Şengül Şirin
|
Cevap : Multipl Skleroz MS Hastalığı Belirtileri Nedenleri Tehşis ve Tedavi
1) Multipl Skleroz Nedir?
MS, iki önemli bölümden, beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemine ait bir hastalıktır Merkezi sinir sisteminde sinir liflerini çevreleyen ve koruyan miyelin isimli yağlı bir doku vardır ve bu doku sinir liflerinin elektrik uyarılarını iletmelerine yardımcı olmaktadır MS'de miyelin skleroz adı verilen nedbeler bırakarak birçok bölgede yok olur Hasar gören bu bölgeler plaklar veya lezyonlar olarak da bilinmektedir Miyelin sadece sinir liflerini korumakla kalmayıp, görevlerini yerine getirmelerini de sağlar Miyelin yok olduğunda veya hasar gördüğünde, sinirlerin beyine giden veya beyinden gelen elektrik uyarılarını iletebilme kapasiteleri kesintiye uğramakta ve bu durum çeşitli MS belirtilerini (semptomlarını) ortaya çıkarmaktadır MS bulaşıcı değildir Ailenizde hiç kimse sizden bu hastalığı almayacaktır
2) Bu Hastalığın Nedenleri Nelerdir?
MS'in kesin nedeni bilinmese de, birçok araştırmacı miyelin hasarının vücudun immün sisteminin (bağışıklık sisteminin) anormal bir yanıtından kaynaklandığına inanmaktadır Normal koşullarda, immün sistem virüsler veya bakteriler gibi yabancı ''istilacılara'' karşı vücudu korur Otoimmün hastalıklarda vücut istemeyerek kendi dokularına saldırır MS'de ise, saldırılan madde miyelindir Bilim adamları miyeline saldırması için immün sistemi tetikleyenin ne olduğunu henüz bilmemektedir Birçoğu çok sayıda faktörün devreye girdiğini düşünmektedir
3) MS Belirtileri (Semptomları) Nelerdir?
Belirtiler merkezi sinir sisteminin hangi bölgelerinin etkilendiğine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır Herkes aynı şekilde etkilenmez Belirtiler sadece kişiden kişiye değişiklik göstermekle kalmayıp, aynı kişide zaman içinde de değişiklik göstermektedir Bu belirtiler ciddiyet ve süre açısından da çeşitlidir MS'i olan bir kişi genellikle birden fazla belirti yaşar ancak bu belirtilerin hepsi herkesde görülmez Belirtiler, halsizlik, karıncalanma, hissizlik veya doku zayıflaması, koordinasyon zayıflığı, yorgunluk, denge problemleri, görme bozuklukları, istemsiz hızlı göz hareketi (nistagmus da denir), titremeler, spastisite veya kas sertleşmesi, bozuk konuşma, bağırsak veya mesane problemleri, yalpalayarak yürüme (ataksi), cinsel işlev sorunları, ısıya hassasiyet ve kısa süreli bellek sorunları, hüküm veya muhakeme problemlerinden (kognitif problemleri) oluşmaktadır Ciddi durumlarda MS kısmi veya tam felce neden olabilmektedir MS'i olan kişilerin çoğunda bu belirtilerin tamamının görülmediğini unutmayalım
4) MS Tanısı Nasıl Konmaktadır?
Tek başına hiçbir test MS tanısı koyamadığı için çeşitli test ve yöntemlere gerek duyulmaktadır Bu testler şunlar olabilir;
* Doktorun geçmiş belirti ve bulguların varlığını araştıracağı tıbbi öykü
* Ayrıntılı bir nörolojik muayene
* Beyin ve omuriliğin kesin ve oldukça detaylı görüntülerini veren ve görece yeni bir görüntüleme biçimi olan MRG (manyetik rezonans görüntüleme)
* ''Uyarılmış potansiyeller'' adı verilen ve merkezi sinir sisteminin belli bir uyarıya verdiği yanıtı ölçen çalışmadır
* Daha az kullanılan ancak tanının olağandan daha zor olduğu durumlarda faydalı olan diğer bir inceleme de spinal kanalı çevreleyen sıvının (serebrospinal sıvı veya SSS ) bileşimini araştıran beyin omurilik sıvısı incelemesidir
5) Tanıyı Doğrulamak İçin - İkinci Görüşleri - Almak İyi Bir Fikir mi?
Eğer sadece bir doktorla görüştüyseniz, hiç kuşkusuz ikinci bir görüş almak mantıklı olur Tanınızı doğrulatmak istemeniz ilk doktorunuzu kırmayacak veya üzmeyecektir
6) Bir Sonraki Aşama Ne Olacak?
Bunu hiç kimse gerçekten bilmiyor; ancak siz ve doktorunuz kişisel durumunuz üzerine konuşabilirsiniz ve bu konuşma mutlaka yapılmalıdır
Sözler ''öngörülemez'' ve ''değişken'' sözlerdir MS sadece kişiden kişiye büyük oranda değişiklik göstermekle kalmayıp, aynı kişide zaman içinde de değişiklik göstermektedir Bu öngörülmezlik ile yaşamak MS ile yaşamanın parçasıdır Birçok kişi şiddetlenme dönemleri geçirmektedir Bunlar yeni belirtilerin ortaya çıktığı akut ataklardır, veya varolan belirtilerin daha ciddi hale geldiği nüksler olarakda isimlendirilmektedirler Şiddetlenmeleri genellikle düzelme dönemleri (remisyonlar) izlemektedir ve bu remisyonlar sizi nüks öncesi halinize döndürebildikleri gibi geriye bazı sakatlıklar da bırakabilirler Bu MS biçimi genellikle nüks*remisyon gösteren MS olarak isimlendirilir (Relapsing-remitting MS)
Her MS aynı değildir Bazı kişilerde birkaç ciddi atak görülür veya hiç görülmez, bunun yerine belirtilerin sürekli kötüleştiği ve zaman içinde sakatlığın ortaya çıktığı görülür Erken bir nüks-remisyon dönemini sürekli kötüleşme durumu izleyebilir, ki bu durumda sekonder progresif MS ismini alır Şekil ne olursa olsun MS herhangi bir zamanda duraklayabilir
İlk birkaç yıllık MS deneyiminiz, hastalığınızın uzun vadeli seyrinde siz ve doktorunuz için muhtemelen en iyi yol gösterici olacaktır Eğer doktorunuz geçmişte MS'i olan başka kişilerin bakımını da yapmışsa, sizin durumunuzla ilgili başka görüşlere sahip olabilir
7) MS Kalıtsal mıdır?
MS doğrudan doğruya kalıtsal değildir, bununla birlikte bazı çalışmalar ailesel eğilimin varolduğunu ortaya çıkarmışlardır Bu durum kardeşlerşn veya diğer yakın akrabaların hastalığı geliştirmelerinin bir ölçüde daha muhtemel olduğu anlamına gelmektedir Bununla birlikte, MS'i olan kişilerin yüzde 80'inde MS'i olan yakın bir akraba görülmemektedir
8) MS Kimlerde Görülür?
MS kadınlarda erkeklerin neredeyse iki katı bir oranda görülmektedir Birleşik devletlerde yaklaşık 350000 kişinin MS ile yaşadığı tahmin edilmektedir Bazı karmaşık MS olgularına tanı koymak zordur ve bulaşıcı bir hastalık olmadığı için olguların bildirilmesi zorunlu değildir Bu nedenle MS'i olan kişilerin gerçek sayısı sadece tahmin yoluyla hesaplanabilmektedir
Bütün dünyada MS tropikal iklimlere nazaran ılıman iklimlerde daha sık görülmekte ve beyaz tenli, özelliklede ataları Kuzey Avrupalı olanlar arasında daha sık ortaya çıkmaktadır
9) Rehabilitasyon Ne Sağlayabilir?
Fizik Tedavi (FT) zayıflamış veya eşgüdüm bozukluğu olan kasların kuvvet kazanmalarına yardımcı olabilir FT düzenli hareket egzersizlerini, germeyi, yürüme eğitimini ve bastonları, yürüteçleri ve diğer yardımcı aletleri en iyi şekilde kullanmayı, nakil eğitimini ( yani örneğin, tekerlekli sandalyeden arabalara geçmeyi öğrenmek) ve toplam fonksiyonu ve dayanıklılığı iyileştirmeye yönelik kuvvetlendirme egzersizlerini kapsayabilir
Rehabilitasyon tedavisi (RT) günlük yaşamda bağımsızlığı iyileştirmeyi hedefler RT giyinme, kendine düzen verme, yemek yeme ve araba kullanma tekniklerini öğretir ve koordinasyon ve kuvvetlenmeye yönelik egzersizler de sunabilir Bir rehabilitasyon terapisti evi veya işyerini güvenilir ve bağımsız hareket edilebilir mekanlar halinde düzenlemek için aletler ve yollar tavsiye edebilir Konuşma tedavisi kasların zayıflaması veya kötü koordinadyonu nedeniyle konuşma veya yutkunma zorluğu çekenler için iletişimi kolaylaştırır Konuşma terapistinin kullandığı teknikler egzersizi, ses eğitimini veya özel aletlerin kullanımını içerebilir Doktorunuza rehabilitasyonun size ne sağlayabileceğini sorun veya bölgenizdeki MS Derneğini arayın
Tek başına egzersiz MS'i düzeltemez ancak genel sağlığı iyileştirebilir ve kullanılmamaktan veya etkinsizlikten kaynaklanan komplikasyonların önüne geçebilir Egzersiz iştah ve uykuyu düzenlemeye yardımcı olduğu ve kendini iyi hissetmeye katkıda bulunduğu için düzenli bir egzersiz programından fiziksel olduğu kadar psikolojik avantajların da elde edilebilmesi mümkündür
Siz ve doktorunuz veya terapistiniz size en faydalı olacak ekinliklerin bir karışımını hazırlayabilirsiniz
11) Ya İş Hayatı? İşverenlerin Neleri Bilmesi Gereklidir?
MS kişiden kişiye değişiklik göstermektedir, dolayısıyla iş durumunuz üzerindeki etkisi de değişiklik göstermektedir
Bir krizin ortasında iken gerek tanının hemen sonrasında, gerek belirtilerin birdenbire canlandığı bir sırada işle ilgili büyük kararlar vermenin iyi bir fikir olmadığını akıldan çıkarmayın İlk olarak, acil sorunlardan kurtulmak için kendinize zaman tanıyın Sonra seçeneklerinizi anlamanıza yardımcı olacak bilgi toplayın
Size konulan tanıyı iş arkadaşlarınıza ve patronunuza açmak ya da açmamak size kalmıştır Hukuksal açıdan bu bilgiyi açıklamanız gerekli değildir Eğer size tıbbi bir muayeneyi gerektiren bir iş imkanı sunuldu ise, tanınız ve /veya belirtileriniz konusunda dürüst olmanız gereklidir Bununla birlikte bir iş imkanı sadece size konan tanıya dayanarak geri çekilemez
12) MS Cinselliği Etkiler mi?
MS ile bağlantılı herşey fiziksel belirtilerden, duygusal etkisine dek cinsel hayatı etkileyebilir Ancak bu cinsel problemlerin başarılı bir şekilde tedavi edilemeyecekleri anlamına gelmez MS'i olan kişiler tatminkar bir cinsel yaşam yaşayabilirler ve yaşamaktadırlar
Birkaç önemli öneri:
* Eşinizle duygularınızı paylaşmaya çalışın
* Dürüstçe iletişim kurun
* Fiziksel belirtilerle ilgili tıbbi tedavi görün
* Fiziksel olmayan problemler için psikoterapiste veya cinsel terapi konusunda uzmanlaşmış bir danışmana başvurmayı düşünün
13) MS'i Olan Bir Kişide Depresyona Sık Rastlanır mı?
MS tanısı konduğunda veya MS kötüleşmeye başladığında korku, şaşkınlık, kontrol kaybı ve bir ızdırap duymak olağandır Şu ya da bu zamanda MS'i olan kişilerin yüzde 30 ila 40'ı doktorların hafif ya da orta derecede depresyon olarak tanımladıkları çöküntüye girmektedirler Depresyon bu hastalığın neden olduğu hasarın doğrudan bir sonucuda olabilir Depresyon ilaçlarla ve danışmanlıkla tedavi edilebilir
Eğer duygularınız sizi rahatsız ediyorsa, yardım istemenin zayıflık değil, güçlülük olduğunu unumayın Sizi bir uzmana sevk etmesi için doktorunuza başvurun
14) Aile Danışmanlığı Yardımcı Olabilir mi?
Bütün aile MS ile yaşamaktır İş,oyun neredeyse her şey açısından ailenin gündelik alışkanlıklarını değiştirebilir ve herkes bundan etkilenirDanışmanlık hizmeti vermek bütün ailenin hastalığa alışmasına yardımcı olabilir
15) Çocuklara MS’i Anlatmanın En İyi Yolu Nedir?
Küçük çocukların temel, basit açıklamalara ihtiyaçları vardır Konuları gizlemek yerine tartışmak her yaştan çocuk için daha faydalıdırÇocuklar genellikle ailelerinin düşündüğünden daha esneklerdir ve acı gerçekleri kabul edebilmektedirler Hiç kuşkusuz, bütün çocukların MS ne getirirse getirsin güvenilir olacaklarına ve bakılacaklarına dair güvence duymaya ihtiyaçları vardır
16) Gebeliğin MS Üzerinde Bir Etkisi Var mı?
Çalışmalar gebeliğin MS’in uzun vadeli seyrini değişikliğe uğratmadığını göstermektedirBununla birlikte,birçok kadın gebelik sırasında bir remisyon yaşamakta ve ardından doğum sonrasında belirtilerde geçici bir artış görülmektedir
17) Stres MS’i Kötüleştirir mi?
Stresin MS’e neden olduğuna veya kötüleştirdiğine ilişkin kanıt yoktur Ancak MS’i olan kişiler stresle de mücadele tekniklerinden fayda görebilirler:
- Zihinsel ve fiziksel açıdan olabildiğince aktif olun
- Zamanı enerjiyi koruyacak şekilde kullanın
- Yaşamı basitleştiren, öncelikler koyun
- Gevşeme/ meditasyon egzersizlerini öğrenin
- Çözülmesi zor sorunlar için yardım alın
- Eğlenceye zaman ayırın ve mizah duygunuzu koruyun
- Gerçekçi hedefler ve beklentiler oluşturun
- Değiştirilemeyecek olanı kabul edin
18) Sigara ve İçki İçmek MS’i Etkiler mi?
Sigara içmenin MS’i kötüleştirdiğine ilişkin kanıt yotur Ancak sigara nefes darlığına, akciğer enfeksiyonlarına eğilimli olmaya ve kalp düzensizliklerine neden olabilir bunlar sakatlığa katkıda bulunabilecek bulgulardır Kuvvet azlığı ve ince beceri koordinasyon bozukluğu nedeniyle bu belirtileri gösteren kişi sigara kullanıyorsa, yangına neden olabilir İçki içme ince beceri bozukluğuna, denge bozukluğuna ve kötü konuşmaya neden olur Aynı zamanda muhakemeyi kötüleştirir ve davranışı değiştirir Yine alkolün MS’i kötüleştirdiğine dair kanıt olmasa da bütün bunlar varolan nörolojik bulgulara eklenmektedir
19) Sıcaklık MS’i Nasıl Etkiler?
Sıcaklık MS’i kalıcı bir şekilde kötüleştirmez Ancak hepsi olmasa da, MS’i olan birçok kişi sıcak ve nemli havanın, sıcak bir banyo veya duşun veya ateşin belirtileri geçici olarak kötüleştirdiğini söylemektedir Günün sıcağından kaçınmak ve sıcak su yerine ılık suda banyo yapmak iyi olur MS’i olan birçok kişi buz torbaları, buzlu içecekler ve ılık banyolarla serinlemenin belirtilerin azalmasına yardımcı olduğunu düşündürmektedir
Eğer doktorunuz öneriyorsa, klima da kullanabilirsiniz
20) Lokal ya da Genel Anestezi Tehlikeli midir?
MS’i olan bir kişi için genel anestezinin taşıdığı riskler herhangi birinin taşıdığı riskle yaklaşık aynıdır, yalnız bir istisna bunun dışında tutulmalıdır: ciddi, ilerlemiş MS’i olanlar önlem alınmasını gerektiren solunum problemlerine sahip olabilirler
Bunlara alerjiniz olmadığı sürece novokain gibi sık kullanılan lokal anestezilerden kaçınmak gerekli değildir
Doğum sırasında kullanılan epidural anestezi gibi omurilik anestezileri daha problemli olabilir MS’i olan çok sayıda kişi epidural anesteziyi iyi tolere edebilse de, bazı nörologlar yöntemde olası komplikasyonların olduğunu düşünmekte ve bu yöntemi önermemektedir
21) Gribe Karşı Aşı Yaptırmak Gerekli midir?
Grip aşısı tartışmalıdır Grip aşıları bazı kişilerde MS belirtilerinde bir artışa neden olabilmektedirler Bununla birlikte, grip aşılarının şiddetlenmelerin sayısında bir artışa neden oldukları fikrini destekleyecek kanıt halihazırda mevcut değildir Öte yandan, grip gibi viral enfeksiyonlar ve şiddetlenmeler arasında bir ilişki olduğuna ilişkin yeterli kanıy vardır Gribi izleyerek bir şiddetlenme yaşamış kişiler grip aşısı olmayı düşünebilirler Bir kural olarak, immünsupresif ilaçlar kullanan kişiler her türlü aşılamadan kaçınmalıdırlar Kişisel beklentilerinizi ve sonuçlarını doktorunuzla tartışmalısınız
22) MS’i Olan Bir Kişi İçin Herhangi Bir Diyet Önerisinde Bulunulabilir mi?
MS’in diyete bağlı bir nedeninin olduğuna ilişkin bilimsel kanıt yoktur Birçok “MS diyeti” mevcuttur ancak bunların hiçbirinin uzun vadede etkili olduğu kanıtlanmamıştır İyi dengelenmiş yemekler genel sağlık için çok önemlidir, bu nedenle ne yediğinize dikkat etmek esastır
23) Alternatif Tedaviler Yardımcı Olur mu?
Akupunkturun, yoganın, görselleştirme ve gevşeme tekniklerinin veya katkılı gıdaların (vitaminler dahil) MS üzerinde kanıtlanmış bir etkisi yoktur Bununla birlikte, bazı kişiler alternatif tedavilerin kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olduğunu düşünmektedirler MS’i olan bir kişi olarak, size yardımcı olan her tekniği seçebilirsiniz Ancak alternatif bir tedavi görmeye karar vermeden önce, bu tedavinin potansiyel risklerini, yararlarını ve maliyetini araştırın En önemlisi, planlarınızı doktorunuzla tartışın
24) Doktorunuzu Görmek İle İlgili Öneriler Var mı?
Doktorunuz MS ile baş etmekte sizinle ittifak içinde olacaktır Pratik bütün soruları tartışma konusunda kendinizi rahat hissetmelisiniz Semptomlarda bir kötüleşme olduğunda veya yenileri başladığında her zaman bunu bildirin Bununla birlikte, fiziksel veya duygusal bir problemin MS ile hiçbir ilişkisinin olmaması da mümkündür Bütün problemlerinizi MS’e bağlamaktan kaçının
25) MS İle Mücadele Etmek Ne Anlama Gelir?
Herkes farklı şekilde mücadele eder Burada iyi yaşamak için bazı genel ipuçları veilmektedir:
- Kendinize dikkat edin İyi beslenin, egzersiz yapın ve yeterince dinlenin
- Duygusal sağlığınızı kontrol altında tutun Konuşabileceğiniz ve duygularınızı paylaşabileceğiniz ve size destek sağlayabilecek kişileri bulun
- Sizin MS’iniz size özgüdür Bazı kişiler bir günlük tutmanın, ne olduğunun ve ne zaman olduğunu izlemenin faydalı olduğunu düşünmektedirler
- İçinde bulunduğunuz günü yaşayın MS gelecekle ilgili belirsizlikler getirir Enerjinizi bugüne yöneltin ve gelecekte yaşanabilecek sorunlara üzülmemeye çalışın
- Önceliklerinizi inceleyin Kendi dünya görüşünüz dahilinde, kişisel değerlerinize ve anlayışınıza göre yaşamınıza anlam vermeye çalışın Yeni ilgi alanları, hobiler bulun
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|