Cevap : Osmanlı'da Av Törenleri

**Şengül Şirin** · 05-18-2009

Av dönüşünde avcılar bu taşın yanına gelir ve avladıkları hayvanların etlerinden bir parça bırakırlardı

Aştotur’un taşı halkın nazarında çok kutsaldı

O taşın yanından geçen atlılar attan inip o taşa saygı gösterirlerdi

Karaçay-Malkarlılar “koç katımı” bayramlarında şu duayı söyleyerek Totur’un yeni doğacak kuzuları kurtlardan korumasını dilerlerdi:

Karaçay-Malkar Türkçesi:
Egiz-egiz tölü tuvsun
Segiz-segiz nasıb cavsun
Kozlamagan tişi kalmasın
Callı kaganak almasın
Malla tölü bersinle
Börüle keri ketsinle
Toturubuz saklasın
Teyri bizni coklasın

Türkiye Türkçesi:
İkiz-ikiz nesil doğsun
Sekiz-sekiz kısmet yağsın
Yavrulamayan dişi hayvan kalmasın
Kurt yeni doğmuş kuzu kapmasın
Hayvanlar nesil versin
Kurtlar geri gitsin
Toturumuz korusun
Teyri (Gök Tanrısı) bizi yoklasın

Kurt ağzı bağlama duasında da Karaçay-Malkarlılar Totur’dan yardım dilerlerdi

Gece ağıldaki koyunlara kurtların saldırmaması için, Karaçay-Malkarlılar önce ellerine bir balta alarak üç kere “börü avzu baylayık” (kurt ağzı bağlayalım) derler, sonra baltaya üç kere tükürüp, şu duayı okuduktan sonra baltayı bir ağaç kütüğüne saplarlardı:

Karaçay-Malkar Türkçesi:
Callısa, kanlısa
Avzung kuruşsun
Tişlerin birbirine kirişsin
Aştotur amin desin
Apsatı kabıl etsin

Türkiye Türkçesi:
Kurtsun, düşmansın
Ağzın felç olsun
Dişlerin birbirine kenetlensin
Aştotur amin desin
Apsatı kabul etsin
(Haciyeva 1988:193)

Avcıları ava uğurlarken söylenen bir duada Totur ile birlikte Bayrım adı verilen bir başka tanrıça adı dikkati çekmektedir:

Karaçay-Malkar Türkçesi:
Bayrım senden tileyme, sav cürütgün balamı
Totur, Totur kayalada aylanuvçu kalamı
Börü tişden, sülevsün tırnakdan bir sakla
Uvçu coluna igi közden bir kara

Türkiye Türkçesi:
Bayrım senden diliyorum, sağ yürüt yavrumu
Totur, Totur kayalarda dolaşan kalemi
Kurt dişinden, vaşak tırnağından bir koru
Avcı yoluna iyi gözle bir bak

Karaçay-Malkarlılar, çocukluktan çıkıp delikanlılığa adım atan bir genç ilk defa eline silah alarak ava çıkacağı zaman onu Totur ile birlikte Umay Biyçe adını verdikleri tanrıçaya emanet ederler ve şu dua ile ava gönderirlerdi:

Karaçay-Malkar Türkçesi:
Umay Biyçe,Totur
Bashan ayagıngı taydırmasınla
Athan ogungu cazdırmasınla
Uvçu colungda saklasınla
Bir atıb, eki öltürgün
Bir colga eki kiyik keltirgin
Kölsüz tengleringi köl etgin
Buvlanı terilerinden koş etgin
Tıbırıngı Temirkazak culduzça begisin
Teyring bersin Apsatını malından, igisin, köbüsün

Türkiye Türkçesi:
Umay Biyçe, Totur
Bastığın ayağını kaydırmasınlar
Attığın kurşunu şaşırtmasınlar
Avcı yolunda korusunlar
Bir atıp, iki kere öldür
Bir defada iki geyik getir
Cesaretsiz arkadaşlarına cesaret ver
Erkek geyik derilerinden kamp kur
Ocağını Demirkazık yıldızı gibi sağlamlaştırsın
Teyrin versin Apsatı’nın malından iyisini, çoğunu

Karaçay-Malkarlılar avcılık konusunda ustalıkları ile Kafkasya halkları arasında haklı bir şöhret kazanmışlardı

Bunu XIX

yüzyıl sonlarında Kafkasya’da araştırmalar yapan çeşitli Rus bilimadamları da tuttukları notlarda belirtmektedirler

Örneğin, 1870’li yıllarda Aleksey Atr şöyle yazmaktadır:

“Karaçaylılar Kafkas milletleri içinde en usta avcılardır ve dağlarda avcılıkta sayısız özellikleri vardır

Keskin gözleri, yılmayan karakterleri, sis ve dumanda bile dağlarda doğru yolu bulup ilerlemeleri

”(Şamanlanı 1971: 162)

Rus gezgin Y

Maksimov da şöyle yazıyor:

“Karaçaylı avcıların bu yalçın kayalara tırmanmaları inanılmaz

Bunların dağ keçilerinden bir farkı yok

” (Şamanlanı 1971: 163)

Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz ki, Karaçay-Malkar toplumsal yapısında son derece önemli bir yere sahip olan av ve avcılıkla ilgili gelenekler ve inanışlar kökleri tarihin derinliklerine uzanan büyük bir kültürün izlerini taşımaktadırlar

Bu gelenekler ve eski inançların içinde Karaçay-Malkarlıların sağlam bir kabile yapısının, temiz insan ahlâkının, tokgözlülüğün, yiğitlik ve cesaretin izleri vardır

