Doğum Kontrolü - Spiral

Doğum Kontrolü - Spiral

[/b]

Rahim
içi araç (RİA) ya da halk arasında yaygın şekilde
kullanılan adıyla SPİRAL tüm dünyada en fazla tercih edilen
dönüşümlü doğum kontrol yöntemidir

RİA'nın bir başka özelliğide uzun süreli dönebilir
yöntemler içinde maliyeti en düşük olan yöntem olmasıdır

Tüm dünyada yaklaşık 106 milyon kadının istenmeyen
gebeliklerden korunmak için RİA yöntemini tercih ettiği
tahimin edilmektedir Bu kadınların %70'i sadece tek bir
ülkede; Çin'de yaşamaktadır

RİA kullanım alışkanlıkları incelendiğinde bazı
coğrafi bölgelerde sıkça tercih edildiği, bazı bölgelerde
ise neredeyse hiç kullanılmadığı görülür Örneğin
Çin'de her 3 evli kadından birisi RİA kullanırken,
İskandinav ülkelerinde bu oran %18, Yakın doğu ve Afrika'da
%12 iken Avrupa'da %7, Avusturalya'da ise %5'dir Kullanımın en
düşük olduğu bölgelerden biri ise kuzey Amerika ve Sahra
bölgesidir

Oranlardaki bu büyük dalgalanma yöntemin
erişilebilirliği, uygulayacak eğitimli kişilerin varlığı
ve kültürel farklılıklar ile açıklanabilir Ancak
gelişmişlik sıralamasında en başlarda yer alan kuzey
Amerika'da tercih edilmemesinin nedeni farklıdır Dalkon Shield
adı verilen rahim içi aracın pelvik iltihabi hastalık
görülme riskini berligin derecede arttırdığının
saptanması bu bölgede spiral kullanımının karşısındaki en
önemli sorundur Bu spesifik araç 25 yıl önce piyasadan
çekilmesine karşın olumsuz etkileri ve önyargılar hala daha
devam etmektedir

Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Amerikan Tıp
Birliği (AMA) ve Amerikan Jinekolog ve Obstetrisyenler Birliği
(ACOG) RİA'yı en güvenli ve etkili doğum kontrol
yöntemlerinden biri olarak kabul etmektedir

RİA NEDİR?

Rahim içi araç dönebilir doğum kontrolü sağlayan ve
ana yapısı kıvrılabilir polietilen olan küçük bir
araçtır Yapısı T harfine benzer Polietilen gövde üzerinde
bakır tel sarılıdır Bu bakır zaman içinde yavaş yavaş
salınarak RİA'nın etki mekanizmalarından birini oluşturur
Günümüzde kullanılan modern spirallerlerin önerilen
kullanım süreleri değişkendir Üretici firmalar 3 yıl ile 8
yıl arasında değişen kullanım süreleri belirtmekle birlikte
yapılan klinik deneysel çalışmalarda bunların hemen hepsinin
10 yıl süreyle sorunsuz kullanılabileceği gösterilmiştir

Temel yapı T şeklinde olmakla birlikte piyasada değişik
marka ve yapılarda pek çok RİA bulunmaktadır Bunların
etkinlik açısından birbirlerine üstünlükleri yoktur
Toplumumuzda ithal spiral şeklinde bir tabir bulunmaktadır
Hastalar kendilerine ithal spiral takılmasını talep
etmektedirler oysa Türk malı bir spiral zaten piyasada yoktur

Piyasada en sık bulunan RİA türleri
Dünya üzerinde sıkça kullanılan RİA'ların hemen
hepsinde polietilen gövde üzerinde baryum sülfat adı verilen
bir madde kaplıdır Baryum sülfatın amacı RİA'nın rontgen
filmlerinde görülebilmesini sağlamaktır

Spiralin alt ucunda genellikle bir halkaya da topuz bulunur
Bu bölüme spiralin ipi bağlıdır Bu ip
bakterilerin yukarıya doğru tırmanmasına izin vermeyecek
materyalden üretilmiştir Bu ip pamuk ya da bazı doğal
materyalden üretilmiş iplikler gibi sıvı çekerek şişmez
İpin görevi RİA çıkartılacağı zaman kolaylık
sağlamaktır Bunun yanısıra kontrollerde ipin uzunluk ve
durumu RİA'nın yerinden kayıp kaymadığının
anlaşılmasında yardımcı olur

RİA NASIL ETKİ EDER?

