Cevap : Hatay Sorunu Ve Antlaşması

**Şengül Şirin** · 09-02-2010

Hatay sorunu ve antlaşması, Hatay'ın Türkiye ya da Suriye sınırları içine alınmasına ilişkin olarak ortaya çıkan sorun ve Türkiye'nin Suriye'nin mandateri olan Fransa ile yaptığı antlaşma (23 haziran 1939)

TBMM, Fransa ile İmzaladığı Ankara* itllafnamesl'nde ulusal sınırlar içinde olmasına karşın Hatay'ı sınırların dışında bırakmayı politik koşullar nedeniyle uygun buldu

Antlaşmada yöre halkının çoğunluğunun türk olduğu ve kültürel gelişmelerinin engellenmemesi gerekliliği açıkça belirtildi ve türkçenln Hatay' da resmi dil olması sağlandı

Bu arada Hatay, San Remo antlaşması uyarınca fransız mandası altına alındı (25 nisan 1920)

Böylece Fransa, Hatay'da muhtar bir yönetim kurdu

9 eylül 1936'daki antlaşma ile Fransa'nın Suriye'deki mandasının sona ermesi, Hatay sorununu tekrar gündeme getirdi

Antlaşmanın Fransa'nın tüm hak ve görevlerini Suriye'ye devretmesini belirten 3

maddesi, Hatay'ın Suriye sınırları İçinde kalmasına ve türk halkın durumunun tehlikeye düşmesine neden oluyordu

Bunun üzerine Türkiye, sorunun Milletler cemiyetinde görüşülmesini istedi

Konuyu gündemine alan Milletler cemiyeti konseyi, Fransa'nın izniyle italyan, norveç ve İsviçreli 3 gözlemciyi Hatay'a gönderdi

Sorunun raportörlüğünü ise isveç temsilcisi Sandler yaptı

Hazırlanan raporda, İskenderun ve Antakya'nın içişlerinde bağımsız olması, dışişlerinin ise bazı koşullara bağlı olarak Suriye tarafından yürütülmesi, bölgenin ayrı bir statü ve anayasayla yönetilmesi, Suriye ile gümrük birliğinin kurulması, türk-çenin resmi dil olarak kullanılması, zorunlu askerlik kuralının uygulanmaması, bölgenin silahlandırılmaması, toprak bütünlüğünün Fransa ve Türkiye tarafından garanti edilmesi ilkeleri yer alıyordu

Milletler cemiyeti bu raporun ardından Hatay'a özel bir yönetim tanıdı (27 ocak 1937)

Ancak raporda yer almadığı halde türbenin yanı sıra arapça da resmi dil olarak kabul edildi

Ardından, Türkiye ile Fransa arasında Cenevre'de Hatay'a ulusal bütünlük kazandıran antlaşma imzalandı (29 mayıs 1937)

Aynı gün Milletler cemiyeti Hatay'ın anayasasını onayladı

Buna göre, Hatay'a ilişkin statünün 55, anayasanın 37 maddesi vardı

Statüye göre, anayasa hükümleriyle statü hükümleri arasında aykırılık olması durumunda statü hükümleri uygulanacaktı

Türkiye uygulamaya hemen geçilmesini istediği halde, Fransa'nın kışkırttığı Araplar uygulamalara karşı çıktılar

Bu nedenle statüde ve anayasada öngörülen seçimler gecikti

Ayrıca, Milletler cemiyetince görevlendirilen komisyonun önerisi, seçim sistemini saptırdığı gerekçesiyle Türkiye tarafından kabul edilmedi Seçim sistemi Milletler cemiyetince değiştirildi Seçimlerin güvenliğinin sağlanması konusunda Türkiye ile Fransa arasında çıkan uyuşmazlık 3 temmuz 1938'de askeri bir antlaşma ile sona erdi

Antlaşma uyarınca görevlendirilen 6 000 kişilik güvenlik kuvvetinden 1 000'i Hatay'dan, geriye kalanı da, eşit güçte türk ve fransız kuvvetlerinden sağlanacaktı

Ayrıca taraflar 29 mayıs 1937 antlaşmasında belirtilen görevleri yerine getirmeyi kabul ettiler

Yapılan seçimlerde meclisin 40 üyeliğinden 22'sini Türkler kazandı (22 ağustos 1938)

Meclis, 2 eylül 1938'deki ilk toplantısında, "Hatay devleti'nin kuruluşunu İlan etti ve Tayfur Sökmen devlet başkanı oldu

Hatay sorunu, Suriye'nin toprak bütünlüğünün ve bağımsızlığının Türkiye tarafından kabul edilmesi üzerine son buldu (23 haziran 1939)

Antlaşma görüşmelerini Türkiye adına dışişleri bakanı Şükrü Saraçoğlu İle Fransa'nın Ankara büyükelçisi Rene Massigll yönetti

Antlaşma 30 haziran 1939 tarihli ve 3658 sayılı kanunla kabul edildi

Bu arada Hatay meclisi olağanüstü bir toplantı İle Türkiye'ye bağlanma kararı aldı (29 haziran 1939)

Böylece, Türkiye ile Hatay arasındaki sınır kalkacak, fransız kuvvetleri bölgeden çıkacak, Hatay vatandaşları türk vatandaşlarının haklarını kazanacaktı

Ayrıca, Türkiye kendi sınırları içinde, Fransa Suriye sınırları İçinde komşu devletlerin güvenlik ve rejimlerine yönelmiş hareketleri önlemeyi kabul ediyordu

TBMM 30 haziran 1939'da yaptığı toplantısında Hatay'ın Türkiye'ye katılışını kabul etti

09-02-2010	#4
Şengül Şirin	Cevap : Hatay Sorunu Ve Antlaşması Hatay sorunu ve antlaşması, Hatay'ın Türkiye ya da Suriye sınırları içine alınmasına ilişkin olarak ortaya çıkan sorun ve Türkiye'nin Suriye'nin mandateri olan Fransa ile yaptığı antlaşma (23 haziran 1939) TBMM, Fransa ile İmzaladığı Ankara* itllafnamesl'nde ulusal sınırlar içinde olmasına karşın Hatay'ı sınırların dışında bırakmayı politik koşullar nedeniyle uygun buldu Antlaşmada yöre halkının çoğunluğunun türk olduğu ve kültürel gelişmelerinin engellenmemesi gerekliliği açıkça belirtildi ve türkçenln Hatay' da resmi dil olması sağlandı Bu arada Hatay, San Remo antlaşması uyarınca fransız mandası altına alındı (25 nisan 1920) Böylece Fransa, Hatay'da muhtar bir yönetim kurdu 9 eylül 1936'daki antlaşma ile Fransa'nın Suriye'deki mandasının sona ermesi, Hatay sorununu tekrar gündeme getirdi Antlaşmanın Fransa'nın tüm hak ve görevlerini Suriye'ye devretmesini belirten 3 maddesi, Hatay'ın Suriye sınırları İçinde kalmasına ve türk halkın durumunun tehlikeye düşmesine neden oluyordu Bunun üzerine Türkiye, sorunun Milletler cemiyetinde görüşülmesini istedi Konuyu gündemine alan Milletler cemiyeti konseyi, Fransa'nın izniyle italyan, norveç ve İsviçreli 3 gözlemciyi Hatay'a gönderdi Sorunun raportörlüğünü ise isveç temsilcisi Sandler yaptı Hazırlanan raporda, İskenderun ve Antakya'nın içişlerinde bağımsız olması, dışişlerinin ise bazı koşullara bağlı olarak Suriye tarafından yürütülmesi, bölgenin ayrı bir statü ve anayasayla yönetilmesi, Suriye ile gümrük birliğinin kurulması, türk-çenin resmi dil olarak kullanılması, zorunlu askerlik kuralının uygulanmaması, bölgenin silahlandırılmaması, toprak bütünlüğünün Fransa ve Türkiye tarafından garanti edilmesi ilkeleri yer alıyordu Milletler cemiyeti bu raporun ardından Hatay'a özel bir yönetim tanıdı (27 ocak 1937) Ancak raporda yer almadığı halde türbenin yanı sıra arapça da resmi dil olarak kabul edildi Ardından, Türkiye ile Fransa arasında Cenevre'de Hatay'a ulusal bütünlük kazandıran antlaşma imzalandı (29 mayıs 1937) Aynı gün Milletler cemiyeti Hatay'ın anayasasını onayladı Buna göre, Hatay'a ilişkin statünün 55, anayasanın 37 maddesi vardı Statüye göre, anayasa hükümleriyle statü hükümleri arasında aykırılık olması durumunda statü hükümleri uygulanacaktı Türkiye uygulamaya hemen geçilmesini istediği halde, Fransa'nın kışkırttığı Araplar uygulamalara karşı çıktılar Bu nedenle statüde ve anayasada öngörülen seçimler gecikti Ayrıca, Milletler cemiyetince görevlendirilen komisyonun önerisi, seçim sistemini saptırdığı gerekçesiyle Türkiye tarafından kabul edilmedi Seçim sistemi Milletler cemiyetince değiştirildi Seçimlerin güvenliğinin sağlanması konusunda Türkiye ile Fransa arasında çıkan uyuşmazlık 3 temmuz 1938'de askeri bir antlaşma ile sona erdi Antlaşma uyarınca görevlendirilen 6 000 kişilik güvenlik kuvvetinden 1 000'i Hatay'dan, geriye kalanı da, eşit güçte türk ve fransız kuvvetlerinden sağlanacaktı Ayrıca taraflar 29 mayıs 1937 antlaşmasında belirtilen görevleri yerine getirmeyi kabul ettiler Yapılan seçimlerde meclisin 40 üyeliğinden 22'sini Türkler kazandı (22 ağustos 1938) Meclis, 2 eylül 1938'deki ilk toplantısında, "Hatay devleti'nin kuruluşunu İlan etti ve Tayfur Sökmen devlet başkanı oldu Hatay sorunu, Suriye'nin toprak bütünlüğünün ve bağımsızlığının Türkiye tarafından kabul edilmesi üzerine son buldu (23 haziran 1939) Antlaşma görüşmelerini Türkiye adına dışişleri bakanı Şükrü Saraçoğlu İle Fransa'nın Ankara büyükelçisi Rene Massigll yönetti Antlaşma 30 haziran 1939 tarihli ve 3658 sayılı kanunla kabul edildi Bu arada Hatay meclisi olağanüstü bir toplantı İle Türkiye'ye bağlanma kararı aldı (29 haziran 1939) Böylece, Türkiye ile Hatay arasındaki sınır kalkacak, fransız kuvvetleri bölgeden çıkacak, Hatay vatandaşları türk vatandaşlarının haklarını kazanacaktı Ayrıca, Türkiye kendi sınırları içinde, Fransa Suriye sınırları İçinde komşu devletlerin güvenlik ve rejimlerine yönelmiş hareketleri önlemeyi kabul ediyordu TBMM 30 haziran 1939'da yaptığı toplantısında Hatay'ın Türkiye'ye katılışını kabul etti __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır