Havacılık Tarihi-Savaş Sonrasındaki Gelişmeler

**Şengül Şirin** · 07-08-2009

Havacılık Tarihi-Savaş Sonrasındaki Gelişmeler

II

Dünya Savaşı'nda uçakların boyutları büyümüş ve gücü artmıştı

1945'e gelindiğinde, North American Mustang gibi avcı uçakları saatte 720 km hızla uçabiliyor ve boşalınca atılan dış yakıt depoları taşıyarak hiç durmaksızın 3

000 km yol alabiliyordu

Bombardıman uçakları 10 ton bomba taşıyabiliyor, keşif uçakları 12 bin metreye yükselebiliyordu

Jet motorları hem Almanlar, hem İngilizler tarafından geliştirilmişti

Ne var ki, ilk başarılı jet uçaklarını (Heinkel 178) 1939'da Almanlar yaptılar ve Messerschmitt 262 jet avcı uçakları, İngilizler'in Gloster Meteor'undan önce hizmete girdi

Almanlar pilotsuz bombardıman uçaklarının kullanılmasında da öncü oldular

Yaklaşık 300 kilometrelik menzile ulaşabilen ve dünyanın ilk uzun menzilli füzesi olan V2'leri ürettiler

Savaş sonrasında ABD ve SSCB'ye giden birçok Alman bilim adamı ve mühendisi, V2'lerden yola çıkarak uzay araştırma programlarına katkıda bulundu

İlk roket motorlu uçak 1938 yapımı Heinkel 196, 1944'te kullanılan roket motorlu ilk avcı uçağı olan (ve bugüne kadar da tek kalan) Messerschmitt'in geliştirilmesinin başlangıç noktası oldu

Savaş sonrasında, ABD roket motoruyla donatılmış, yukarı atmosfer araştırmalarında kullanılan uçaklar yaptı

1947'de fırlatılan Xl sesten daha hızlı yol alan ilk insanlı uçak oldu

İlk uçuşunu 1959'da yapan North American X15'in daha sonraki uçuşlarındaki hızı ses hızının altı katına ulaştı ve uçuş yüksekliği 80 kilometreyi aştı

Ses hızına yakın bir hızda, hava artık kanatların ve gövdenin çevresinden kolayca akamaz

Bu yüzden Xl'de ince, düz kanatlar kullanıldı; ama II

Dünya Savaşı'nda Almanlar'ın yaptığı araştırmalar en iyi çözümün, üçgen biçiminde (delta) arkaya eğimli kanatlar olduğunu ortaya koymuştu

İlk uçuşlarını 1947'de yapan, SSCB'nin MİG15'leri ile ABD'nin"F86 Sabre'leri ve B47'leri "hareketli kanatlarıyla" bu tür yeni avcı ve bombardıman uçakları kuşağının öncüleri oldular

F86 ve Hawker Hunter gibi ilk delta kanatlı avcı uçakları sesüstü hızlara ancak pike yaparken ulaşabiliyordu, ama İngilizler'in Lightning'i gibi, daha sonra geliştirilen tipler düz uçuşta saatte 2

400 kilometrelik bir hıza erişebiliyor ve 18 bin metreye tırmanabiliyordu

Bombardıman uçakları daha uzun bir süre sesaltı hızlarda uçtu

Nükleer silah taşıyan Avro Vulcan ve Boeing B52 gibi bombardıman uçakları 1970"lere kadar görevde kaldı

ABD'nin Convair B58 Hustler, Fransa'nın Dassault Mirage IV ve SSCB'nin TU22 gibi sesüstü hızlarda uçan bombardıman uçakları hız bakımından en üstün avcı uçaklarıyla yarışır duruma geldi

Günümüzün en başarılı modern askeri uçakları saldırma, düşman saldırısını önleme ve keşif yapma gibi birden çok görevi üstlenebilecek biçimde geliştirilen tiplerdir

Çok amaçlı uçakların en başarılıları arasında SSCB'nin MİG21'leri, Fransa'nın Dassault Mirage IIFleri ve ABD'nin McDonnell F4 Phantom'ları sayılabilir

1950'lerin sonuna kadar yolcu uçaklarının büyük çoğunluğu, 1930'larda ABD'nin tek kanatlı uçaklarında olduğu gibi pistonlu motorluydu

Daha sonra Douglas DC4, DC6 ve DC7'yle Lockheed Constellation serisinden dört motorlu daha büyük uçaklar yapıldı

1950'lerde türbinli motorla çalışan dev yolcu uçakları hizmete girdi

Jet yolcu uçaklarında hıza ve rahatlığa önem verildi

Bunların ilki İngiliz yapımı de Havilland Comet'ti; onu ABD'nin Boeing 707 ve Douglas DC8'i izledi

BAC OneEleven, Havvker Siddeley Trident ve Boeing 737 gibi daha küçük jet motorlu yolcu uçakları daha çok kısa ve orta uzaklıktaki yolculuklarda kullanılır

Bu uçakların çoğunda, ilk kez Fransızlar'ın Caravelle' inde denendiği gibi, motorlar gövdenin arka kesimine yerleştirilmiştir

Ağırlığı 300 tonun üzerinde olan dev Boeing 747 "jumbo jet"i 500 yolcu taşıyabilmektedir

Bununla eş büyüklükte bir askeri taşıma uçağı olan Lockheed C5A Galaxy, ön ve arka kapılardan ağır araçlar ve donatım yüklenebilecek biçimde tasarlanmıştır

Sesüstü yolcu uçakları daha hızlı yolculuk etme olanağını sundu

Bir İngilizFransız ortak yapımı olan BAC/Sud Aviation Concorde 1976'da ortaya çıktı

128 yolcu taşıyabilen Concorde ses hızının iki katı hızla uçmaktadır

SSCB'nin TU144'ünün hızı biraz daha yüksek, boyutları ise biraz daha küçüktür

Helikopterler bugün bütün dünyada kullanılmaktadır

Uçakların inemeyeceği yerlere inebilen bu taşıtlar, kurtarma işlerinde başka araçlarla karşılaştırılamayacak kadar değerlidir

İlk helikopterlerin kaldırma gücü çok sınırlıydı; ama SSCB 40 ton gelen Mİ10 gibi dev helikopterler geliştirdi

Daha büyük olan Mİ12 ise 200 ton ağırlığındadır ve 40 ton yük taşıyabilmektedir {bak Helikopter)

Sınırlı, küçük alanlara ve engebeli yüzeylere inebilme özellikleri yönünden helikopterlere benzeyen, düşey kalkış ve inişli (VTOL) uçaklar da geliştirilmiştir

Dünyanın ilk işlevsel VTOL uçağı 1969 İngiliz yapımı Hawker Siddeley Harrier'dir

Bazı geleneksel uçaklar da kısa kalkış ve inişlere (STOL) uygun olarak tasarlanmıştır

Havacılıktaki başka bir gelişme de kanatları değişken geometrili olan ya da biçim değiştirebilen (hareketli kanat) türden uçakların yapılmasıdır

Bu uçakların kanatları yüksek hızlardaki uçuşlar için geriye doğru çekilebilmekte, normal uçuşlarda ve yavaş inişi sağlamak için alabildiğine açılmaktadır

Kanatları değişken geometrili ük işlevsel uçak General Dynamics Flll'di

ABD, X15 gibi roket motorlu uçaklardan elde ettiği bilgileri uzay mekiğini geliştirmekte kullandı

Yalnızca bir kez kullanılabilen daha önceki uzay araçlarından farklı olarak, uzay mekiği yeniden kullanılabilecek biçimde tasarlandı

Atmosfere girebiliyor ve delta kanatlarını kullanarak uçaklar gibi süzülerek yere inebiliyordu

1980'lerde uzay mekiği düzenli olarak kullanılmaya başladı

1986'da fırlatılan bir uzay mekiği havada parçalandı ve içinde bulunan yedi astronotun ölümüne yol açtı

Bu kaza mekikleri geliştirme çalışmalarını bir süre için durdurdu (bak Roket)

Uzay mekiğinin getirdiği ilgi çekici bir gelişme de roket uçaktır

Günümüzde İngiltere ve ABD'de bilim adamları roket uçaklar üzerindeki çalışmalarını sürdürüyorlar

