Cevap : Katip Çelebi ( 1609-1658 )

**Şengül Şirin** · 08-06-2009

Medreselerin bilim ve düşünce alanındaki egemenliğine karşı tek başına mücadele etmiş olan Kâtip Çelebi (16091657) aynı zamanda verimli bir yazardır

Tarih, coğrafya, bibliyografya ve din konularında 20'yi aşkın yapıtı vardır

Enderun'dan yetişmiş bir sipahinin oğlu olan Kâtip Çelebi özel öğrenim gördü

14 yaşındayken Anadolu Muhasebesi Kalemi'ne kâtip çırağı olarak girdi

162535 arasında doğu seferlerine görevli olarak katıldı

1635'te İstanbul'a dönünce bilgisini artırmaya çalıştı

Çeşitli bilginlerden özel dersler aldı

Zengin bir kitaplık oluşturdu

1645'te sırası geldiği halde yükselemediği için kâtiplik görevinden ayrıldı

Ama 1648'de Takvimü'tTevarih adlı yapıtını beğenen Şeyhülislam Abdürrahim Efendi'nin yardımıyla Mukabele Kalemi'nde ikinci halifeliğe (kâtiplik) getirildi

Bundan sonra yapıtlarını vermeye başladı

Kâtip Çelebi medresenin tek yönlü bilgi kaynaklarına karşı çok yönlülüğü savunmuş, Arapça, Farsça yanında batının bilimsel yapıtlarını okuyabilmek için Latince de öğrenmiştir

Kısıtlı olanaklarıyla batıdaki ilerlemeleri tam olarak kavrayıp tanıtamamışsa da medreselilere onların bildiklerinin dışında bir bilim dünyası olduğunu göstermiş, bu alanda öncü olmuştur

Öncülüğü özellikle coğrafya alanındaki yapıtlarında belirgin biçimde görülür

Coğrafya yapıtlarının en ünlüsü Cihannüraa'dır

Birçok doğu ve batı kaynağından yararlanarak kaleme aldığı Cihannüma, o döneme göre yeni bilgiler, görüşler içeren genel bir coğrafya kitabıdır

Osmanlı denizciliğinin ayrıntılı bir tarihi olan Tuhfetü'lKibar fi Esfari'lBihar'da 1656'ya kadar Osmanlı deniz seferleri, donanma, tersane örgütü anlatılır, denizciliğin önemi vurgulanır

Tarih alanındaki başlıca yapıtları genel bir tarih kitabı olan Arapça Fezleke, 15911654 arasındaki Osmanlı tarihini konu edinen Türkçe Fezleke ile kronolojik bir yapıt olan Takvimü'tTevarih'tir'

Kâtip Çelebi'ye günümüze kadar yaygın bir ün sağlayan yapıtı ise bir bibliyografya çalışması olan Keşfu zZünurfdur 20 yılda tamamladığı bu yapıtta Kâtip Çelebi hemen her bilim alanından 14

500 kitabı tanıtır, yazarları üstüne kısa bilgiler verir

Birçoğu günümüze ulaşmamış bu kitaplar için tek bilgi kaynağıdır

İbn Haldun'un tarih görüşünü benimseyerek kaleme aldığı Düsturu'lAmer de Osmanlı Devleti'nin uzun yaşaması için gerekli önlemleri sıralar {bak İBN Haldun)

Dinsel konulu yapıtlarında daha çok medreselerde öğretilen bilgilerin eksikliğini, yetersizliğini göstermeye çalışır

O dönemdeki din bilginleri arasındaki tartışmalardan örnekler vererek bunların temelsizliğini, zararlarını vurgular

08-06-2009	#2
Şengül Şirin	Cevap : Katip Çelebi ( 1609-1658 ) Medreselerin bilim ve düşünce alanındaki egemenliğine karşı tek başına mücadele etmiş olan Kâtip Çelebi (16091657) aynı zamanda verimli bir yazardır Tarih, coğrafya, bibliyografya ve din konularında 20'yi aşkın yapıtı vardır Enderun'dan yetişmiş bir sipahinin oğlu olan Kâtip Çelebi özel öğrenim gördü 14 yaşındayken Anadolu Muhasebesi Kalemi'ne kâtip çırağı olarak girdi 162535 arasında doğu seferlerine görevli olarak katıldı 1635'te İstanbul'a dönünce bilgisini artırmaya çalıştı Çeşitli bilginlerden özel dersler aldı Zengin bir kitaplık oluşturdu 1645'te sırası geldiği halde yükselemediği için kâtiplik görevinden ayrıldı Ama 1648'de Takvimü'tTevarih adlı yapıtını beğenen Şeyhülislam Abdürrahim Efendi'nin yardımıyla Mukabele Kalemi'nde ikinci halifeliğe (kâtiplik) getirildi Bundan sonra yapıtlarını vermeye başladı Kâtip Çelebi medresenin tek yönlü bilgi kaynaklarına karşı çok yönlülüğü savunmuş, Arapça, Farsça yanında batının bilimsel yapıtlarını okuyabilmek için Latince de öğrenmiştir Kısıtlı olanaklarıyla batıdaki ilerlemeleri tam olarak kavrayıp tanıtamamışsa da medreselilere onların bildiklerinin dışında bir bilim dünyası olduğunu göstermiş, bu alanda öncü olmuştur Öncülüğü özellikle coğrafya alanındaki yapıtlarında belirgin biçimde görülür Coğrafya yapıtlarının en ünlüsü Cihannüraa'dır Birçok doğu ve batı kaynağından yararlanarak kaleme aldığı Cihannüma, o döneme göre yeni bilgiler, görüşler içeren genel bir coğrafya kitabıdır Osmanlı denizciliğinin ayrıntılı bir tarihi olan Tuhfetü'lKibar fi Esfari'lBihar'da 1656'ya kadar Osmanlı deniz seferleri, donanma, tersane örgütü anlatılır, denizciliğin önemi vurgulanır Tarih alanındaki başlıca yapıtları genel bir tarih kitabı olan Arapça Fezleke, 15911654 arasındaki Osmanlı tarihini konu edinen Türkçe Fezleke ile kronolojik bir yapıt olan Takvimü'tTevarih'tir' Kâtip Çelebi'ye günümüze kadar yaygın bir ün sağlayan yapıtı ise bir bibliyografya çalışması olan Keşfu zZünurfdur 20 yılda tamamladığı bu yapıtta Kâtip Çelebi hemen her bilim alanından 14500 kitabı tanıtır, yazarları üstüne kısa bilgiler verir Birçoğu günümüze ulaşmamış bu kitaplar için tek bilgi kaynağıdır İbn Haldun'un tarih görüşünü benimseyerek kaleme aldığı Düsturu'lAmer de Osmanlı Devleti'nin uzun yaşaması için gerekli önlemleri sıralar {bak İBN Haldun) Dinsel konulu yapıtlarında daha çok medreselerde öğretilen bilgilerin eksikliğini, yetersizliğini göstermeye çalışır O dönemdeki din bilginleri arasındaki tartışmalardan örnekler vererek bunların temelsizliğini, zararlarını vurgular __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır