Cevap : Haydn Franz Joseph-Avusturyalı Besteci

**Şengül Şirin** · 09-04-2010

HAYDN (Joseph), avusturyalı besteci (Rohrau an der Leitha, Aşağı Avusturya, 1732 - Viyana 1809)

Babası bir araba ya-pımcısıydı

1740'ta soprano olarak, Viya-na'daki Sankt Stephan katedrali'nin çocuklar korosuna girdi

Buradan, -büyük olasılıkla- 1749'da ayrıldıktan sonra Viya-na'da sıkıntılı yıllar geçirdi, bir süre kendi kendini yetiştirmeye çalıştı

Sonra besteci N

A

Porpora'nın yardımını gördü

Cari
Philipp Emanuel Bach'ın yapıtlarını dikkatle inceledi, ders vererek hayatını kazandı

Yaylılar için ilk dörtlülerini 1757'ye doğru, baron von Fürnberg için besteledi

İlk senfonileriniyse, kont Morzin'in hizmetin-deyken, 1758'den başlayarak yazdı

1761'de, capella yönetmen yardımcısı olarak prens Esterhâzy'nin hizmetine girdi, ölümüne değin Esterhâzy ailesinin hizmetinde kaldı (1766'dan sonra capella yöneticiliği yaptı)

Sırayla dört Esterhâzy prensine hizmet etti

Bunların en önemlisi, 1762-1790 arasında iktidarda olan Muhteşem Nicolay'dır

Haydn, 1790'a değin, Nicolay tarafından Viyana ve Eisenstadt saraylarında, özellikle de 1768'den sonra başlıca saray olan Esterhâza şatosu'n-da düzenlenmiş tüm şenlikler, tüm konserler, tüm tiyatro ve opera temsilleri için beste yaptı

Esterhâza şatosu, Haydn için zamanla, bir hapishaneye dönüştü ve bestecinin Viyana'ya (aralarında Mozart'ın da bulunduğu arkadaşları bu kentte yaşıyordu) gitmesi engellendi

Ama, yapıtları şato dışında da seslendirildi ve Haydn, yavaş yavaş Avrupa çapında ünlendi, böylece de önemli siparişler aldı

Bunların başlı-caları, 6 senfoni (82-87 °P- no lu Paris senfonileri: 1785-86) ve isa'nın yedi sözü adlı yapıtıdır

Muhteşem Nicolay'ın 1790'da ölümünden sonra yerini alan prens, müziği sevmiyordu

Bu yüzden orkestrayı dağıttı ve Haydn'ın iki kez Londra'ya gitmesine izin verdi

Besteci Londra'ya iki gidişinde de onsekizer ay kaldı (1791-92 ve 1794-95)

Bu dönemde bestelediklerinin en önemlileri, son 12 senfonisidir (93-104 op

no'lu Londra senfonileri), iki Londra yolculuğu arasında, Beethoven'a ders verdi

1795'ten sonra bağımsız müzikçi olarak Viyana'da yaşadı

1796-1802 arasında, yeni Esterhâzy prensi Nicolay II için yalnızca 6 missa (her yıl bir tane) besteledi

Bu dönemde ayrıca, en parlak yapıtları arasında olan, yaylılar için son dörtlülerini, özellikle de iki büyük oratoryosu Yaradılış (Die Schöpfung, 1798) ve Mevsimleri (Die Jahreszeiten, 1801) yazdı

Haydn, XVIII

yy

'ın ikinci yarısının en önemli çalgı müziği bestecilerindendir

Gerçi yaylılar için dörtlüyü ve senfoniyi Haydn yaratmadı, ama bu türlere o saygınlık kazandırdı

Mozart ve Beethoven ile birlikte, "üç Viyana klasiği"ni oluşturur

Senfoninin ve dörtlünün, dört bölümlü klasik yapıya (aralarına ağır ritimli bir bölümün girdiği hızlı iki ritim ve bir menuet) kavuşmasına katkıda bulundu

Tema açısından olduğu kadar, tonal açıdan da, karşıtların art arda gelmesinden doğan olanakları sonuna değin ilk kez kullandı ve sonat türünde, batılı bestecilere, en azından yüz elli yıl boyunca yön verdi

Haydn' ın yapıtları, dramatik olmaktan çok epiktir

Yarım yüzyıl boyunca beste yaptı; uzun yaratıcılık yaşamı, barok çağın sonlarında başladı ve romantizmin başlangıcına ulaştı

Onun başlıca hedeflerinden biri, tutarlı bir çerçeveye, yabancı, beklenmedik öğeler ve biçimsel düzensizlikler katmaktı

Bunu, 1780'e doğru kesin olarak başardı

Böylece, Mozart'ın büyük konçertolar ve büyük operalar dizisine başladığı bir dönemde, büyük dörtlüler, büyük senfoniler, büyük koro yapıtları dönemine girdi

Güçlülük, buluşlardaki zenginlik, düşüncelerin birbirini kovalaması, yer yer hüzünlü bir derinlik, Haydn'ın yapıtlarının temel özellikleridir

•BAŞLICA YAPITLARI:

104 senfoni (gençliğinde bestelediği numaralanmamış iki senfoni dışında), 3 pianoforte (klavsen) konçertosu, 5 org konç

, 4 keman konç

(biri kayıp), 2 çello konç

, 1 kontrabas konç

(kayıp), 1 flüt konç

(kayıp), 1 fagot konç

(kayıp), 3 korno konç

(biri kayıp), iki korno için 1 konç

(kayıp), 1 trompet konç

, danslar, marşlar, divertimentolar, baryton için yapıtlar, yaylılar için 68 dörtlü, yaklaşık 60 pianoforte sonatı (yedisi kayıp), yaklaşık 40 piyanolu üçlü, çeşitli oda müziği parçaları, isa'nın yedi sözü (önce orkestra için yazdı sonra oratoryaya dönüştürdü), 3 oratoryo (il Ritorno di Tobia, Yaradılış, Mevsimler), 14 missa (biri kayıp), 1 Stabat Mater, 2 Te Deum, 3 Salve Regina, 1 Ave Regina, çeşitti dinsel yapıtlar, 47 lied (on dördü ingilizce sözlü), 15 ikili, üçlü ve vokal dörtlü, 13 italyan tarzı opera, 5 ya da 6 alman kukla operası (biri dışında tümü kayıp), kantatlar, konser aryaları, başkalarının operaları İçin aryalar, kanonlar, iskoçya ve Wales halk şarkılarından düzenlemeler

09-04-2010	#2
Şengül Şirin	Cevap : Haydn Franz Joseph-Avusturyalı Besteci HAYDN (Joseph), avusturyalı besteci (Rohrau an der Leitha, Aşağı Avusturya, 1732 - Viyana 1809) Babası bir araba ya-pımcısıydı 1740'ta soprano olarak, Viya-na'daki Sankt Stephan katedrali'nin çocuklar korosuna girdi Buradan, -büyük olasılıkla- 1749'da ayrıldıktan sonra Viya-na'da sıkıntılı yıllar geçirdi, bir süre kendi kendini yetiştirmeye çalıştı Sonra besteci N A Porpora'nın yardımını gördü Cari Philipp Emanuel Bach'ın yapıtlarını dikkatle inceledi, ders vererek hayatını kazandı Yaylılar için ilk dörtlülerini 1757'ye doğru, baron von Fürnberg için besteledi İlk senfonileriniyse, kont Morzin'in hizmetin-deyken, 1758'den başlayarak yazdı 1761'de, capella yönetmen yardımcısı olarak prens Esterhâzy'nin hizmetine girdi, ölümüne değin Esterhâzy ailesinin hizmetinde kaldı (1766'dan sonra capella yöneticiliği yaptı) Sırayla dört Esterhâzy prensine hizmet etti Bunların en önemlisi, 1762-1790 arasında iktidarda olan Muhteşem Nicolay'dır Haydn, 1790'a değin, Nicolay tarafından Viyana ve Eisenstadt saraylarında, özellikle de 1768'den sonra başlıca saray olan Esterhâza şatosu'n-da düzenlenmiş tüm şenlikler, tüm konserler, tüm tiyatro ve opera temsilleri için beste yaptı Esterhâza şatosu, Haydn için zamanla, bir hapishaneye dönüştü ve bestecinin Viyana'ya (aralarında Mozart'ın da bulunduğu arkadaşları bu kentte yaşıyordu) gitmesi engellendi Ama, yapıtları şato dışında da seslendirildi ve Haydn, yavaş yavaş Avrupa çapında ünlendi, böylece de önemli siparişler aldı Bunların başlı-caları, 6 senfoni (82-87 °P- no lu Paris senfonileri: 1785-86) ve isa'nın yedi sözü adlı yapıtıdır Muhteşem Nicolay'ın 1790'da ölümünden sonra yerini alan prens, müziği sevmiyordu Bu yüzden orkestrayı dağıttı ve Haydn'ın iki kez Londra'ya gitmesine izin verdi Besteci Londra'ya iki gidişinde de onsekizer ay kaldı (1791-92 ve 1794-95) Bu dönemde bestelediklerinin en önemlileri, son 12 senfonisidir (93-104 op no'lu Londra senfonileri), iki Londra yolculuğu arasında, Beethoven'a ders verdi 1795'ten sonra bağımsız müzikçi olarak Viyana'da yaşadı 1796-1802 arasında, yeni Esterhâzy prensi Nicolay II için yalnızca 6 missa (her yıl bir tane) besteledi Bu dönemde ayrıca, en parlak yapıtları arasında olan, yaylılar için son dörtlülerini, özellikle de iki büyük oratoryosu Yaradılış (Die Schöpfung, 1798) ve Mevsimleri (Die Jahreszeiten, 1801) yazdı Haydn, XVIII yy'ın ikinci yarısının en önemli çalgı müziği bestecilerindendir Gerçi yaylılar için dörtlüyü ve senfoniyi Haydn yaratmadı, ama bu türlere o saygınlık kazandırdı Mozart ve Beethoven ile birlikte, "üç Viyana klasiği"ni oluşturur Senfoninin ve dörtlünün, dört bölümlü klasik yapıya (aralarına ağır ritimli bir bölümün girdiği hızlı iki ritim ve bir menuet) kavuşmasına katkıda bulundu Tema açısından olduğu kadar, tonal açıdan da, karşıtların art arda gelmesinden doğan olanakları sonuna değin ilk kez kullandı ve sonat türünde, batılı bestecilere, en azından yüz elli yıl boyunca yön verdi Haydn' ın yapıtları, dramatik olmaktan çok epiktir Yarım yüzyıl boyunca beste yaptı; uzun yaratıcılık yaşamı, barok çağın sonlarında başladı ve romantizmin başlangıcına ulaştı Onun başlıca hedeflerinden biri, tutarlı bir çerçeveye, yabancı, beklenmedik öğeler ve biçimsel düzensizlikler katmaktı Bunu, 1780'e doğru kesin olarak başardı Böylece, Mozart'ın büyük konçertolar ve büyük operalar dizisine başladığı bir dönemde, büyük dörtlüler, büyük senfoniler, büyük koro yapıtları dönemine girdi Güçlülük, buluşlardaki zenginlik, düşüncelerin birbirini kovalaması, yer yer hüzünlü bir derinlik, Haydn'ın yapıtlarının temel özellikleridir •BAŞLICA YAPITLARI: 104 senfoni (gençliğinde bestelediği numaralanmamış iki senfoni dışında), 3 pianoforte (klavsen) konçertosu, 5 org konç, 4 keman konç (biri kayıp), 2 çello konç, 1 kontrabas konç (kayıp), 1 flüt konç (kayıp), 1 fagot konç (kayıp), 3 korno konç (biri kayıp), iki korno için 1 konç (kayıp), 1 trompet konç, danslar, marşlar, divertimentolar, baryton için yapıtlar, yaylılar için 68 dörtlü, yaklaşık 60 pianoforte sonatı (yedisi kayıp), yaklaşık 40 piyanolu üçlü, çeşitli oda müziği parçaları, isa'nın yedi sözü (önce orkestra için yazdı sonra oratoryaya dönüştürdü), 3 oratoryo (il Ritorno di Tobia, Yaradılış, Mevsimler), 14 missa (biri kayıp), 1 Stabat Mater, 2 Te Deum, 3 Salve Regina, 1 Ave Regina, çeşitti dinsel yapıtlar, 47 lied (on dördü ingilizce sözlü), 15 ikili, üçlü ve vokal dörtlü, 13 italyan tarzı opera, 5 ya da 6 alman kukla operası (biri dışında tümü kayıp), kantatlar, konser aryaları, başkalarının operaları İçin aryalar, kanonlar, iskoçya ve Wales halk şarkılarından düzenlemeler __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır