Cevap : Libya

Libya-Tarihi-Ekonomisi

Afrika'nın dördüncü büyük ülkesi olan Libya, kıtanın kuzeyinde, Akdeniz kıyısında yer alır Doğusunda Mısır ve Sudan, batısında Tunus ve Cezayir, güneyinde Nijer ve Çad bulunur Ülkenin büyük bölümü çöllerle kaplıdır 1977'den bu yana ülkenin resmi adı Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi'dir

RESMİ ADI: Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek siyasal organlı sosyalist devlet

YÜZÖLÇÜMÜ: 1757000 km2

NÜFUS (1992): 4447000

BAŞKENT: Trablus

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1988): Trablus (591000), Bingazi (446250), Misurata (121700)

DOĞAL YAPI: Ülkenin en verimli toprakları Akdeniz kıyılarındadır İç bölgeler yer yer vahaların bulunduğu göllerle kaplıdır

BAŞLICA ÜRÜNLER: Hurma, zeytin, turunçgiller, buğday, arpa, alfa otu, yerfıstığı, hayvan ürünleri, petrol

Kuzeydoğuda, Berka bölgesinde, Cebel Akdar (Yeşil Dağ) denen yüksek bir kıyı yaylası yer alır Bol yağış alan bu yaylanın bazı bölümleri ormanlıktır Bu topraklardan çoğunlukla keçi ve koyunlar için otlak olarak yararlanılır Yaylanın güneyinde, kumluk geniş Libya Çölü uzanır Çölde yeraltı sularının yüzeye çıktığı ıssız vahalar vardır Modern sulama sistemlerini bu vahalar desteklemektedir {bak Vaha) Sahra Çölü'nün altındaki suları pompalayarak yüzeye çıkarmak ve borularla yüzlerce kilometre uzaklıktaki kıyı şeridine taşıma girişimi sürdürülmektedir

Verimli kıyı ovasında hurma, zeytin, badem, portakal, arpa ve buğday yetiştirilir Güneybatıdaki Fizan'ın büyük bölümünü taşlık düzlükler ve kayalık dağ sıraları kaplar
Libya halkının çoğunluğu Arap'tır, Berberiler azınlıktadır Libya'nın Arap olmayan halkı, buraya Akdeniz'i ve Sahra'yı aşarak gelmiştir Arapça resmi dildir ve halkın büyük çoğunluğu Müslüman'dır Libya'nın başkenti Trablus {bak TRABLUS), ikinci büyük kenti ise Bingazi'dir Trablus'un yaklaşık 190 km doğusunda yer alan kıyı kenti Misurata, çelik fabrikalarının bulunduğu önemli bir limandır Derne ve Tobruk da küçük limanları olan birer kıyı kentidir Fizan'daki en büyük kentler Murzuk ve Sebha'dır Homs (elHums) yakınlarında Eski Roma kenti Leptis Magna' nın kalıntıları vardır Kuzeydoğuda küçük bir köy olan Şehhat IÖ 7 yüzyılda kurulmuş Eski Yunan kenti Kyrene'nin çok yakınındadır Kyrene'de yapılan kazılarda Apollon Tapınağı, Venüs heykeli ve dev Apollon heykeli gibi buluntular ortaya çıkarılmıştır

Yüzyıllar boyunca yoksul bir ülke olan Libya, günümüzde dünyanın en büyük petrol üreticileri arasına girmiştir Sirte Körfezi çevresinde ve iç kesimde Serir'de geniş petrol yatakları vardır Petrol, başlıca ve en değerli dış ticaret ürünüdür Ülkenin geleneksel üretimi dokuma, deri eşya, halıcılık ve çanak çömleğe dayalıdır Bugün petrol satışından elde edilen gelirle tarım ve sanayi alanında yoğun yatırımlar yapılmış, böylece yeni iş olanakları sağlanmıştır Eğitim ortaokula kadar parasız ve zorunludur Biri Trablus'ta, öbürü Bingazi'de iki üniversite vardır Sağlık kuruluşları modern, sağlık hizmetleri parasızdır
Karayolu ağı ve uluslararası havalimanları geliştirilmiştir Başlıca limanlar Trablus, Bingazi ve Misurata'dır Port Brega, esSider, Ras Lanuf ve ezZaviye'de petrol yükleme istasyonları vardır

Tarih

Eskiçağda Libya, Roma'ya satmak üzere tahıl ve zeytinyağı üretirdi Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra bölge Bizans yönetimine geçti İS 7 yüzyılda Bizans egemenliği, yerini Arap yönetimine bıraktı Osmanlılar 16 yüzyılda Mısır dışındaki Kuzey Afrika topraklarını ele geçirdiler 1551'de Turgut Reis tarafından alınan Trablusgarp, Fizan ve Berka ile birlikte, 1912'ye kadar Osmanlılar'ın bir eyaleti olarak kaldı 1911'de İtalyanlar Libya'ya asker çıkardı Bu yüzden başlayan Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşı nedeniyle Osmanlılar'ın barış istemek zorunda kalmasıyla 1912'de sona erdi ve bölge İtalya'ya bırakıldı 1922'de özellikle kıyı kesimlerine yerleşen İtalyanlar'a karşı genel bir ayaklanma oldu 1930'larda İtalya bölgede büyük yatırımlara girişti ve 1939'da Libya'yı tümüyle topraklarına kattı

II Dünya Savaşı'nda Libya, tank savaşlarına sahne oldu 1943'ten başlayarak, ülkenin kuzeydoğusunu (Sirenayka) ve kuzeybatısını (Trablus) İngilizler, Fizan'ı ise Fransızlar yönetti 1949'da Birleşmiş Milletler, Libya' nın en geç 1952'ye kadar bağımsızlığını ilan etmesi kararını verdi Libya 1951'de Kral I İdris yönetiminde bağımsızlığına kavuştuysa da ülke ekonomik bakımdan İngiltere ve
ABD'ye bağımlıydı Bu iki ülke, askeri üslerine karşılık Libya hükümetine para ödüyordu 1959'da petrolün bulunmasından sonra ülke hızla gelişti

1969'da bir ordu darbesiyle kral tahttan indirildi Albay Muammer Kaddafi yönetiminde cumhuriyet ilan edildi Kaddafi, önderliğinde Libya yeniden örgütlenme sürecine girdi İslam ülkelerine ve öbür Arap ülkelerine dönük bir siyaset izlendi ABD'nin ve İngiltere'nin askeri üsleri kapatıldı İngiliz ve ABD kuvvetleri ülkeden ayrıldı Yabancı bankalar ve işletmeler kamulaştırıldı Libya, petrol gelirlerini yalnızca kendi halkının yararına değil, öbür Arap ülkelerindeki yabancı sermayeye karşı olan hareketlere yardım amacıyla da kullanmaya başladı

Ülke çapında seçime dayanan Genel Halk Kongresi kuruldu Halk silahlandırılarak ülkenin çeşitli yerlerinde "devrim komiteleri" adı altında görevlendirildi Devrim komiteleri, üniversiteleri ve yurtdışındaki halk bürolarını (elçilikler) yönetmeye başladı 1977'de eski anayasa yürürlükten kaldırılarak Halk İktidarı Yasası kabul edildi ve ülkenin adı Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi oldu

1980'lerde ABD ile ilişkileri giderek gerginleşti Libyayı bölgede terörün kışkırtıcısı olarak gören ABD, 15 Nisan 1986'da Trablus ve Bingazi'yi bombaladı Özellikle Kaddafi'yi hedef alan bu saldırılar birçok ülke tarafından kınandı

Libya'nın dış ilişkileri son yıllarda dalgalı bir gelişme gösterdi 1987'de Cezayir'le anlaşmaya varılmasının ardından, 1988'de de Tunus'la yeniden diplomatik ilişki kuruldu Tunus sınırının açılması bu ülkeden Libya'ya yoğun bir işçi akınını başlattı 1976'dan beri kapalı olan Mısır sının da 1989'da açıldı Komşularıyla ilişkileri düzelirken, Libya'nın Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere'yle ilişkileri gittikçe kötüleşti 1989'da, Rabta'da kimyasal silah üretme kapasitesine sahip bir tesisin kurulduğunu açıklayan ABD, bu tesisi bombalayabileceğini açıkladı Libya ise ısrarla, bu tesinin bir ilaç fabrikası olduğunu savunuyordu ABD uçaklarının Libya'nın kuzeydoğu kıyılarının açıklarında iki Libya uçağını düşürmesiyle gerginlik tırmandı Ama ABD 6 Filo'sunun Libya açıklarından uzaklaşmasıyla çatışma tehlikesi ortadan kalktı

Irak'ın 2 Ağustos 1990'da Kuveyt'i işgaliyle başlayan Körfez Bunalımı'nda Arap ülkelerinin çoğu ABD ile müttefiklerinin yanında yer alırken, Libya Irak'ın tarafını tuttu Bu nedenle, yakın müttefiki Suriye ile bile ters düştü Libya, Kuveyt'in işgalini onaylamamakla birlikte, Irak'a uygulanan ambargoya ve yaptırımlara karşı çıkıyordu
Libya ekonomisinin son beş yıldır içinde bulunduğu bunalım 1989'da aşıldı Körfez Bunalımı Libya'nın devlet gelirlerini 10 milyar ABD Dolan'nın üstüne çıkardı Bu değişikliğin yarattığı iyimser ortamda tüketime getirilen kısıtlamaların kaldırılması büyük bir rahatlık yarattı Kaddafi'nin 1988'de vaat ettiği ekonomik ve siyasal liberalleşme pek gerçekleşmedi Yönetim karşıtlarına yönelik baskılar sürdü Otuz iki yönetim karşıtının idam edilmesini protesto etmek için düzenlenen bir gösteride çıkan çatışmada ölen ya da yaralanan sivillerin sayısı 20'yi buldu

Libya'nın ABD ve İngiltere ile ilişkileri 1992'de daha da kötüleşti Bu ülkeler, 1988'de İskoçya'daki Lockerbie üzerinde düşen Pan uçağına bomba koyduklarından kuşkulanılan iki Libyalı'nın yargılanmak üzere kendilerine verilmesini istediler Libya'nın bu isteği geri çevirmesi üzerine, 15 Nisan'da Libya'ya giden ya da bu ülkeden gelen bütün uçak seferlerine ambargo kondu Albay Muammer Kaddafi'nin, söz konusu kişileri Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı'nda yargılanmaları koşuluyla teslim etme önerisi ise kabul edilmedi Böylece, Libya'nın dış dünyayla havayolu bağlantısı kesilmiş oldu Ambargodan olumsuz etkilenmekle birlikte, Libya ekonomisi gelişmesini 1992'de de sürdürdü

__________________