Yara İyileşmesi

Yara iyileşmesi

[/b]

Ameliyat olan ya da olacak olan hastaların ilk sordukları
soruların başında ne zaman iyileşirim sorusu
gelir Gerçekten de hastayı ilgilendiren en önemli konu
hastalığın giderilmesinden sonra normal yaşantıya dönüş
süresidir Oysa yara iyileşmesi basit bir işlem değildir
Ameliyat esnasında sadece dıştan görülen kesi yapılmaz, o
dış kesinin altında tabakalar halinde kesilen ve yeniden
dikilen dokular mevcuttur Her dokunun cerrahi kesiye verdiği
cevap ve iyileşme süresi farklıdır Bu nedenle hem dikiş
esnasında kullanılan metaryelin yapısı, hem dokunun yapısı
hem de çevresel faktörler yara iyileşmesini etkiler

Örnek olarak vermek
gerekirse sezaryen esnasında kesilen katlar şunlardır İlk
önce cilde bir kesi yapılır Daha sonra cilt altındaki
yağlı doku kesilir ve karnın ön duvarını kaplayan rektus
fasyası adı verilen güçlü dokuya ulaşılır Bu dokuda
uygun şekilde kesildikten sonra her iki yandan gelip ortada
birleşen rektus kasları ayrılır ve karın boşluğunu
çevreleyen ince zar tabakasına ulaşılır Pariyetal periton
adı verilen bu tabaka dkkatli bir şekilde açılır
Artıkkarın boşluğuna girilmiştir Bundan sonra ilk önce
uterusu çevreleyen ve visseral periton adı verilen zar
tabakası kesilirek açılır ve mesane zedelenmemesi için
itilir En son olarak uterus açılır, kaviteye girilir ve bebek
çıkartılır Plasenta ve ekleri çıkartılıp temizlik
yapıldktan sonra sıra kapatma işlemine gelir Açılan her
tabaka tek tek ve özenle yeniden dikilir En son cilt dikişi
atılır Hastanın ve ameliyatın durumuna göre ya estatik
(yani dıştan görülmeyen ve alınması gerekmeyen dikiş konur
ya da tek tek ipek dikiş ipliği ile daha sonra alınması
gereken dikişler konur Yeni bir teknik de dikiş yerine tıpkı
tel zımba gibi cilt kenarlarını yaklaştıran stapler
uygulamasıdır Bu materyalinde daha sonra alınması gerekir

Görüldüğü gibi dıştan sadece ince bir çizgi olarak
görülen dikiş, altında en az 6 tabaka daha dikiş
saklamaktadır Her dokunun iyileşmeye olan meyili farklıdır
ve bu nedenle farklı dikiş malzemeleri kullanılır Örneğin
fasya çok güçlü bir doku olmasına rağmen iyileşme
potansiyeli düşüktür ve bu nedenle çabuk erimeyen, uzun
süreli materyel kullanılmalıdır Ciltte ise iyileşme çok
hızlı olduğundan çabuk eriyen ancak allerji geliştirmeyen
malzeme tercih edilmelidir

Bir çeşit yaralanma olan cerrahi kesi sonrası birbiri
içine geçmiş bir dizi reaksiyon başlar Bunlar inflamasyon,
epitelizasyon, neovaskülerizasyon, fibroblast proliferasyonu ve
destek doku sentezidir

İnflamasyon İnflamasyon iltihap anlamına
gelir Cilt bütünlüğü bozulunca ince damarlarda kısa
süreli olarak daralma daha sonra ise genişleme meydana gelir
Birkaç saat içinde doku ödemlenir ve sıvı birikirO bölgede
asidite artar ve bu da yara iyileşmesini sağlayan kollajen
sentezini uyarır

Epithelizasyon Tüm cilt epitel adı verilen bir
çeşit hücreden oluşmuştur Biriken sıvı su kaybederek
kabukhaline gelir 24-48 saat içinde tüm kesi yeni epitel ile
kaplanır ve su geçirmez hale gelir

Neovaskülerizasyon Yeni damar oluşumu
demektir Lokal etkiler ile hücreler yeni damar oluşturmak
için çalışmaya başlar

Fibroblast proliferasyonu Damar duvarında
buluna hücreler kollajen sentezleyen fibroblast adı verilen
hücrelere dönüşürler

Destek doku sentezi Çoğalan (prolifere olan)
fibroblastlar kollajen adı verilen maddeyi sentezlemeye
başlarlar

