AKARSULARIMIZIN REJİMLERİ:

AKARSULARIMIZIN REJİMLERİ:
Akarsu rejimi: Akarsuyun debisinin yıl içersinde gösterdiği alçalma yükselme halindeki seviye değişikliğidir
Akarsuyun debisi: Akarsuyun her hangi bir yerindeki enine kesitinden 1sn’yede gecen su miktarına debi denir
Debiye etki eden faktörler:
1) İklim (yağış sıcaklığı)
2) Bitki örtüsü
3) Havzadaki büyük kaynaklar ve yer altı suları
4) Yatağın geçirimliliği
5) Dağlardaki kar kalınlığı
6) Göller
7) İnsan
Rejime etki eden faktörler

1) Yağış rejimi
2) Yağış biçimi
3) Akarsu kaynağı
4) Sıcaklık ve buharlaşma
5) Havzanın genişliği
6) Arazinin şekli ve eğimi
AKARSU REJİM TİPLERİ

a) Yağmur Suları İle Beslenen Akarsular: Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde, akarsularda yazın seviye düşmesi, kışında seviye yükselmesi görülür Karstik kaynaklarla beslenen akarsularda, seviye düşmesi fazla olmaz Akdeniz akarsu rejimi, barajın olmadığı akarsu veya kolunda görülür Örnek: Baraj olan

Seyhan-Ceyhan-Gediz-Manavgat gibi akarsular doğal özelliğini kaybetmiştir

b) Kar ve Buz Suları İle Beslenenler: Bu rejim, yağışın büyük bölümünün kar şeklinde düştüğü yüksek dağlardan kaynağını alan akarsularda görülür Örnek: D Karadeniz ve D Anadolu akarsuları Bu tip akarsularda, akım seviyesi Mart- Ağustos arasında yükselir, kışın düşer

c) Kaynak sularıyla beslenenler: Örnek: Manavgat ve Köprücay’dır

d) Gölden çıkan akarsular:

1-Beyşehir gölünden çıkan ve Konya arazisini sulayan Çarşamba suyu

2-Eğirdir gölünden çıkan Kovada çayı

3-Manyas gölüne ulaşıp, tekrar gölden çıkan Koçaçay

4-Ulubat gölünü ulaşıp tekrar gölden çıkan Kemalpaşa- Orhaneli
5-Erzurum ovasının doğu ve güneyindeki bataklık ve göllerden çıkan Karasu
6-Çıldır gölünden çıkan Arpaçay
e) Karma rejimli akarsular: Ülkemizdeki büyük akarsulardan Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Fırat ve Dicle önemli karma rejimli akarsulardandırbu tür akarsular, farklı iklim bölgelerinden beslenir
TÜRKİYE’DE GÖLLER VE OLUŞUMLARI

Göller; sularının tatlı, acı ve tuzlu olması bakımından farklılık gösterirler Bu durum;
a) Gölün genişliği ve derinliği
b) Gölün dışarıyla bağlantısı olup olmadığına
c) Bulunduğu yerin, iklim özelliklerine bağlıdır
Göl Çeşitleri
1) Doğal Göller
a) Tektonik Göller: Bu göller tektonik çukurların suyla dolması sunucu oluşmuştur
Van gölü: Ülkemizi en büyük ve en derin gölüdür Nemrut Dağı’nın oluşturduğu volkanik set gölüdür Suları sodalıdır Ulaşım Tatvan ve Van arasında yapılır Balık avlanır
Hazar gölü: Suyu az sodalı ve tuzludur Bazı balık türleri yaşar Gölün suları Hazar 1ve 2 tünelleriyle hidroelektrik santrallerini çalıştırır
Eğirdir-Kovada: Antalya körfezinin kuzeyinde bir kırık üzerinde yer alırBu oluğun kuzeyinde Eğirdir, güneyinde Kovada bulunur Eğirdir 'S' şeklindedir
Eğridir’in suları önce Kovada’ya yeraltından geçer

Büyükşehir ve Suğla: Sultan ve Dedegöl dağları arasındaki oluk içinde yer alırlar Bu oluğun kuzeyinde Beyşehir yer alır Suları tatlı olup, Türkiye’nin 3 büyük gölüdürÇarşamba suyu ile Konya ovasını sular Beyşehir’in kuzeydoğusunda, kastlaşma ile oluşan Suğla bulunur

