Fiil Kipleri-eylem Kipleri-fiil Kiplerinin özellikleri

**Şengül Şirin** · 05-21-2009

FİİL KİPLERİ - EYLEM KİPLERİ, FİİL KİPLERİNİN ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM

Kip= zaman+kişi
Eylemlerin zaman ve biçim özelliklerine çeşitle eklerle çekimlenmesine eylemde kip denir

Zaman eki almış eylemin, kişi eki de almasıyla ortaya çıkan biçime “kip” denir

İkiye ayrılır

(haber, dilek)

A HABER/ZAMAN KİPLERİ:

Zaman + kişi = kip

BASİT ZAMANLI EYLEMLER:

Eylemin ne zaman yapıldığını bildiren zaman ekleridir

GEÇMİŞ (-mış, -dı):
Eylemin önceden gerçekleştiğini bildirir

Eylemin yapılması söylenmesinden önce gerçekleşmiştir

Eylem+-di, -miş=geçmiş zaman

Dİ’Lİ (görülen):
Eylemin yapıldığı görülmüştür

Eylemin yapıldığı kesin olarak anlatılır

Soru biçimin “mi” soru ilgeciyle sağlanır

MİŞ’Lİ (duyulan):
Eylemin yapıldığı duyulmuştur

Kesinlik anlamı yoktur

Soru biçimin “mi” soru ilgecidir

ŞİMDİKİ (-yor):
Eylemin yapılırken söylendiğini bildirir

Eylemin yapıldığı anla söylendiği an aynıdır

Eylem+-yor=şimdiki zaman
Örn:
Zaman değiş-i-yor

Neden gülü-yor-sun?

GELECEK (-ecek, -acak):
Eylemin gelecekte yapılacağını bildirir

İşin anlatımdan sonra yapılacağını bildirir

Eylem+-ecek=gelecek zaman

GENİŞ (-r):
Eylemin her zaman yapıldığını ve ilerde de yapılabileceğini bildirir

Eylem+-r=geniş zaman
Örn:
Okumayı seve-r-im

(her zaman)
Ülkemizde bayraklar sallan-ı-r

(her zaman)

BİRLEŞİK ZAMANLI EYLEMLER:

Basit zamanlı eylemlere “-di, -miş, -se” eklerinden biri getirilerek yapılır

Kip ve zaman eki iki tane olan eylemlerdir

-di: hikayesi
-miş: rivayeti
-se: şartı/koşulu

HİKAYE BİRLEŞİK ZAMAN (-dı):

Eylem+zaman/kip eki+di+kişi
Örn:
-malı-y-dı-
-yor-du-
-acak-tı-
-r-du-
du-y-du-

RİVAYET BİRLEŞİK ZAMAN(-mış):
Eylem+zaman/kip eki+-mış+kişi

ŞART BİRLEŞİK ZAMANI (-sa,-se):
Eylem+zaman+-sa+kişi

B DİLEK KİPLERİ:

Özel bir zaman anlamı yoktur

İşin yapılıp yapılmayacağı da belli değildir

Eylemin yapılmasına isteme/dileme anlamı vardır

GEREKLİLİK (-meli, -malı):
Bir işin yapılması, olması gerektiğini anlatır

Eylem+-malı+kişi=gereklilik
Çekimleri:
Olumlu:
Eylem+malı+kişi

Olumsuz:
Eylem+ma+malı+kişi

Soru:
Eylem+malı+mı+kişi

Uyarı: Gereklilik kipleri bazen olasılık anlamı da verebilirler

Örn:
Bu gelen babam olmalı

(sanırım)
Gelmediğine göre çalışıyor olmalı

(sanırım)

