|
Prof. Dr. Sinsi
|
Jojoba Nedir? Jojoba Yetiştiriciliği - Jojoba Yağının Faydaları
Anavatanı, ABD'nin Arizona ve Kaliforniya Eyaletleri İle Meksika'nın "Sonara" Çölü'dür
İlk Olarak 1789 Yılında İtalyan Rahip Clavijero Tarafından Tanımlanmıştır
Clavijero; Kaliforniya ve Sonora Çölü yerlilerinin, deri kanseri ve yaraların tedavisinde, saç çıkartılmasında, doğum ağrılarının başlatılmasında kullandıklarını bildirmiştir,
1933 yılında, tohumundaki mum tabiatındaki yağın, diğer bitkilerdeki yağlardan farklı olduğu ve "kaşalot' adlı balinanın yağına denk olduğu keşfedilmiştir 2 nci dünya savaşı ile birlikte önemi artmıştır Ancak çalışmalar, 1972'de ilan edilen "deniz memelilerini koruma" anlaşmasının, balinaların avlanmasını kısıtlaması ile yoğunlaşmıştır
BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Tohumlarında %50 oranında yağ bulunmaktadır
Bir Jojoba bitkisinden; 5 yaşında 500 g, 12 yaşında 2500 g, 25 yaşında 14000 g tohum elde edilir
Jojoba bitkisi gölgede 35-45°C gibi ekstrem çöl sıcaklıklarına da dayanıklıdır
Yıllık 500mm yağış, iyi bir verim için yeterlidir; l00mm'den az da olsa tohum verir Bitki, hiç susuz, ancak uzun yıllar yaşar
Su, çiçek ve tohum için gerekir 600-1200m yüksekliklerde yetişmektedir
Toprak seçiciliği yoktur, çorak yerlerde yetişir
Litrede 7g yoğunlukta tuzlu suya dayanıklıdır
60-90cm boyu olduğu halde, iyi sulama ile 2-3m boylanabilir
Çalı formunda; herdem yeşil; yaprakları kalın, derimsi, mavimsi yeşil renkte, meyveleri kahve renginde yerfıstığına benzer bir çöl bitkisidir
100-200 yıllık ömrü vardır
Kısa süreli (-5)-(-9)°C düşük sıcaklıklara dayanıklıdır
Kökleri ortalama 9-10m derine iner; olgun bir JOJOBA bitkisinin kökü 20-25m derine inebilir
Bu, JOJOBA' ya, dayanıklılık özelliği sağlar
Ayrıca erozyon ile mücadelede mükemmel bir bitkidir
Antepfıstığı gibi iki evciklidir; yani erkek ağaç ve dişi ağaç diye iki tipi vardır
Tohumlardan erkek veya dişi çıkma oranı yaklaşık %50' dir Bu yüzden tohum ekiminde, her çukura 4 tohum konur
JOJOBA çiçekleri yabancı tozlanır; tozlanma rüzgar, böcek ve kuşlarla otur
Bahçe tesisinde erkek/dişi oranı 1/5 veya 1/7 olmalıdır
JOJOBA, tohum veya yarı odun çelikleri ile çoğaltılır
Kaliforniya'da 15 x 3m aralıkla dikilmektedir
l dekar (lOOOm2) alanda 175-200 bitki yetişir Bu ise l dekar alandan 125-450 kg tohum ve 75-225kg yağ anlamına gelmektedir
ABD’de JOJOBA tohumunun kilosu: 15 $, JOJOBA yağının tonu: 4000 $'dır Avustralya’da yağ: 44 $/kg, tohum: 22$/kg iken, Verim: 3500 kg/ha'dır
JOJOBA YAĞININ ÖZELLİKLERİ
Yağı, zeytinyağına benzer teknikle elde edilir
Açık sarı renkte, doymamış, çok fazla stabil ve saftır
Bilinen bütün bitkisel yağlar, gliserol ile yağ asitlerinin bir esteridir
Oysa jojoba yağı uzun zincirli dallanmış bir alkol grubu ile yağ asitlerinden oluşmuştur
Yüksek sıcaklık ve basınçta kararlılığını ve viskositesini kaybetmeyen ve temas yüzeyine iyice yapışan balina yağı, ağır iş makinaların vazgeçilmez yağıdır
Jojoba ile balinalar ve makinalar kurtarılmıştır
Uçak ve füze motorlarında kullanılan bu yağ, otomo*bilde motor yağı olarak kullanıldığında araç 200000 km yol alabiliyor
Aynı miktar yakıtla alınan yol ise 3-5 misli artabiliyor
Çok hassas makinaların yağlanmasında kullanılacak kadar da ince bir yağdır
Hidrojenasyon sonrası jojoba, çok dayanıklı bir mum yapısı kazanmaktadır
Diğer kullanım alanları içinde;
Matbaa mürekkebi, lastik ve yapıştırıcı gibi maddelerin yapımı, mum, reçine, koruyucu şampuan, saç besleyicileri, deterjan, krem ve ilaç üretimi vardır
