin üssü mizanı yekun-ı umumisi 2565"tir

Mustafa Kemal'in ikinci sınıfta okuduğu dersler ve aldığı notlar şu şekildedir: "Akaid-i Diniyye (45), Hizmet-i Seferiye (38), Dahiliye Kanunname-i Hümayunu (45), Fenn-i Mimari (41), Fenn-i Furusiyyet Nazariyatı (45), Lisan-ı Fransevî(42), Talim Nazariyatı (43), Malumat-ı ve Terbiye-yi Askeriyye (31), İlm-i Ahlâk (43), Kılıç Talimi (12), İstikşafat-ı Askeriyye (14), Harita Tersimi (18), Talim Ameliyatı (20), Ceza Kanunname-yi Hümayunu (44), Alman veya Rus Lisanı (41)"
Bu sınıfta okutulan toplam 15 ders vardır ve 4 adet dersin tam numarası 20, diğer 11 dersin tam numarası 45'tir Bu duruma göre Mustafa Kemal, 4 dersten tam numara almıştır Sınıfın birincisi, Manastır'ı da birincilikle bitiren meşhur Selanikli Ahmet Tevfik; ikincisi de Bursa'yı birincilikle bitiren Ispartalı Faik'tir Ahmet Tevfik'in toplam notu 552, Faik'in toplam notu 551'dir

Mustafa Kemal, üçüncü sınıfta, 1901-1902 eğitim-öğretim yılında 459 arkadaşı arasından ve 175 not olan üssü mizan ve üç yıllık notlarının toplamı üzerinden Harp Okulu'nu 8 nci olarak bitirmiştir Numara defterine göre, "beher dersin tam numarası" bakımından öğrencilerin "üç senede kazandıkları numaraların yekun-ı umumisi 1635" tir Mustafa Kemal'in üç yıllık not toplamı ise 1498'dir "Üç sene nihayetinde umumda sıra numarası 8" dir Bu sıra aynı zamanda "sicil sırası"nı göstermektedir Diploma numarası 5998'dir

Mustafa Kemal'in üçüncü sınıfta okuduğu dersler ve aldığı notlar şu şekildedir: "Sınıf-ı Salise Tabiyesi (41), İstihkamat-ı Hafife (40), Fenn-i Esliha (45), Hıfzı's- Sıhha-yı Askerî (45), Coğrafya-yı Askerî (42), Devlet-i Aliyye Ordu Teşkilâtı (43), Talim Nazariyatı (44), Malumat ve Terbiye-yi Askerî (41), Lisan-ı Fransevî (43), İstikşafat-ı Askeriyye (17), İstihkam Eşkali (18), Talim Ameliyatı (19), Tabiye Tatbikatı (18), Alman veya Rus Lisanı (36)"

Bu sınıfta okutulan toplam 14 ders vardır ve 4 adet dersin tam numarası 20, diğer 10 dersin tam numarası 45'tir Bu duruma göre Mustafa Kemal, 2 dersten tam numara almıştır Sınıfın birincisi yine Selanikli Ahmet Tevfik; ikincisi de yine Ispartalı Faik'tir Ahmet Tevfik'in üç senelik toplam notu 1571, Faik'in toplam notu 1570'tir

İlk ona giren diğer öğrencilerin sırası ve üç yıllık toplam notları şu şekildedir: "3 Mehmet Müştak, Van (1555); 4 Hayri, Davutpaşa (1519), 5 Ali Şevket, Üsküp (1519), 6 Mehmed Cemil, Süleymaniye (1508), 7 Selim, Çerkes (1505), 8 Mustafa Kemal, Selanik (1498), 9 Ahmed Müfit, Kırşehir (1494), 10 Halil, Trabzon (1490)"