Bilimsel Sınıflandırmanın Dayandığı Temeller

**Şengül Şirin** · 05-17-2009

Bilimsel Sınıflandırmanın Dayandığı Temeller
Günümüzde geçerli olan sınıflandırma filogenetik sınıflandırmadır

Bu sınıflandırmaya göre bütün canlıların ortak bir atası vardır

Bu sınıflandırmanın açıklanabilmesi için akrabalık derecelerinin açıklanması gerekir

Akrabalık derecelerinin belirlenmesinde bazı temel kurallar göz önüne alınır

1) Homolog Organlar: Yapıları ve gelişimleri birbirlerine benzeyen fakat farklı görevleri olan organlara homolog organlar denir

Örneğin fok balığının ön yüzgeci, yarasanın kanadı, kedinin pençesi, atın ön bacağı, insanın eli homolog organlardır

bunları her biri yaklaşık olarak aynı sayıda kemik, kas, sinir ve kan damarlarına sahiptir

Aynı plana göre düzenlenmiş ve aynı gelişme biçimine sahiptir

homolog organlar canlıların ortak bir atadan geldiğinin kanıtlarından biri olarak ileri sürülmektedir

Bazı organlar aynı kökten gelmedikleri halde, yaptıkları görev aynıdır

Bu organlara anolog organlar denir

Kuş ve böcek kanatları analog organlardır

2) Embriyolojik Benzerlik: Canlıların embriyo dönemlerinde geçirdikleri evreler ve farklılaşmalar birbirine çok benziyorsa bu canlılar yakın akrabadır

Omurgalı hayvanlarının embriyolarının ilk evreleri çok belirgin bir benzerlik gösterir

İlk evrede balık ve domuz embriyosunu ayırmak çok zordur

3)Biyokimyasal Benzerlik: Çeşitli hayvanların plazma proteinleri arasındaki benzerlik derecelerinin antijen-antikor tekniği ile denenir

Her hayvan türünün kan içeriği kendine özgün bir protein bileşimine sahiptir

yakın akraba olan canlıların plazma proteinlerinin benzerliği daha fazadır

Bütün hayvanlarda hücrenin çalışması ve kalıtım faktörlerinin dölden döle geçmesi kromozomlar tarafından kontrol edilir

Bütün canlılarda kromozomların kimyasal yapısını DNA (deoksiribonükleik asit) meydana getirir

Akrabalık derecesi yakın olan canlıların DNA’larının baz dizilimlerinin benzerliği de artmaktadır

Hayvanlar, protein metabolizması sonucu oluşan azotlu artıkları üre, ürik asit ve amonyak şeklinde idrarla vicuttan uzaklaştırılabilir

Sınıflandırılmada canlıların idrarlarının bileşimi de dikkate alınır

Memeli canlılarının çoğunda sindirim için aynı veya benzer enzimler kullanılır

Bu olaylar canlıların ortak bir kökten geldiğinin kanıtlarından biri olarak gösterilmektedir

Bunlar başka yumurta tiplerinin benzerliği, organizmaların simetri şekilleri anatomik yapılarındaki benzerlikler gibi özellikler de doğal sınıflandırma yapılırken dikkate alınır

Bazı organizmalar mevcut bir sınıflandırma sistemine koymak oldukça zordur

Çünkü canlıların taşıdıkları özelliklerin bazısı bir gruba, bazısı da diğer bir gruba ait olabilir

Örneğin tek hücreli olan euglena; hareketli , kloroplast taşıyan ve kendi besinini yapabilen canlıdır

Euglena, hareketinden dolayı hayvan, kloroplast taşıdıgı ve kendi besinini kendisi yaptığından dolayı da bitki olarak kabul edilmiştir

Bakteriler: Heteretroflardır

Parazit yada saprofit beslenirler

Fotosentez ya da kemosentez yapan ototrof olanları vardır

Mavi-Yeşil algler: Fotosentez yaparlar

Kloroplastları yoktur

Fotosentez olayı stoplazma içine dağılmış klorofiller aracılığı ile olur

PROTİSTA
a) Kamçılılar: Tek hücreli yapıya sahiptirler

Suda hareket ederler

Heterotrof ve otorotrof olanları vardır

Örnek:Euglena

b) Kök ayaklılar: Tek hücreli olan bu protozoalar besinlerini yalancı ayakları ile alır ve hareket eder

Örnek:Amip

c) Sporlular: Sporla ürerler

parazityaşarlar

Örnek: Plazmadizmmalaria

d) Silliler: Hücrenin çevresi hareket ve besin almayı saglayan sillerle çevrilidir

Örnek: Şapkalı mantar

FUNGİ
Çok çekirdekli hücrelere sahip olup, sporlarla ürerler

Örnek: Şapkalı mantar

BİTKİLER
Algler, çiçeksiz bitkiler ve çiçekli bitkiler olmak üzere üç grupta incelenir

Algler: İletim demetleri yoktur

İletim demetleri olmadığından su ve suda erimiş madensel tuzları tüm bitki tüzeyi ile alırlar

Doku farklılaşması yoktur

Çiçeksiz Bitkiler: Kendi arasında ikiye ayrılır

1) Kara yosunları: İletim demetleri yoktur

Eşeyli ve eşeysiz üreme, döl değişimi şeklinde birbirini takip eder

Gametleri gametongium denen keselerde oluşturur

döllenme sonucu oluşan zigot bir süre ebeveyne bağlı kalır

2) Eğrelti otları: İletim demetleri vardır

Gerçek kökleri yoktur

Eşeyli ve eşeysiz üreme döl değişimi şeklinde birbirini takip eder

Çiçekli Bitkiler: İyi gelişmiş iletim sistemleri vardır

Üreme organları çiçek şeklinde özelleşmiştir

Açık ve kapalı tohum olak üzere iki grupta incelenir

1) Açık tohumlular: Her zaman yeşildirler

Soymuk demetlerinde kalburlu hücreler vardır, arkadaş hücreleri yoktur

Çiçekleri daima tek eşeylidir

Tohumları daima çok çeneklidir

Tohum taslakları yumurtalık
dışına gelişir

2) Kapalı tohumlular: En gelişmiş bitki sınıfıdır

Her zaman yeşil değildirler

Çiçekleri genelde erseliktir

Çiçeklerinde çanak ve taç yaprak farklılaşması vardır

Kapalı tohumların iki önemli sınıfı vardır

1)Monokotiledonlar (bir çenekliler): Embriyolarında tek çenek yaprağı taşırlar

Otsu bitkilerdir

Tek yada çok yıllık olabilirler

İletim demetleri dağınık ve düzensiz sıralanmıştır

Korteksi incedir

Meristem kambiyumu yoktur

Yaprakları paralel damarlıdır

Saçak kök sistemi bulunur

2) Dikotiledonlar(iki çenekliler): Embriyolarında iki çenek yaprağı taşırlar

Otsu ve odunsu bitkilerdir

Tek yada çok yıllık olabilirler

İletim demetleri dairesel çizilmiştir

Korteksi incedir

Enine kalınlaşmasını sağlayan kambiyum (meristem) bulunur

Yaprakları ağsı damarlıdır

Ana kök ve buna bağlı yarı kökler gelişmiştir

__________________

05-17-2009	#1
Şengül Şirin	Bilimsel Sınıflandırmanın Dayandığı Temeller Bilimsel Sınıflandırmanın Dayandığı Temeller Günümüzde geçerli olan sınıflandırma filogenetik sınıflandırmadır Bu sınıflandırmaya göre bütün canlıların ortak bir atası vardırBu sınıflandırmanın açıklanabilmesi için akrabalık derecelerinin açıklanması gerekirAkrabalık derecelerinin belirlenmesinde bazı temel kurallar göz önüne alınır 1) Homolog Organlar: Yapıları ve gelişimleri birbirlerine benzeyen fakat farklı görevleri olan organlara homolog organlar denirÖrneğin fok balığının ön yüzgeci, yarasanın kanadı, kedinin pençesi, atın ön bacağı, insanın eli homolog organlardırbunları her biri yaklaşık olarak aynı sayıda kemik, kas, sinir ve kan damarlarına sahiptirAynı plana göre düzenlenmiş ve aynı gelişme biçimine sahiptirhomolog organlar canlıların ortak bir atadan geldiğinin kanıtlarından biri olarak ileri sürülmektedir Bazı organlar aynı kökten gelmedikleri halde, yaptıkları görev aynıdır Bu organlara anolog organlar denirKuş ve böcek kanatları analog organlardır 2) Embriyolojik Benzerlik: Canlıların embriyo dönemlerinde geçirdikleri evreler ve farklılaşmalar birbirine çok benziyorsa bu canlılar yakın akrabadırOmurgalı hayvanlarının embriyolarının ilk evreleri çok belirgin bir benzerlik gösterirİlk evrede balık ve domuz embriyosunu ayırmak çok zordur 3)Biyokimyasal Benzerlik: Çeşitli hayvanların plazma proteinleri arasındaki benzerlik derecelerinin antijen-antikor tekniği ile denenir Her hayvan türünün kan içeriği kendine özgün bir protein bileşimine sahiptiryakın akraba olan canlıların plazma proteinlerinin benzerliği daha fazadır Bütün hayvanlarda hücrenin çalışması ve kalıtım faktörlerinin dölden döle geçmesi kromozomlar tarafından kontrol edilirBütün canlılarda kromozomların kimyasal yapısını DNA (deoksiribonükleik asit) meydana getirirAkrabalık derecesi yakın olan canlıların DNA’larının baz dizilimlerinin benzerliği de artmaktadır Hayvanlar, protein metabolizması sonucu oluşan azotlu artıkları üre, ürik asit ve amonyak şeklinde idrarla vicuttan uzaklaştırılabilir Sınıflandırılmada canlıların idrarlarının bileşimi de dikkate alınır Memeli canlılarının çoğunda sindirim için aynı veya benzer enzimler kullanılırBu olaylar canlıların ortak bir kökten geldiğinin kanıtlarından biri olarak gösterilmektedir Bunlar başka yumurta tiplerinin benzerliği, organizmaların simetri şekilleri anatomik yapılarındaki benzerlikler gibi özellikler de doğal sınıflandırma yapılırken dikkate alınır Bazı organizmalar mevcut bir sınıflandırma sistemine koymak oldukça zordur Çünkü canlıların taşıdıkları özelliklerin bazısı bir gruba, bazısı da diğer bir gruba ait olabilirÖrneğin tek hücreli olan euglena; hareketli , kloroplast taşıyan ve kendi besinini yapabilen canlıdır Euglena, hareketinden dolayı hayvan, kloroplast taşıdıgı ve kendi besinini kendisi yaptığından dolayı da bitki olarak kabul edilmiştir Bakteriler: Heteretroflardır Parazit yada saprofit beslenirler Fotosentez ya da kemosentez yapan ototrof olanları vardır Mavi-Yeşil algler: Fotosentez yaparlarKloroplastları yoktur Fotosentez olayı stoplazma içine dağılmış klorofiller aracılığı ile olur PROTİSTA a) Kamçılılar: Tek hücreli yapıya sahiptirler Suda hareket ederler Heterotrof ve otorotrof olanları vardırÖrnek:Euglena b) Kök ayaklılar: Tek hücreli olan bu protozoalar besinlerini yalancı ayakları ile alır ve hareket ederÖrnek:Amip c) Sporlular: Sporla ürerler parazityaşarlar Örnek: Plazmadizmmalaria d) Silliler: Hücrenin çevresi hareket ve besin almayı saglayan sillerle çevrilidir Örnek: Şapkalı mantar FUNGİ Çok çekirdekli hücrelere sahip olup, sporlarla ürerler Örnek: Şapkalı mantar BİTKİLER Algler, çiçeksiz bitkiler ve çiçekli bitkiler olmak üzere üç grupta incelenir Algler: İletim demetleri yokturİletim demetleri olmadığından su ve suda erimiş madensel tuzları tüm bitki tüzeyi ile alırlarDoku farklılaşması yoktur Çiçeksiz Bitkiler: Kendi arasında ikiye ayrılır 1) Kara yosunları: İletim demetleri yokturEşeyli ve eşeysiz üreme, döl değişimi şeklinde birbirini takip eder Gametleri gametongium denen keselerde oluştururdöllenme sonucu oluşan zigot bir süre ebeveyne bağlı kalır 2) Eğrelti otları: İletim demetleri vardırGerçek kökleri yoktur Eşeyli ve eşeysiz üreme döl değişimi şeklinde birbirini takip eder Çiçekli Bitkiler: İyi gelişmiş iletim sistemleri vardırÜreme organları çiçek şeklinde özelleşmiştirAçık ve kapalı tohum olak üzere iki grupta incelenir 1) Açık tohumlular: Her zaman yeşildirlerSoymuk demetlerinde kalburlu hücreler vardır, arkadaş hücreleri yokturÇiçekleri daima tek eşeylidirTohumları daima çok çeneklidirTohum taslakları yumurtalık dışına gelişir 2) Kapalı tohumlular: En gelişmiş bitki sınıfıdırHer zaman yeşil değildirler Çiçekleri genelde erseliktir Çiçeklerinde çanak ve taç yaprak farklılaşması vardır Kapalı tohumların iki önemli sınıfı vardır 1)Monokotiledonlar (bir çenekliler): Embriyolarında tek çenek yaprağı taşırlarOtsu bitkilerdir Tek yada çok yıllık olabilirlerİletim demetleri dağınık ve düzensiz sıralanmıştır Korteksi incedirMeristem kambiyumu yoktur Yaprakları paralel damarlıdır Saçak kök sistemi bulunur 2) Dikotiledonlar(iki çenekliler): Embriyolarında iki çenek yaprağı taşırlar Otsu ve odunsu bitkilerdir Tek yada çok yıllık olabilirler İletim demetleri dairesel çizilmiştir Korteksi incedir Enine kalınlaşmasını sağlayan kambiyum (meristem) bulunur Yaprakları ağsı damarlıdırAna kök ve buna bağlı yarı kökler gelişmiştir __________________