Doç Dr Ufuk TAVKUL

05-18-2009	#3
Şengül Şirin	Cevap : Osmanlı'da Av Törenleri Av dönüşünde avcılar bu taşın yanına gelir ve avladıkları hayvanların etlerinden bir parça bırakırlardı Aştotur’un taşı halkın nazarında çok kutsaldı O taşın yanından geçen atlılar attan inip o taşa saygı gösterirlerdi Karaçay-Malkarlılar “koç katımı” bayramlarında şu duayı söyleyerek Totur’un yeni doğacak kuzuları kurtlardan korumasını dilerlerdi: Karaçay-Malkar Türkçesi: Egiz-egiz tölü tuvsun Segiz-segiz nasıb cavsun Kozlamagan tişi kalmasın Callı kaganak almasın Malla tölü bersinle Börüle keri ketsinle Toturubuz saklasın Teyri bizni coklasın Türkiye Türkçesi: İkiz-ikiz nesil doğsun Sekiz-sekiz kısmet yağsın Yavrulamayan dişi hayvan kalmasın Kurt yeni doğmuş kuzu kapmasın Hayvanlar nesil versin Kurtlar geri gitsin Toturumuz korusun Teyri (Gök Tanrısı) bizi yoklasın Kurt ağzı bağlama duasında da Karaçay-Malkarlılar Totur’dan yardım dilerlerdi Gece ağıldaki koyunlara kurtların saldırmaması için, Karaçay-Malkarlılar önce ellerine bir balta alarak üç kere “börü avzu baylayık” (kurt ağzı bağlayalım) derler, sonra baltaya üç kere tükürüp, şu duayı okuduktan sonra baltayı bir ağaç kütüğüne saplarlardı: Karaçay-Malkar Türkçesi: Callısa, kanlısa Avzung kuruşsun Tişlerin birbirine kirişsin Aştotur amin desin Apsatı kabıl etsin Türkiye Türkçesi: Kurtsun, düşmansın Ağzın felç olsun Dişlerin birbirine kenetlensin Aştotur amin desin Apsatı kabul etsin (Haciyeva 1988:193) Avcıları ava uğurlarken söylenen bir duada Totur ile birlikte Bayrım adı verilen bir başka tanrıça adı dikkati çekmektedir: Karaçay-Malkar Türkçesi: Bayrım senden tileyme, sav cürütgün balamı Totur, Totur kayalada aylanuvçu kalamı Börü tişden, sülevsün tırnakdan bir sakla Uvçu coluna igi közden bir kara Türkiye Türkçesi: Bayrım senden diliyorum, sağ yürüt yavrumu Totur, Totur kayalarda dolaşan kalemi Kurt dişinden, vaşak tırnağından bir koru Avcı yoluna iyi gözle bir bak Karaçay-Malkarlılar, çocukluktan çıkıp delikanlılığa adım atan bir genç ilk defa eline silah alarak ava çıkacağı zaman onu Totur ile birlikte Umay Biyçe adını verdikleri tanrıçaya emanet ederler ve şu dua ile ava gönderirlerdi: Karaçay-Malkar Türkçesi: Umay Biyçe,Totur Bashan ayagıngı taydırmasınla Athan ogungu cazdırmasınla Uvçu colungda saklasınla Bir atıb, eki öltürgün Bir colga eki kiyik keltirgin Kölsüz tengleringi köl etgin Buvlanı terilerinden koş etgin Tıbırıngı Temirkazak culduzça begisin Teyring bersin Apsatını malından, igisin, köbüsün Türkiye Türkçesi: Umay Biyçe, Totur Bastığın ayağını kaydırmasınlar Attığın kurşunu şaşırtmasınlar Avcı yolunda korusunlar Bir atıp, iki kere öldür Bir defada iki geyik getir Cesaretsiz arkadaşlarına cesaret ver Erkek geyik derilerinden kamp kur Ocağını Demirkazık yıldızı gibi sağlamlaştırsın Teyrin versin Apsatı’nın malından iyisini, çoğunu Karaçay-Malkarlılar avcılık konusunda ustalıkları ile Kafkasya halkları arasında haklı bir şöhret kazanmışlardı Bunu XIX yüzyıl sonlarında Kafkasya’da araştırmalar yapan çeşitli Rus bilimadamları da tuttukları notlarda belirtmektedirler Örneğin, 1870’li yıllarda Aleksey Atr şöyle yazmaktadır: “Karaçaylılar Kafkas milletleri içinde en usta avcılardır ve dağlarda avcılıkta sayısız özellikleri vardır Keskin gözleri, yılmayan karakterleri, sis ve dumanda bile dağlarda doğru yolu bulup ilerlemeleri”(Şamanlanı 1971: 162) Rus gezgin Y Maksimov da şöyle yazıyor: “Karaçaylı avcıların bu yalçın kayalara tırmanmaları inanılmaz Bunların dağ keçilerinden bir farkı yok” (Şamanlanı 1971: 163) Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz ki, Karaçay-Malkar toplumsal yapısında son derece önemli bir yere sahip olan av ve avcılıkla ilgili gelenekler ve inanışlar kökleri tarihin derinliklerine uzanan büyük bir kültürün izlerini taşımaktadırlar Bu gelenekler ve eski inançların içinde Karaçay-Malkarlıların sağlam bir kabile yapısının, temiz insan ahlâkının, tokgözlülüğün, yiğitlik ve cesaretin izleri vardır Doç Dr Ufuk TAVKUL