Divan-İ Hümayun Üyeleri Ve Görevleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-02-2012

DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ VE GÖREVLERİ

Veziriazamın(Sadrazam):
-I

Murad döneminden itibaren vezir sayısı artmış ve ilk veziriazam Çandarlı Halil Paşadır

-Bütün tayinler ve aziller,terfiler veziriazamın elindeydi

- Seferlerde idam hükmünü verebilirdi

-Divanın ehl-i seyf (ehl-i kılıç)sınıfını temsil eder

-Sefer zamanında padişahın emri gibi geçerlidir

-Seferde olduğu zaman yerlerine merkezde sadaret kaymakamı bakardı

-Sadece padişahın emri ile katledilebilirdi

-Divan-ı hümayunda neticelenemeyen konuları kendi konaklarında İkindi Divanında görürdü

-Fatihten itibaren devşirmeler ön plana çıkmıştır

-Padişahın altın mührünü taşırdı

-Veziriazam konaklarına Paşa kapusu veye Babıali denirdi

Kubbealtı vezirleri:
-Kıdem olarak başta gelen veziriazamın yardımcılığını yapardı

-I

Murat döneminde sayısı 2 yıldırım dönerminde 3 kanuni döneminde 7 olmuştur

-Vezir olmak için sancak beyliği,beylerbeylik ve Rumeli beylerbeyliğinde görev yapmak gerekirdi

Kadıasker(kazasker):
-Ehl-i Şer-i (ilmiye)sınıfındandır

-1362’de Imurat döneminde kurulmuştur

-Kadıların ve halkın divana getirdiği davaları inceler ve kara verirdi
-Kadı,müderris ve müftülerin tayin ve terfilerine yapardı

-Medreseleri yeni bitirenlerin görevlendirmesini yapardı

-Rumeli ve Anadolu kazaskeri olmak üzere ikiye ayrılırdı

-Kendi bölgelerindeki ulemanın işlerini ruznamçe adı verilen kayıt defterine kayderdi

-XVI

yy’dan itibaren önemi azalmış ve şeyhülislamın önemi artarak müderris ve müftülerin tayinini yapmıştır

-Padişah sefere çıktığı zaman o da sefere çıkardı, padişah sefere çıkmazsa sefere yerine ordu kadısı tayin ederdi

Defterdar:
-Ehl-i kalem(kalemiye)sınıfındandır

-Padişahın malının mutlak vekili ve temsilcisidir

-Defterhanenin ve hazinenin açılması görevidir

-Devletin gelir ve giderlerini tespit eder

-Bütçeyi hazırlayıp padişahın onayına sunar

-Kendisine yardımcı olanlara dirlik ve rütbe verilmesini padişaha önerebilirdi

-Anadolu ve Rumeli olmak üzere ikiye ayrılmış daha sonra merkezde şıkkısani adıyla üçüncü bir defterdarlık kurulmuştur

-Emrinde kalabalık bir memur sınıfı vardır ve işlerini bu memurlar ve bağlı bulundukları kalemler vasıtasıyla yürütür

-Bu kalemler
1)Ruznamçe Kalemi: Devletin tüm gelir ve giderlerini kaydeder, ayrıntılı olarak hazinenin günlük kayıtlarını tutardı

2)Maliye Emirleri Kalemi:Maliye ile ilgili emirleri yazar ve bunları ilgili yerlere gönderirdi

3)Tarihçi Kalemi: Diğer kalemlerin hazırladığı belgelere tarih koyardı
-Bunlardan başka devlet gelirlerinin tahsil edilmesine bakan başbakı kulu,tahsilat işine yardımcı olan veznedarbaşı,hazine işlerine ait defterleri tutan sergi nazırı adı verilen memurlar vardı

Nişancı:
-Ehl-i kalem(kalemiye)sınıfındandır

-Dış ülke hükümdarlarına yazılacak nameleri, vezirlerin menşur ve beratlerini yazar ve incelerdi

-padişahın fermanlarına tuğra basardı
-Ülke topraklarının kayıtlarını tutar ve bunları tahrir defterlerine kaydederdi

-Bütün bu işlerinde reisülküttap ve reisülküttaba bağlı kalemler aracılığı ile yürütürdü

bu kalemler şunlardır:

1)Beylikçi Kalemi (Divan kalemi):Divanda alınan kararları mühimme adı verilen divan defterine kaydetmek, diğer devletlerle yapılan yazışmaları yazmak ve korumak görevidir

2)Tahvil Kalemi(Nişancı Kalemi) : Devlet topraklarının,tımar ve zeametlerin kayıtlarını tutan kalemdir

üst düzey görevlililerin tayin ve terfilerinin kayıtlarını tutardı

3)Ruus Kalemi:rütbesi küçük olan devlet görevlililerinin atama ve maaş durumları ile özlük işlerini bakan kalemdir

4)Amedi Kalem:Veziriazamın,padişaha ve yabancı ülkelere göndereceği yazılarını ve müsveddelerini hazırlardı

-XVII

yy

dan itibaren diplomasinin önemi artmasıyla birlikte reisülküttap nişancının emrinden ayrılmış ve önemi artmıştır

dış işlerden sorumlu hale gelmiştir

Kaptan-ı Derya:
Ehl-i seyf sınıfındandır

İstanbul’da olduğu zaman denizcilikle ilgili konularda görüş bildirmek için katılırdı

Şeyhülislam:
-Ehl-i Şeri sınıfındandır

-Divan üyelerinden değildir

çünkü divanda alınan kararlarda fetva verme yetkisine sahip olduğundan siyasi iradenin dışında tutulmuştur

-İlk Şeyhülislam II

Murat döneminde Molla Fenari’dir
-Alınan kararların Şer’i hukuka uygunluğunu inceler ve kara verirdi

-Protokolde veziriazama eşitti

-XVI

yy

dan itibaren önemi artmış ve kadı ve müderrislerin tayin ve azil işlemlerini yapmıştır

Yeniçeri Ağası:
-Ehl-i Seyf sınıfındandır

- Divanın daimi üyesi değildir

-Gerektiği zaman toplantılara katılırdı

-Yeniçeri ocağı hakkında bilgi ve düşüncelerini arz ederdi

-Padişahın ve sarayın ve İstanbul’un güvenliğinden sorumludur

-Doğrudan padişaha bağlıdır

tarihogretmeninet

08-02-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Divan-İ Hümayun Üyeleri Ve Görevleri DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ VE GÖREVLERİ Veziriazamın(Sadrazam): -IMurad döneminden itibaren vezir sayısı artmış ve ilk veziriazam Çandarlı Halil Paşadır -Bütün tayinler ve aziller,terfiler veziriazamın elindeydi - Seferlerde idam hükmünü verebilirdi -Divanın ehl-i seyf (ehl-i kılıç)sınıfını temsil eder -Sefer zamanında padişahın emri gibi geçerlidir -Seferde olduğu zaman yerlerine merkezde sadaret kaymakamı bakardı -Sadece padişahın emri ile katledilebilirdi -Divan-ı hümayunda neticelenemeyen konuları kendi konaklarında İkindi Divanında görürdü -Fatihten itibaren devşirmeler ön plana çıkmıştır -Padişahın altın mührünü taşırdı -Veziriazam konaklarına Paşa kapusu veye Babıali denirdi Kubbealtı vezirleri: -Kıdem olarak başta gelen veziriazamın yardımcılığını yapardı -IMurat döneminde sayısı 2 yıldırım dönerminde 3 kanuni döneminde 7 olmuştur -Vezir olmak için sancak beyliği,beylerbeylik ve Rumeli beylerbeyliğinde görev yapmak gerekirdi Kadıasker(kazasker): -Ehl-i Şer-i (ilmiye)sınıfındandır -1362’de Imurat döneminde kurulmuştur -Kadıların ve halkın divana getirdiği davaları inceler ve kara verirdi -Kadı,müderris ve müftülerin tayin ve terfilerine yapardı -Medreseleri yeni bitirenlerin görevlendirmesini yapardı -Rumeli ve Anadolu kazaskeri olmak üzere ikiye ayrılırdı -Kendi bölgelerindeki ulemanın işlerini ruznamçe adı verilen kayıt defterine kayderdi -XVIyy’dan itibaren önemi azalmış ve şeyhülislamın önemi artarak müderris ve müftülerin tayinini yapmıştır -Padişah sefere çıktığı zaman o da sefere çıkardı, padişah sefere çıkmazsa sefere yerine ordu kadısı tayin ederdi Defterdar: -Ehl-i kalem(kalemiye)sınıfındandır -Padişahın malının mutlak vekili ve temsilcisidir -Defterhanenin ve hazinenin açılması görevidir -Devletin gelir ve giderlerini tespit eder -Bütçeyi hazırlayıp padişahın onayına sunar -Kendisine yardımcı olanlara dirlik ve rütbe verilmesini padişaha önerebilirdi -Anadolu ve Rumeli olmak üzere ikiye ayrılmış daha sonra merkezde şıkkısani adıyla üçüncü bir defterdarlık kurulmuştur -Emrinde kalabalık bir memur sınıfı vardır ve işlerini bu memurlar ve bağlı bulundukları kalemler vasıtasıyla yürütür -Bu kalemler 1)Ruznamçe Kalemi: Devletin tüm gelir ve giderlerini kaydeder, ayrıntılı olarak hazinenin günlük kayıtlarını tutardı 2)Maliye Emirleri Kalemi:Maliye ile ilgili emirleri yazar ve bunları ilgili yerlere gönderirdi 3)Tarihçi Kalemi: Diğer kalemlerin hazırladığı belgelere tarih koyardı -Bunlardan başka devlet gelirlerinin tahsil edilmesine bakan başbakı kulu,tahsilat işine yardımcı olan veznedarbaşı,hazine işlerine ait defterleri tutan sergi nazırı adı verilen memurlar vardı Nişancı: -Ehl-i kalem(kalemiye)sınıfındandır -Dış ülke hükümdarlarına yazılacak nameleri, vezirlerin menşur ve beratlerini yazar ve incelerdi -padişahın fermanlarına tuğra basardı -Ülke topraklarının kayıtlarını tutar ve bunları tahrir defterlerine kaydederdi -Bütün bu işlerinde reisülküttap ve reisülküttaba bağlı kalemler aracılığı ile yürütürdübu kalemler şunlardır: 1)Beylikçi Kalemi (Divan kalemi):Divanda alınan kararları mühimme adı verilen divan defterine kaydetmek, diğer devletlerle yapılan yazışmaları yazmak ve korumak görevidir 2)Tahvil Kalemi(Nişancı Kalemi) : Devlet topraklarının,tımar ve zeametlerin kayıtlarını tutan kalemdirüst düzey görevlililerin tayin ve terfilerinin kayıtlarını tutardı 3)Ruus Kalemi:rütbesi küçük olan devlet görevlililerinin atama ve maaş durumları ile özlük işlerini bakan kalemdir 4)Amedi Kalem:Veziriazamın,padişaha ve yabancı ülkelere göndereceği yazılarını ve müsveddelerini hazırlardı -XVIIyydan itibaren diplomasinin önemi artmasıyla birlikte reisülküttap nişancının emrinden ayrılmış ve önemi artmıştırdış işlerden sorumlu hale gelmiştir Kaptan-ı Derya: Ehl-i seyf sınıfındandırİstanbul’da olduğu zaman denizcilikle ilgili konularda görüş bildirmek için katılırdı Şeyhülislam: -Ehl-i Şeri sınıfındandır -Divan üyelerinden değildirçünkü divanda alınan kararlarda fetva verme yetkisine sahip olduğundan siyasi iradenin dışında tutulmuştur -İlk Şeyhülislam IIMurat döneminde Molla Fenari’dir -Alınan kararların Şer’i hukuka uygunluğunu inceler ve kara verirdi -Protokolde veziriazama eşitti -XVIyydan itibaren önemi artmış ve kadı ve müderrislerin tayin ve azil işlemlerini yapmıştır Yeniçeri Ağası: -Ehl-i Seyf sınıfındandır - Divanın daimi üyesi değildir -Gerektiği zaman toplantılara katılırdı -Yeniçeri ocağı hakkında bilgi ve düşüncelerini arz ederdi -Padişahın ve sarayın ve İstanbul’un güvenliğinden sorumludur -Doğrudan padişaha bağlıdır tarihogretmeninet