Yara iyileşmesi primer ya da sekonder olabilir Primer
iyileşmede açılmış olan cerrahi kesi dikilerek kapatılır
Sekonder iyileşmede ise yara dikilmez ve aöık bırakılır
Günlük pansumalarla yaranın kendi kendine kapanması
sağlanır Bazı enfekte yaralarda sekonder iyileşme tercih
edilir

Primer olarak kapatılmış sorunsuz bir yarada eğer
alınacak türde dikiş melzemesi kullanılmış ise 6-8 gün
sonra dikişler alınabilir Bu süreden sonra yara artık
açılmaz ve kendi kendine iyileşmesine devam eder

Tüm katların tamamen iyileşmesi 6 ay kadar sürebilir ancak
bu dönem zarfında hasta tamamen normal aktivitelerinde
bulunabilir 6-8 gün sonra yara gücünü kazandığından
aktivite kısıtlaması gerekmez 6-8 günden tamamen
iyileşmenin gerçekleştiği 6 aya kadar yaranın şekillenmesi
süreci devam ettiğinden açılma olasılığı yoktur

Yara iyileşmesini etkileyen faktörler

Lokal
Faktörler

Kanlanma

Yeterince kan akımı olamayn bir yara uygun şekilde
beslenemediğinden enfeksiyon ve nekroza (doku ölümü)
adaydır Yaşlı kişilerde lokal kan akımları azaldığından
yara iyileşmesi gecikir Cerrahi uygulama esnasında lokal
damarlara zarar verilmemesi iyileşmeyi hızlandırır Bu
tamemen cerrahın yeteneği ve dokuya olan saygısına
bağlıdır

Kontaminasyon enfeksiyon

Ameliyathane şartlarında dahi bütün yaralar bir derceye kadar
kontaminedir, yani bazı mikroorganizmalarla temas etmiş
durumdadır Sağlıklı bir kişide bu kadar az bir
kontaminasyon kişinin bağışıklık sistemi tarafından
elimine edilir ve yara iyileşmesi etkilenmez Cerrahın
antisepsi kurallarına riayet etmesi ve ameliyat yapılan
ortamın genelde hijyen şartlarına uygunluğu kontaminasyon
oranları üzerinde direk etkilidir Dokuya ve işleme saygısı
olmayan dikkatsiz bir cerrah kolaylıkla yaranın enfekte
olmasına neden olabilir

Doku tipi

Deri, barsak, mesane, ****** gibi dokuların iyileşme
potansiyeli çok yüksekken, sinir, fasya gibi dokular çok geç
iyileşir

Travma

Yara yeri üzerine travma iyileşmeyi olumsuz etkiler Bu nedenle
yara yeri yeterli süre kapalı tutularak olası travmaların
etkisi azaltılmalıdır

Çevre ısısı

Lokal olarak artmış ısı kan dolaşımını
hızlandıracağından iyileşmeyi çabukaştırabilir

Sigara

Sigara kanlanmayı bozarak yara iyileşmesini geciktirir

Yabancı cisim

Yabancı cisimler dokuda reaksiyona yol açarak iyileşmeyi
geciktirirler Bu nedenle allerjik olamayan yapay dikiş
materyalleri kullanılmaldır

Radyasyon

Maruz kalınan radyoaktivite hücrelerin çoğalma ve sentez
kabiliyetini bozarak iyileşmeyi geciktirir

Sistemik faktörler

Vitaminler ve mineraller

A ve C vitaminleri ile çinko yara iyileşmesi üzerinde olumlu
etkiye sahiptirler

Kronik hastalıklar

Şeker hastalığı, dolaşım hastalıkları, anemi gibi
sistemik hastalıklar yara iyileşmesini geciktirir

İlaçlar

Kortizon, antimetabolit gibi ilaçlar iyileşme üzerinde olumsuz
etkiye sahiptirler



Bunlar dışında operasyonun süresi ve hastanede kalış
zamanı da enfeksyon gelişmi ve dolayısı ile yara iyileşmesi
üzerinde etkiye sahiptir Batın katları kapatılırken,
özelikle cilt altındaki kanamaların dikkate alınmaması, az
ya da fazla sayıda dikiş atılması, ameliyatın gereksiz yere
uzatılması hep olumsuz faktörlerdir 13 günden daha fazla
hastanede kalanlarda hastane enfeksiyonları çok daha sık
görülür

Yara bakımında dikkaet edilecek en önemli nokta
temizliktir Özellikle ilk 24 saatte yara steril ped ya da özel
bantlar ile kapatılmalıdır 24-48 saat sonra yaranın üzeri
açılabilir Pansumanlar esnasında steriliteye dikkat
edilmelidir




Kaynak: DrAlper Mumcu