Akşehir: Sultan ve Emir dağları arasında bulunur Kapalı havza olduğundan suları tuzludur

Karamuk: Sultan dağlarının batısında bulunur Suyunu yeraltından Eğirdir gölüne boşaltır
Eber: Akşehir gölünün yanındadır Fazla sularını Akşehir’e boşaltır Tatlı suludur
Burdur: Kapalı havzada bulunduğundan suları kullanılmaz
Acığöl: Tektonik kökenlidir Sığ kısımları yazın kurur ve ince bir tuzla kaplanır
Çıldır: Sularını Arpaçay ile boşaltır Suları tatlıdır Balıkçılık yapılır
Aktaş: Kapalı bir göl olup, suları acıdır
Sapanca: İzmit körfezinin doğusunda yer alırsuları tatlı olup, genelde yöredeki sanayi tesislerinde kullanılır
İznik gölü: Gemlik, körfezinin doğusunda yer alır Suları tatlıdır
b) Karstik-Teknolojik göller: Bu göllerin oluşumunda hem kireç taşlarının çözünmesi, hemde çökme etkili olmuştur Örnek: Eğirdir, Kovada, Beyşehir, Suğla ve Yarışlı gölleri Bunlar genelde tatlı su gölleridir Balık avlanır Doğu Anadolu ayrıca Adıyaman’da Gölbaşı örnektir
c) Karstik göller: bunlar sadece kireç taşlarının çözünmesiyle oluşan çukurlardaki göllerdir Örnek: Kestel ve Salda
d) Volkanik Göller: Bu göller krater, maar ve kalderalar da oluşan göllerdir Isparta’daki Gölcük gölü Krater, Nemrut Gölü, Kaldera’ya, Meke Tuzlası ve Acığöl maar’lara örnektir
e) Heyelan set gölleri: Heyalandan kopan parçaların bir akarsu vadiisinin önünü kapatması sonucu oluşan göllerdir Bunlar Tortum, Sera, Zinav Yedigöller ve Sülüklü Gölleri
f) Set gölleri:
1) Kıyı set gölleri: Kıyı oklarının bir koy veya körfezin önünü kapatması sonucu oluşan gölledir Örnek: B Ve K Çekmece gölleri ile Çukurova’daki Akyatan gölü
2) Alüvyal set gölleri: Akarsuyun taşıdığı alüvyonların akarsuyun önünü kapatması sonucu oluşurlar
Köyceğiz: Dalaman çayının Köyceğiz körfezinin önünü kapatmasıyla oluşur
Çamiçi: Aynı şekilde oluşmuştur
Eymir ve Mogan: Elmadağ’dan gelen derelerin oluşturduğu birikinti konilerinin vadiyi tıkaması ile oluşmuştur
Abant: Abant suyunun getirdiği, alüvyonun vadiyi tıkaması ile oluşmuştur Önemli turizm merkezlerindendir
Uzungöl: Uzundere vadisine açılan yan derenin meydana getirdiği birikinti konisinin gerisinde oluşmuştur
g) Buzul gölleri: Buzulların oluşturduğu sirklerde eriyen bazı suların birikmesiyle oluşur Bu göller Kaçkar, Cilo,Aladağlar ve Bolkar dağlarında bulunur
h)Baraj göllleri: Günümüzde 200’ü aşkın baraj yapılmıştır En büyük baraj göllerimiz Atatürk, Keban, Karakaya’dır
Önemli Barajlarımız

Fırat : Atatürk, Keban, Karakaya
Sakarya : Hasan, Polatkan, Gökçekaya
Yeşilırmak: Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu
Kızılırmak : Hirfanlı, Altınkaya
Manavgat : Manavgat, Oymapınar
Ceyhan : Aslantaş
Seyhan : Seyhan
B Menderes : Adıgüzel, Kemer
Gediz : Demirköprü
Aksu : Karacaören
TÜRKİYE’NİN YERALTI SULARI VE KAYNAKLARI

Yeraltı Suları:
Yeryüzünden sızan sular, yeraltında geçirimsiz bir tabakanın içerisindeki kayaların boşluk ve çatlaklarında tutulur Bu suya yer altı suyu denir Ülkemiz yer altı bakımından oldukça zengindir Ör: Marmara’da Adapazarı, Yenişehir, Balıkesir ovaları, Doğu Anadolu’da; Muş, Erzurum, Malatya ovaları Yer altı suyu bilhassa yarı kurak sahalarımızda tarımsal açıdan çok önemlidir Ör: Konya-Karapınar, Polatlı-Sivrihisar Bazı kentlerimizin içme suyunun bir bölümü yer altı suyundan sağlanır Ör: Bursa, İzmir, Eskişehir, Kütahya, Konya gibi
Kaynaklar: Yer altı suyunun (çatlaklardan) veya tabaka arasından yüzeye çıkmasıyla kaynaklar oluşur
BELLİ BAŞLI KAYNAKLARIMIZ

Karstik kaynaklar:
Kireç taşlarının çatlaklarından ve yer altı kanallarından çıkan kaynaklardır Karstik kaynakların suları gür olup, bazı akarsuları besler (Manavgat, Köprü çayı) Bazı kentlerimizin içme ve sulama suyunun bir bölümünü karşılar Ör: Pınarbaşı ve Kemalpaşa’dan çıkan kaynaklar, İzmir’in suyunu karşılar
Artezyen kaynaklar:
Yer altındaki suların insanlar tarafından sondajla çıkarılmasına denir Bu tür kaynaklar, Eskişehir, Malatya, Erzurum, İnegöl, Bursa, B Menderes, Gediz ovalarının kenarlarında Ceylanpınar ve Muş ovalarının çevresinde görülür
Fay kaynakları:
Fay hatları boyunca çıkan kaynaklarıdır Bunlar genel olarak Ege ve G Marmara Bölümünde K Anadolu fay kuşağı boyunca görülür
Not: Kaynak sularının kalitesini suyun geldiği kayanın kimyasal özelliği belirler Silis miktarının fazla olduğu sular tatlıdır Örnek:İzmir Uludağ, Niksar, Tokat suları örnek verilebilir Kireçli arazilerden çıkan kaynak suları kireçli, Jipsli sahalarınki ise acı olup içme suyu olarak kullanılamaz
TÜRKİYE’NİN KAPLICALARI VE MADEN SULARI

Kaplıca: Sıcak su kaynaklarına kaplıca denir Kaplıcalar genel olarak kırıklar boyunca yer alır Bu sular bünyesinde mineral içerirler Bu yüzden eskiden beri; romatizma, bazı deri ve iç hastalıklarınıntedavisinde kullanılır
1- Güney Marmara Kaplıcaları:
Bursa, Balıkesir, Gönen çevresinde çok sayıda kaplıca bulunur Burada Çekirge, Kaynarca, Yeni, Kükürtlü, Kara Mustafa ve Eski kaplıcalar vardır Sakarya ilimizde Kuzuluk, Ilıca köy, Kil Hamamı kaplıcaları vardır Gönen şehrinin bir bölümü kaplıca suları ile ısıtılmaktadır Ayrıca, Yalova, Oylat, Burhaniye, Susurluk, Balya, Havran’da kaplıcalar bulunur
2- Batı ve Güney Batı Anadolu Kaplıcaları
Denizli, Manisa,Aydın ve Muğla illerinde çok sayıda kaplıca bulunur
Denizli’de Karahayıt ve Pamukkale kaplıcaları, Yenice ve Sarayköy kaplıcaları vardır
İzmir’de; Bolçova ve Şifne, Bergama’da Güzellik kaplıcaları
Manisa’da; Alaşehir, Eskişehir, Kurşunlu, Salihli, Çamur hamamı vardır
Muğla; Köyceğiz gölü yakınında, Sultaniye kaplıcası
Aydın;da Germencik, Çamur ve Ortakçı

3- İç Batı Anadolu ve Maden Suları
Afyon; Afyon maden suyu, Gazlıgöl, Gerek, Kaya, Heybeli, Ömerli, Soğuş, Sandıklı
Kütahya; Yoncalı, Ilıca, Murat Dağı, Emet, Dereli, Gediz ve Aksaz, Hamam Boğazı , Simav’da Eynal kaplıcası
Bilecik; Çatlı ve Selçuk içmeleri
Eskişehir; Bolu ve Düzce’de de önemli kaplıcalar vardır
4- İç Anadolu:
Ankara’da; Ayaş, Haymana, Kızılcahamam Ilgın’da; Ilgın Polatlı’da; Çiftehan
Aksaray’da, Ziga Bor’da; Kemerhisar
Kayseri’de; Tekgöz, Bayramhacı, kaplıcaları, Boğazköprü, Saz,
Niğde’de; Sakarya