Bilim adamları, bir uçak gibi kalkıp inecek, ama uçuşunun bir bölümünde dünya çevresinde yörüngeye girecek bir roket uçağın 21

yüzyılın başlarında hizmete gireceğini umut etmektedirler

Böyle bir araçla İstanbul'dan New York'a uçmak yalnızca 22 dakika sürecektir

07-08-2009	#1
Şengül Şirin	Havacılık Tarihi-Savaş Sonrasındaki Gelişmeler Havacılık Tarihi-Savaş Sonrasındaki Gelişmeler II Dünya Savaşı'nda uçakların boyutları büyümüş ve gücü artmıştı 1945'e gelindiğinde, North American Mustang gibi avcı uçakları saatte 720 km hızla uçabiliyor ve boşalınca atılan dış yakıt depoları taşıyarak hiç durmaksızın 3000 km yol alabiliyordu Bombardıman uçakları 10 ton bomba taşıyabiliyor, keşif uçakları 12 bin metreye yükselebiliyordu Jet motorları hem Almanlar, hem İngilizler tarafından geliştirilmişti Ne var ki, ilk başarılı jet uçaklarını (Heinkel 178) 1939'da Almanlar yaptılar ve Messerschmitt 262 jet avcı uçakları, İngilizler'in Gloster Meteor'undan önce hizmete girdi Almanlar pilotsuz bombardıman uçaklarının kullanılmasında da öncü oldular Yaklaşık 300 kilometrelik menzile ulaşabilen ve dünyanın ilk uzun menzilli füzesi olan V2'leri ürettiler Savaş sonrasında ABD ve SSCB'ye giden birçok Alman bilim adamı ve mühendisi, V2'lerden yola çıkarak uzay araştırma programlarına katkıda bulundu İlk roket motorlu uçak 1938 yapımı Heinkel 196, 1944'te kullanılan roket motorlu ilk avcı uçağı olan (ve bugüne kadar da tek kalan) Messerschmitt'in geliştirilmesinin başlangıç noktası oldu Savaş sonrasında, ABD roket motoruyla donatılmış, yukarı atmosfer araştırmalarında kullanılan uçaklar yaptı 1947'de fırlatılan Xl sesten daha hızlı yol alan ilk insanlı uçak oldu İlk uçuşunu 1959'da yapan North American X15'in daha sonraki uçuşlarındaki hızı ses hızının altı katına ulaştı ve uçuş yüksekliği 80 kilometreyi aştı Ses hızına yakın bir hızda, hava artık kanatların ve gövdenin çevresinden kolayca akamaz Bu yüzden Xl'de ince, düz kanatlar kullanıldı; ama II Dünya Savaşı'nda Almanlar'ın yaptığı araştırmalar en iyi çözümün, üçgen biçiminde (delta) arkaya eğimli kanatlar olduğunu ortaya koymuştu İlk uçuşlarını 1947'de yapan, SSCB'nin MİG15'leri ile ABD'nin"F86 Sabre'leri ve B47'leri "hareketli kanatlarıyla" bu tür yeni avcı ve bombardıman uçakları kuşağının öncüleri oldular F86 ve Hawker Hunter gibi ilk delta kanatlı avcı uçakları sesüstü hızlara ancak pike yaparken ulaşabiliyordu, ama İngilizler'in Lightning'i gibi, daha sonra geliştirilen tipler düz uçuşta saatte 2400 kilometrelik bir hıza erişebiliyor ve 18 bin metreye tırmanabiliyordu Bombardıman uçakları daha uzun bir süre sesaltı hızlarda uçtu Nükleer silah taşıyan Avro Vulcan ve Boeing B52 gibi bombardıman uçakları 1970"lere kadar görevde kaldı ABD'nin Convair B58 Hustler, Fransa'nın Dassault Mirage IV ve SSCB'nin TU22 gibi sesüstü hızlarda uçan bombardıman uçakları hız bakımından en üstün avcı uçaklarıyla yarışır duruma geldi Günümüzün en başarılı modern askeri uçakları saldırma, düşman saldırısını önleme ve keşif yapma gibi birden çok görevi üstlenebilecek biçimde geliştirilen tiplerdir Çok amaçlı uçakların en başarılıları arasında SSCB'nin MİG21'leri, Fransa'nın Dassault Mirage IIFleri ve ABD'nin McDonnell F4 Phantom'ları sayılabilir 1950'lerin sonuna kadar yolcu uçaklarının büyük çoğunluğu, 1930'larda ABD'nin tek kanatlı uçaklarında