DİLEK-ŞART/KOŞUL (-se, -sa):
İşin yapılması hem isteğe hem de koşula bağlıdır

Eylem+sa+kişi
Çekimleri:
Olumlu:
Eylem+se+kişi

Olumsuz:
Eylem+ma+sa+kişi

Soru:
Eylem+sa+kişi+mı

İSTEK (-se, -sa):
Eylemin yapılması istenir

Eylem+-a+kişi
Çekimleri:
Olumlu:
Eylem+a+kişi
Oku-y-a-y-ım

Oku-y-a-lım

Olumsuz:
Eylem+ma+-a+kişi

Soru:
Eylem+a+kişi+mı

EMİR/BUYURMA (eksiz):
Eylemin yapılmasını buyurmak için kullanılır

Emri veren söyleyen olduğu için 1

tekil/çoğul kişisinin emir çekimi yoktur

Eylem+kişi=emir
Çekimi:
Olumlu:
- -
gel gel-in/iniz
gel-sin gel-sinler

Olumsuz:
Eylem+me+kişi

Soru:
Buyurma/emir kipinin soru biçimi yalnızca 3

tekil kişi için kullanılır

*Eylem+3

kişi (tekil/çoğul)+mı

05-21-2009	#1
Şengül Şirin	Fiil Kipleri-eylem Kipleri-fiil Kiplerinin özellikleri FİİL KİPLERİ - EYLEM KİPLERİ, FİİL KİPLERİNİN ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM Kip= zaman+kişi Eylemlerin zaman ve biçim özelliklerine çeşitle eklerle çekimlenmesine eylemde kip denir Zaman eki almış eylemin, kişi eki de almasıyla ortaya çıkan biçime “kip” denir İkiye ayrılır (haber, dilek) A HABER/ZAMAN KİPLERİ: Zaman + kişi = kip BASİT ZAMANLI EYLEMLER: Eylemin ne zaman yapıldığını bildiren zaman ekleridir GEÇMİŞ (-mış, -dı): Eylemin önceden gerçekleştiğini bildirir Eylemin yapılması söylenmesinden önce gerçekleşmiştir Eylem+-di, -miş=geçmiş zaman Dİ’Lİ (görülen): Eylemin yapıldığı görülmüştür Eylemin yapıldığı kesin olarak anlatılır Soru biçimin “mi” soru ilgeciyle sağlanır MİŞ’Lİ (duyulan): Eylemin yapıldığı duyulmuştur Kesinlik anlamı yoktur Soru biçimin “mi” soru ilgecidir ŞİMDİKİ (-yor): Eylemin yapılırken söylendiğini bildirir Eylemin yapıldığı anla söylendiği an aynıdır Eylem+-yor=şimdiki zaman Örn: Zaman değiş-i-yor Neden gülü-yor-sun? GELECEK (-ecek, -acak): Eylemin gelecekte yapılacağını bildirir İşin anlatımdan sonra yapılacağını bildirir Eylem+-ecek=gelecek zaman GENİŞ (-r): Eylemin her zaman yapıldığını ve ilerde de yapılabileceğini bildirir Eylem+-r=geniş zaman Örn: Okumayı seve-r-im (her zaman) Ülkemizde bayraklar sallan-ı-r (her zaman) BİRLEŞİK ZAMANLI EYLEMLER: Basit zamanlı eylemlere “-di, -miş, -se” eklerinden biri getirilerek yapılır Kip ve zaman eki iki tane olan eylemlerdir -di: hikayesi -miş: rivayeti -se: şartı/koşulu HİKAYE BİRLEŞİK ZAMAN (-dı): Eylem+zaman/kip eki+di+kişi Örn: -malı-y-dı- -yor-du- -acak-tı- -r-du- du-y-du- RİVAYET BİRLEŞİK ZAMAN(-mış): Eylem+zaman/kip eki+-mış+kişi ŞART BİRLEŞİK ZAMANI (-sa,-se): Eylem+zaman+-sa+kişi B DİLEK KİPLERİ: Özel bir zaman anlamı yoktur İşin yapılıp yapılmayacağı da belli değildir Eylemin yapılmasına isteme/dileme anlamı vardır GEREKLİLİK (-meli, -malı): Bir işin yapılması, olması gerektiğini anlatır Eylem+-malı+kişi=gereklilik Çekimleri: Olumlu: Eylem+malı+kişi Olumsuz: Eylem+ma+malı+kişi Soru: Eylem+malı+mı+kişi Uyarı: Gereklilik kipleri bazen olasılık anlamı da verebilirler Örn: Bu gelen babam olmalı (sanırım) Gelmediğine göre çalışıyor olmalı (sanırım) DİLEK-ŞART/KOŞUL (-se, -sa): İşin yapılması hem isteğe hem de koşula bağlıdır Eylem+sa+kişi Çekimleri: Olumlu: Eylem+se+kişi Olumsuz: Eylem+ma+sa+kişi Soru: Eylem+sa+kişi+mı İSTEK (-se, -sa): Eylemin yapılması istenir Eylem+-a+kişi Çekimleri: Olumlu: Eylem+a+kişi Oku-y-a-y-ım Oku-y-a-lım Olumsuz: Eylem+ma+-a+kişi Soru: Eylem+a+kişi+mı EMİR/BUYURMA (eksiz): Eylemin yapılmasını buyurmak için kullanılır Emri veren söyleyen olduğu için 1 tekil/çoğul kişisinin emir çekimi yoktur Eylem+kişi=emir Çekimi: Olumlu: - - gel gel-in/iniz gel-sin gel-sinler Olumsuz: Eylem+me+kişi Soru: Buyurma/emir kipinin soru biçimi yalnızca 3 tekil kişi için kullanılır *Eylem+3 kişi (tekil/çoğul)+mı