Yüz yıla yakın bir zamandır istenmeyen gebeliklerin
engellenmesinde güvenle ve yüksek etkinlikle kullanılmasına
rağmen RİA'nın gebeliği nasıl engellediği hala daha tam
anlamıyla anlaşılamamıştır

Yapılan biyokimyasal çalışmalar RİA kullanan kadınlarda
döllenmenin hiç gerçekleşmediği gösterilmiştir Ancak
RİA'nın nasıl olup da fertilizayonu engellediği
bilinmemektedir Öne sürülen fikir sperm ve yumurtanın
hareket yeteneğini etkilediği düşünülmektedirRİA'dan
salınan bakır sperm hareketliliğini engelliyor olabilir Bir
diğer olasılık da yumurtanın tüplerden geçişini
hızlandırarak döllenmeye engel olmasıdır

RİA üzerinde bulunan bakır yavaşyavaş salgılanarak
sistemin etkinliğini direkt olarak etkiler Bu etki iki
mekanizmayla ortaya çıkar Birincisi bakır rahimin içini
döşeyen endometrium tabakasında inflamasyon adı verilen bir
reaksiyona neden olarak bu dokudan olan enzim üretimini
değiştirir Bu etki sonucu yumurta döllenmiş olsa bile rahim
içinde tutunamaz Öte yandan bakır prostoglandin adı verilen
maddelerin üretimini etkileyerek gebeliği destekleyen
hormonların üretimini bozar Yani spiral hem döllenmeyi
engeller hem de döllenme olsa bile bu embryonun rahim içinde
tutunma ve canlılığını devam ettirme şansını azaltır

RİA'NIN ETKİNLİĞİ NE
KADARDIR?

RİA tüm doğum kontrol yöntemleri içinde etkinliği en
yüksek olanlardan birisidir Koruyuculuk araç takıldığı
andan itibaren başalar Kullanımın ilk yılı içinde 1000
kadından sadece 6-8'i istenmeyen bir hamilelikle karşı
karşıya kalır Spiralin koruyuculuğu çıkarıldığı anda
biter Yumurtlama üzerinde bir etkisi olmadığından kişi
aynı ay hamile kalabilir

RİA'nın cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı hiçbir
koruyuculuğu yoktur Bu nedenle bu hastalıklar açısından
yüksek risk grubunda olan kadınlar (birden fazla partneri olan
ya da, partneri birden fazla kişi ile ilişkisi olan kadınlar)
mutlaka prezervatif kullanmalıdırlar

DOĞUM KONTROLÜ DIŞI YARARLARI
NELERDİR?

Doğum kontrol hapı ya da prezervatifin aksine RİA'nin
istenmeyen gebelikleri önlemek dışında kadın sağlığı
açısından herhangi bir yararı yoktur Asherman sendromu
açısından risk altında olanlarda ya da histeroskopi ile
açılan rahim için yapışıklıklardan sonra yeniden
yapışıklık olmasını engellemek amacıyla da
kullanılabilir

RİA KİMLER İÇİN UYGUN BİR
YÖNTEMDİR

Aşağıdaki durumlar RİA için uygun adayları belirler:


Yüksek etkili, uzun süreli ve dönebilen bir
yöntem arayanlar
Son 12 ay içinde pelvik iltihabi hastalık, gonore ve
klamidya enfeksiyonu geçirmemiş olanlar
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar için yüksek risk
grubunda olmayan kadınlar
Emziren anneler
Sigara kullanımı ya da başka nedenler ile doğum
kontrol hapı veya diğer hormonal yöntemleri
kullanamayanlar
Doğum kontrol yöntemine fazla zaman ayırmak
istemeyenler (tak ve unut)


RİA KİMLER İÇİN UYGUN
DEĞİLDİR?

Spiral kullanımının önündeki en büyük engel bilinen ya da
şüphe edilen bir gebelik varlığıdır Bunun dışında
aşağıdaki durumların varlığında RİA takılması uygun
değildir


Belsoğukluğu ya da klamidya gibi cinsel yolla bulaşan
bir hastalık varlığı
Son 3 ay içinde endometrium enfeksiyonu geçirmiiş
olmak
Son 3 ay içinde enfekte bir düşük olayı yaşamış
olmak
Kontrol altına alınmamış serviks ya da ******
enfeksiyonu olması
Anormal ******l kanama olması (nedeni açıklanamamış)
Bilinen ya da şüphe edilen serviks veya endometrium
kanseri olması
Bağışıklık yetmezliği, AIDS, Lösemi gibi
enfeksiyonlara duyarlılığa neden olan sistemik
hastalıkların varlığı
Serviks ve uterusda RİA'nın takılmasını olanaksız
ya da tehlikeli hale getiren anatomik bozuklukların
olması
PAP smear sonucunun normal olmaması
RİA'dan daha küçük ve kısa bir rahim olması
Problem ortaya çıktığında tıbbi hizmet alma
olanağının bulunmaması


Yukarıdaki durumlara ek olarak bakıra alerjik olduğu
bilinen kadınlara da RİA takılmaz

Diatermi adı verilen ısı tedavisi uygulanan kadınlarda
RİA takılması doğru değildir Tedavi sırasında ısınan
bakır endometriumda kalıcı hasara neden olabilir

Vücutta tehlikeli miktarlarda bakır birikimi ile
karakterize, nadir görülen genetik geçişli bir hastalık olan
Wilson Sendromu varlığı da RİA uygulanmaması gereken bir
durumdur

Bakteriyel endokardit adı verilen çok tehlikeli bir
enfeksiyon açısından yüksek risk grubunda olan kalp
kapakçık hastaları ise gerekli önlemler altında RİA
kullanabilirler

RİA NASIL TAKILIR?

RİA takılması zor bir işlem değildir Genelde çok fazla
ağrı olmaz ve kolaylıkla tolere edilebilir RİA takılması
ile ilgili detaylı bilgi için Spiral
takılırken sizi neler bekler başlıklı yazıyı
okuyabilirsiniz

RİA takılmadan yarım saat kadar önce basit bir ağrı
kesici alınması işlem sırasında ya da sonrasında
yaşanabilecek krampları azaltacaktır Bazı hekimler
enfeksiyona karşı önlem olarak antibiyotik alınmasını
önerebilirler Bu şart olmayan bir uygulamadır

Jinekolojik muayenede olduğu gibi spekulum takılarak serviks
görünür hale getirilir ve antiseptik solüsyon ile silinerek
temizlik yapılırServiks tenekulum adı verilen bir alet ile
tutularak çekilir ve uterus düz pozisyona gelir Daha sonra
histerometri adı verilen bir alet serviks ağzından rahim
içine itilerek rahimin boyu ölçülür


Aplikatör tüp içinde bulunan spiral rahim
ağzından geçirilerek rahim içine yerleştirilir ve
rahimin tepe noktasına deyinceye kadar ittirilirBundan
önce tüp üzerindeki işaret histerometri ile
ölçülen mesafeye getirilerek tepe noktasından daha
öne ya da arkaya ittirilmesi engellenmiş olur



Tüpün içindeki piston ileri doğru itilerek
RİA'nın tüpün içinden çıkması sağlanır



Daha sonra tüp dikkatli bir şekilde uterus
dışına alınır Spiral artık tamamı ile
içeridedir Resimde doğru şekilde yerleştirilmiş bir
spiral görülmektedir RİA'nın ipi 05-1 cm
dışarıda kalacak şekilde kesilir
RİA takıldıktan sonra doğru yerde olup olmadığı
ultrason ile kontrol edilmelidir

RİA NE ZAMAN TAKILIR?

En yaygın uygulama adet kanamasının ilk 3 günü içinde RİA
takmaktır Ancak bu şart olmayan bir uygulamadır RİA doğum
ya da sezaryen sonrası, veya kürtajdan hemen sonra
takılabilir Bu konu ile ilgili detaylı bilgi için Spiral ne zaman takılmalıdır
başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz

RİA TAKILDIKTAN SONRA

RİA takıldıktan hemen sonra yada takılması sırasında hafif
kramp tarzında ağrılar olabilir Bunlar normaldir ve
geçicidir Pekçok kadın takılan spirale çok çabuk uyum
sağlarİlk birkaç ay adet kanamaları fazla miktarda ve
ağrılı olabilir ancak zaman içinde bu durum ortadan
kalkacaktır Kullanıcıların %95'i herhangi bir rahatsızlık
yaşamazlar

İlk birkaç ay adet aralarında lekelenme tarzında kanamalar
olabilir Adet kanamalarının 10 güne kadar sürmesi normaldir


KONTROLLER

RİA takılmasını takiben ilk adet kanamanızdan sonra mutlaka
ilk kontrolünüze gitmelisiniz Bu kontrolde spiralinizin
yerinde olup olmadığına ve herhangi bir enfeksiyon bulunup
bulunmadığına bakılacaktır Herşey yolundaysa yılda birkez
kontrole gitmeniz yeterlidir Bu kontrolde çaok daha önemli bir
test olan PAP smear
testiniz de yapılabilirUltrasonda normal görülen RİA

KENDİ KENDİNE RİA KONTROLÜ

Bazen rahim takılan spirali dışarıya atabilir Bu durumla
hiç doğum yapmamışlarda daha sık karşılaşılır En sık
RİA kullanımın ilk 3 ayında görülürBu nedenle her zaman
dikkatli olmalı her tuvalete gittiğinizde çamaşırınızı ve
petinizi kontrol etmelisiniz

UYARI İŞARETLERİ

RİA kullanırken aşağıdaki durumlar ortaya çıkrsa zaman
kaybetmeden doktorunuzu aramalısınız


Adet gecikmesi olması
Şiddetli kasık ağrısı ya da kramplar
Baygınlık
Açıklanamayan ateş ve titreme
Kötü kokulu akıntı
Anormal ******l kanama


Normalde RİA ilişki sırasında hissedilemez Eğer eşiniz
hissettiğini söylüyorsa RİA yerinden kaymış olabilir

ÇIKARTILMASI

RİA'nın çıkartılması son derece kolay ve ağrısız bir
işlemdir Doktorunuz spekulum taktıktan sonra spiralin ipini
bir aletle tutarak çeker Nadiren RİA uterus içine hafifçe
gömülebilir ya da ipi içeriye kaçabilir Böyle bir durumda
bazı özel aletler yardımıyla çıkarılabilir Eğer bu
şekilde de çıkmaz ise histeroskopi altında çıkartılması
gerekebilir

RİA'NIN AVANTAJLARI


Uzun süreli, dönebilen bir yöntemdir
Koruyuculuk oranı çok yüksektir
Maliyeti çok düşüktür
Acil korunma amaçlı kullanılabilir
Etkisi hemen başlar, çıkartılmasıyla birlikte sona
erer


RİA'NIN DEZAVANTAJLARI


Sadece deneyimli bir uzman tarafından takılıp
çıkartılabilir
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı hiçbir
koruma sağlamaz
Kanama düzensizliklerine neden olabilir
Uygulanması diğer yöntemlere göre biraz daha
ağrılıdır


[/b]

Spiral kullanımında
görülen probemler
Spiral ve
gebelik
Spiral takılırken
sizi neler bekler
Spiral ne zaman
takılmalıdır
Doğum
Kontrol yöntemleri

Kaynak: DrAlper Mumcu