Tezhip-Süsleme Sanatı

Tezhip-Süsleme Sanatı



Eski bir süsleme sanatıdır Sözcük Arapça'da "altınlama, yaldızlama" anlamına gelir Ama tezhip yalnız altınla değil boya ile de yapılır Daha çok yazma kitapların sayfalarını, hat levhalarının kenarlarını süslemede kullanılmıştır Tezhip doğuda olduğu kadar batıda da uygulama alanı bulmuş bir sanattır Özellikle ortaçağda Hıristiyanlık'ın kutsal metinlerini, dua kitaplarını süslemede yoğun biçimde kullanılmıştır

Ama zaman içerisinde kitaplarda da resim öne çıkmış, tezhip yalnızca başlıklar-daki büyük harfleri süslemekle sınırlı kalmıştır Türkler'de tezhibin geçmişi Uygurlar'a kadar uzanır Mani dininin Uygurlar arasında yayıldığı 9 yüzyılda tezhip sanatı da görülmeye başlanmıştır Bu dönemde İslam ülkelerinde de tezhip yaygın bir sanattı Anadolu'ya Selçuklular'ın getirdiği tezhip en gelişkin dönemini Osmanlılar zamanında yaşamıştır 15 yüzyılda Mısır'da Memlûk sanatçıları ayrı bir üslup geliştirmişler, aynı dönemde İran'da ve ardından Timurlular'ın egemen olduğu He-rat, Hive, Buhara, Semerkant gibi merkezlerde tezhip sanatı büyük gelişme göstermiştir




Herat'ta geliştirilen üslup daha sonra da İran tezhip sanatını büyük ölçüde etkilemiştir Osmanlı sanatçıları da 15-16 yüzyıllarda İran'la artan ilişkiler sonucunda Herat Okulu'nun birçok özelliğini yapıtlarında kullanmış, yeni bireşimler yaratmışlardır 18 yüzyılda Osmanlı tezhip sanatı gerilemeye yüz tutmuş, klasik motiflerin yerini kaba süslemeler almaya başlamıştır 19 yüzyılda ise sanatın hemen her alanım saran batı etkisi tezhibe de yarısı mış, Örneğin Klasik dönemde tek olarak kullanılan çiçek motifleri vazolar, saksılar içinde buketler halinde görülür olmuştur




Tezhipte temel malzeme altın ya da boyadır Altın, dövülerek ince bir tabaka haline getirilmiş varak olarak kullanılır Altın varak su içinde ezilip jelatinle karıştırılarak belli bir kıvama getirilir Boya ise genellikle toprak boyalardan seçilirdi Sonraları sentetik boyalar da kullanılmıştır Tezhip sanatçısı (müzeh-hip) bir kâğıdın üstüne çizdiği motifi önce sert bir şimşir ya da çinko altlığın üstüne koyarak çizgileri noktalar halinde iğneyle deler Sonra bu delikli kâğıdı uygulanacağı zeminin üstüne koyarak delikleri yapışkan bir siyah tozla doldurur Delikli kâğıt kaldırıldığında motifin uygulanacak zemine çıktığı görülür Bu motif iyice belirginleştirilip altınla ya da boyayla doldurularak tezhip meydana getirilir

__________________