Jojoba Nedir? Jojoba Yetiştiriciliği - Jojoba Yağının Faydaları

Anavatanı, ABD'nin Arizona ve Kaliforniya Eyaletleri İle Meksika'nın "Sonara" Çölü'dür

İlk Olarak 1789 Yılında İtalyan Rahip Clavijero Tarafından Tanımlanmıştır

Clavijero; Kaliforniya ve Sonora Çölü yerlilerinin, deri kanseri ve yaraların tedavisinde, saç çıkartılmasında, doğum ağrılarının başlatılmasında kullandıklarını bildirmiştir,

1933 yılında, tohumundaki mum tabiatındaki yağın, diğer bitkilerdeki yağlardan farklı olduğu ve "kaşalot' adlı balinanın yağına denk olduğu keşfedilmiştir 2 nci dünya savaşı ile birlikte önemi artmıştır Ancak çalışmalar, 1972'de ilan edilen "deniz memelilerini koruma" anlaşmasının, balinaların avlanmasını kısıtlaması ile yoğunlaşmıştır

BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ


Tohumlarında %50 oranında yağ bulunmaktadır

Bir Jojoba bitkisinden; 5 yaşında 500 g, 12 yaşında 2500 g, 25 yaşında 14000 g tohum elde edilir

Jojoba bitkisi gölgede 35-45°C gibi ekstrem çöl sıcaklıklarına da dayanıklıdır

Yıllık 500mm yağış, iyi bir verim için yeterlidir; l00mm'den az da olsa tohum verir Bitki, hiç susuz, ancak uzun yıllar yaşar

Su, çiçek ve tohum için gerekir 600-1200m yüksekliklerde yetişmektedir

Toprak seçiciliği yoktur, çorak yerlerde yetişir

Litrede 7g yoğunlukta tuzlu suya dayanıklıdır

60-90cm boyu olduğu halde, iyi sulama ile 2-3m boylanabilir

Çalı formunda; herdem yeşil; yaprakları kalın, derimsi, mavimsi yeşil renkte, meyveleri kahve renginde yerfıstığına benzer bir çöl bitkisidir

100-200 yıllık ömrü vardır

Kısa süreli (-5)-(-9)°C düşük sıcaklıklara dayanıklıdır

Kökleri ortalama 9-10m derine iner; olgun bir JOJOBA bitkisinin kökü 20-25m derine inebilir

Bu, JOJOBA' ya, dayanıklılık özelliği sağlar

Ayrıca erozyon ile mücadelede mükemmel bir bitkidir

Antepfıstığı gibi iki evciklidir; yani erkek ağaç ve dişi ağaç diye iki tipi vardır

Tohumlardan erkek veya dişi çıkma oranı yaklaşık %50' dir Bu yüzden tohum ekiminde, her çukura 4 tohum konur

JOJOBA çiçekleri yabancı tozlanır; tozlanma rüzgar, böcek ve kuşlarla otur

Bahçe tesisinde erkek/dişi oranı 1/5 veya 1/7 olmalıdır

JOJOBA, tohum veya yarı odun çelikleri ile çoğaltılır

Kaliforniya'da 15 x 3m aralıkla dikilmektedir

l dekar (lOOOm2) alanda 175-200 bitki yetişir Bu ise l dekar alandan 125-450 kg tohum ve 75-225kg yağ anlamına gelmektedir

ABD’de JOJOBA tohumunun kilosu: 15 $, JOJOBA yağının tonu: 4000 $'dır Avustralya’da yağ: 44 $/kg, tohum: 22$/kg iken, Verim: 3500 kg/ha'dır

JOJOBA YAĞININ ÖZELLİKLERİ


Yağı, zeytinyağına benzer teknikle elde edilir

Açık sarı renkte, doymamış, çok fazla stabil ve saftır

Bilinen bütün bitkisel yağlar, gliserol ile yağ asitlerinin bir esteridir

Oysa jojoba yağı uzun zincirli dallanmış bir alkol grubu ile yağ asitlerinden oluşmuştur

Yüksek sıcaklık ve basınçta kararlılığını ve viskositesini kaybetmeyen ve temas yüzeyine iyice yapışan balina yağı, ağır iş makinaların vazgeçilmez yağıdır

Jojoba ile balinalar ve makinalar kurtarılmıştır

Uçak ve füze motorlarında kullanılan bu yağ, otomo*bilde motor yağı olarak kullanıldığında araç 200000 km yol alabiliyor

Aynı miktar yakıtla alınan yol ise 3-5 misli artabiliyor

Çok hassas makinaların yağlanmasında kullanılacak kadar da ince bir yağdır

Hidrojenasyon sonrası jojoba, çok dayanıklı bir mum yapısı kazanmaktadır

Diğer kullanım alanları içinde;

Matbaa mürekkebi, lastik ve yapıştırıcı gibi maddelerin yapımı, mum, reçine, koruyucu şampuan, saç besleyicileri, deterjan, krem ve ilaç üretimi vardır

Konservecilikte malzemenin tadının ve tazeliğinin muhafazası amacıyla kullanılmaktadır

Yağın okside olmadan ve tohumun ise bozulmadan ne kadar süreyle saklana*bileceği henüz bilinmemektedir Örneğin; 20-25 yaşındaki tohumlardan elde edilen yağın hiç bir özelliğini kaybetmediğini araştırıcılar bildirmektedirler

Tohumundan yağ elde edildikten sonra kalan küspesinde %3q-35 oranında protein bulunmaktadır

Ancak, simmondsia maddesi çıkarıldıktan sonra hayvan yemi olarak kullanılır

ABD’de 2 otobüs firması pahalı olmasına rağmen yüksek basınç ve sıcaklıkta bozulmaması nedeniyle otomatik transmisyon sisteminde jojoba yağını kullanmaktadır (J Austr Ins Ağr Scı 1963)

ÇALIŞMALAR


ABD Tarım Bakanlığı, stratejik öneme sahip bitkiler başlığı altında; Jojoba (dayanıklı mumsu yağ) Jcurcas (dizel benzeri yağ) Elatryls (enerji veren yağ) gibi bazı bitkileri incelemiştir

Başta ABD, İsrail ve Meksika olmak üzere Avustralya, Arjantin, Brezilya, Paraguay, Venezüella, Libya, Mısır, Sudan, Kuveyt, Hindistan, Nijerya, Kenya, Japonya ve Avrupa Birliği Ülkeleri, jojoba yetiştiriciliği konusunda her türlü imkanı değerlendirmektedir

Avrupa Birliği, Akdeniz'e kıyısı olan üye ülkelerinden, jojoba ve diğer bazı endüstriyel öneme sahip bitkilerin yetiştirilme olanaklarını araştırmasını istemiştir

Böylece üye ülkelerden Yunanistan, Girit ve Rodos adalarında 1980 - 1981 yıllarında jojoba plantasyonları kurmuştur

1984 - 1985 yıllarında ilk ürünü almaya başlamıştır

Jojoba yetiştiricileri, 1972 yılında Kaliforniya'da "jojoba yetiştiricileri derneği" adlı bir dernek kurmuşlardır

Dernek, jojoba ile ilgili araştırma, haber ve ilanların yayınlandığı "jojoba happenings" adlı bir yayın organına sahip bulunmaktadır

Jojoba derneğinin kurucularından Japon araştırıcı DrThom Miwa' nın, jojoba ve balinalar ile ilgili bir çizimi

Japonya, ABD ve Maksika'da araziler satın alarak buralarda jojoba üretip ülkesine göndermektedir

Böyle bir Japon firması geleceğe yönelik hedeflerinin; Japonya için 100-120 ton jojoba yağı üretmek olduğunu bildirmiştir (jojoba happening, 1992)

Ülkemizde jojoba ile ilgili çalışmalar çok yenidir

1981 yılında Adana'da bir jojoba bahçesine sahip olan Sami DİNKÇİOĞLU, aynı zamanda derneğinüretici bazlı ilk Türk üyesidir ve jojoba'nın ülkemizde yaygınlaşması için uzun yıllar çalışmıştır

İlk bilimsel çalışma Tübitak desteğiyle Çukurova Üniversitesi tarafından 1993 yılında yapılmış ve Birecik, Adana ve Antalya koşullarında jojoba yetiştirilme olanakları ve adaptasyonu araştırılmıştır

SONUÇ


Bu kadar büyük öneme sahip Jojoba'nın ülkemizde, güneydeki çorak alanlarda yetiştirilmesi mümkündür

Özellikle ağır sanayide ve güç gerektiren işlerde kullanılabilir olması ve ayrıca uzun yıllar hiç bozulmaması ülkemiz savunması için önemlidir

Çünkü, halihazırda dışa bağımlı olan madeni yağ sanayimizin, bir savaş veya ambargo sırasında sanayimizi hem de savunmamızı zayıflatacaktır

Tanklarımız normal motor yağları ile 1000 mil yol alırken, Jojoba yağı sayesinde belki 5000 veya l ve daha az yakıtla daha fazla yol alabilecektir

Savunma sanayimizde; jojoba’nın tanklarda ve diğer zırhlı araçlarda motor yağı katkı maddesi ve materyali olarak değerlendirilmesinde fayda vardır

Ayrıca her yıl erozyonla 500-600 milyon ton toprak kaybettiğimizi de düşünürsek, kurak ve çorak toprakları böylece korumuş oluruz

Doğanın bize sunduğu bu imkanı çok iyi değerlendirmeliyiz