Konservecilikte malzemenin tadının ve tazeliğinin muhafazası amacıyla kullanılmaktadır
Yağın okside olmadan ve tohumun ise bozulmadan ne kadar süreyle saklana*bileceği henüz bilinmemektedir Örneğin; 20-25 yaşındaki tohumlardan elde edilen yağın hiç bir özelliğini kaybetmediğini araştırıcılar bildirmektedirler
Tohumundan yağ elde edildikten sonra kalan küspesinde %3q-35 oranında protein bulunmaktadır
Ancak, simmondsia maddesi çıkarıldıktan sonra hayvan yemi olarak kullanılır
ABD’de 2 otobüs firması pahalı olmasına rağmen yüksek basınç ve sıcaklıkta bozulmaması nedeniyle otomatik transmisyon sisteminde jojoba yağını kullanmaktadır (J Austr Ins Ağr Scı 1963)
ÇALIŞMALAR
ABD Tarım Bakanlığı, stratejik öneme sahip bitkiler başlığı altında; Jojoba (dayanıklı mumsu yağ) Jcurcas (dizel benzeri yağ) Elatryls (enerji veren yağ) gibi bazı bitkileri incelemiştir
Başta ABD, İsrail ve Meksika olmak üzere Avustralya, Arjantin, Brezilya, Paraguay, Venezüella, Libya, Mısır, Sudan, Kuveyt, Hindistan, Nijerya, Kenya, Japonya ve Avrupa Birliği Ülkeleri, jojoba yetiştiriciliği konusunda her türlü imkanı değerlendirmektedir
Avrupa Birliği, Akdeniz'e kıyısı olan üye ülkelerinden, jojoba ve diğer bazı endüstriyel öneme sahip bitkilerin yetiştirilme olanaklarını araştırmasını istemiştir
Böylece üye ülkelerden Yunanistan, Girit ve Rodos adalarında 1980 - 1981 yıllarında jojoba plantasyonları kurmuştur
1984 - 1985 yıllarında ilk ürünü almaya başlamıştır
Jojoba yetiştiricileri, 1972 yılında Kaliforniya'da "jojoba yetiştiricileri derneği" adlı bir dernek kurmuşlardır
Dernek, jojoba ile ilgili araştırma, haber ve ilanların yayınlandığı "jojoba happenings" adlı bir yayın organına sahip bulunmaktadır
Jojoba derneğinin kurucularından Japon araştırıcı DrThom Miwa' nın, jojoba ve balinalar ile ilgili bir çizimi
Japonya, ABD ve Maksika'da araziler satın alarak buralarda jojoba üretip ülkesine göndermektedir
Böyle bir Japon firması geleceğe yönelik hedeflerinin; Japonya için 100-120 ton jojoba yağı üretmek olduğunu bildirmiştir (jojoba happening, 1992)
Ülkemizde jojoba ile ilgili çalışmalar çok yenidir
1981 yılında Adana'da bir jojoba bahçesine sahip olan Sami DİNKÇİOĞLU, aynı zamanda derneğinüretici bazlı ilk Türk üyesidir ve jojoba'nın ülkemizde yaygınlaşması için uzun yıllar çalışmıştır
İlk bilimsel çalışma Tübitak desteğiyle Çukurova Üniversitesi tarafından 1993 yılında yapılmış ve Birecik, Adana ve Antalya koşullarında jojoba yetiştirilme olanakları ve adaptasyonu araştırılmıştır
SONUÇ
Bu kadar büyük öneme sahip Jojoba'nın ülkemizde, güneydeki çorak alanlarda yetiştirilmesi mümkündür
Özellikle ağır sanayide ve güç gerektiren işlerde kullanılabilir olması ve ayrıca uzun yıllar hiç bozulmaması ülkemiz savunması için önemlidir
Çünkü, halihazırda dışa bağımlı olan madeni yağ sanayimizin, bir savaş veya ambargo sırasında sanayimizi hem de savunmamızı zayıflatacaktır
Tanklarımız normal motor yağları ile 1000 mil yol alırken, Jojoba yağı sayesinde belki 5000 veya l ve daha az yakıtla daha fazla yol alabilecektir
Savunma sanayimizde; jojoba’nın tanklarda ve diğer zırhlı araçlarda motor yağı katkı maddesi ve materyali olarak değerlendirilmesinde fayda vardır
Ayrıca her yıl erozyonla 500-600 milyon ton toprak kaybettiğimizi de düşünürsek, kurak ve çorak toprakları böylece korumuş oluruz
Doğanın bize sunduğu bu imkanı çok iyi değerlendirmeliyiz
|