olduğu gibi pistonlu motorluydu Daha sonra Douglas DC4, DC6 ve DC7'yle Lockheed Constellation serisinden dört motorlu daha büyük uçaklar yapıldı 1950'lerde türbinli motorla çalışan dev yolcu uçakları hizmete girdi Jet yolcu uçaklarında hıza ve rahatlığa önem verildi Bunların ilki İngiliz yapımı de Havilland Comet'ti; onu ABD'nin Boeing 707 ve Douglas DC8'i izledi BAC OneEleven, Havvker Siddeley Trident ve Boeing 737 gibi daha küçük jet motorlu yolcu uçakları daha çok kısa ve orta uzaklıktaki yolculuklarda kullanılır Bu uçakların çoğunda, ilk kez Fransızlar'ın Caravelle' inde denendiği gibi, motorlar gövdenin arka kesimine yerleştirilmiştir Ağırlığı 300 tonun üzerinde olan dev Boeing 747 "jumbo jet"i 500 yolcu taşıyabilmektedir Bununla eş büyüklükte bir askeri taşıma uçağı olan Lockheed C5A Galaxy, ön ve arka kapılardan ağır araçlar ve donatım yüklenebilecek biçimde tasarlanmıştır Sesüstü yolcu uçakları daha hızlı yolculuk etme olanağını sundu Bir İngilizFransız ortak yapımı olan BAC/Sud Aviation Concorde 1976'da ortaya çıktı 128 yolcu taşıyabilen Concorde ses hızının iki katı hızla uçmaktadır SSCB'nin TU144'ünün hızı biraz daha yüksek, boyutları ise biraz daha küçüktür Helikopterler bugün bütün dünyada kullanılmaktadır Uçakların inemeyeceği yerlere inebilen bu taşıtlar, kurtarma işlerinde başka araçlarla karşılaştırılamayacak kadar değerlidir İlk helikopterlerin kaldırma gücü çok sınırlıydı; ama SSCB 40 ton gelen Mİ10 gibi dev helikopterler geliştirdi Daha büyük olan Mİ12 ise 200 ton ağırlığındadır ve 40 ton yük taşıyabilmektedir {bak Helikopter) Sınırlı, küçük alanlara ve engebeli yüzeylere inebilme özellikleri yönünden helikopterlere benzeyen, düşey kalkış ve inişli (VTOL) uçaklar da geliştirilmiştir Dünyanın ilk işlevsel VTOL uçağı 1969 İngiliz yapımı Hawker Siddeley Harrier'dir Bazı geleneksel uçaklar da kısa kalkış ve inişlere (STOL) uygun olarak tasarlanmıştır Havacılıktaki başka bir gelişme de kanatları değişken geometrili olan ya da biçim değiştirebilen (hareketli kanat) türden uçakların yapılmasıdır Bu uçakların kanatları yüksek hızlardaki uçuşlar için geriye doğru çekilebilmekte, normal uçuşlarda ve yavaş inişi sağlamak için alabildiğine açılmaktadır Kanatları değişken geometrili ük işlevsel uçak General Dynamics Flll'di ABD, X15 gibi roket motorlu uçaklardan elde ettiği bilgileri uzay mekiğini geliştirmekte kullandı Yalnızca bir kez kullanılabilen daha önceki uzay araçlarından farklı olarak, uzay mekiği yeniden kullanılabilecek biçimde tasarlandı Atmosfere girebiliyor ve delta kanatlarını kullanarak uçaklar gibi süzülerek yere inebiliyordu 1980'lerde uzay mekiği düzenli olarak kullanılmaya başladı 1986'da fırlatılan bir uzay mekiği havada parçalandı ve içinde bulunan yedi astronotun ölümüne yol açtı Bu kaza mekikleri geliştirme çalışmalarını bir süre için durdurdu (bak Roket) Uzay mekiğinin getirdiği ilgi çekici bir gelişme de roket uçaktır Günümüzde İngiltere ve ABD'de bilim adamları roket uçaklar üzerindeki çalışmalarını sürdürüyorlar Bilim adamları, bir uçak gibi kalkıp inecek, ama uçuşunun bir bölümünde dünya çevresinde yörüngeye girecek bir roket uçağın 21 yüzyılın başlarında hizmete gireceğini umut etmektedirler Böyle bir araçla İstanbul'dan New York'a uçmak yalnızca 22 dakika sürecektir __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır