İstiare

**Equinox** · 07-03-2008

İstiare, Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı

Diğer adı eğretilemedir

Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen

İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır

Konu başlıkları

1 Çeşitleri
- 11 Açık İstiare
- 12 Kapalı İstiare
- 13 Yaygın
2 Örnekleri
- 21 Açık İstiare
- 22 Kapalı İstiare
- 23 Yaygın İstiare
- 24 Bayağı ve münasebetsiz İstiareler

Çeşitleri

İstiare genel olarak 3 çeşide ayrılır:

Açık İstiare

Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir

Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir

Kapalı İstiare

Yalnızca benzeyenin söylendiği istiareye de "kapalı istiare" (istiare-i mekniye) denir

Yaygın

Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca birisiyle çok sayıda benzerliği sıralayarak yapılan istiareye ise "yaygın istiare" (istiare-ı temsiliye) adı verilir

Örnekleri

Açık İstiare

Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi

Yorum:Cümlesindeki "ASLAN" bu istiare çeşidine bir örnektir
Dışarıda bir dost eli okşuyor tenimizi

Yorum:Bu örnekte dost eli rüzgar yerine kullanılmıştır

Dünyaya geldiğim andaYürüdüğüm hayli zamandaİki kapılı bir handaGidiyorum gündüz gece Aşiyân-ı murg-ı dil zülf-ı perîşânındadırKanda olsam ey perî gönlüm senin yanındadır
Fuzulî

Al câme ile meh-pâre maşallah
Pertev Paşa

Âh eylediğim serv-I hırâmânın içindirKan ağladığım gonce-I handânın içindir
Fuzulî

Kadem kadem gece teşrîfi Nâilî o mehinCihân cihân elem-I intizâra değmez mi
Nâilî

Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlarMükahhal gözlü Şîrîn sözlü Leylî yüzlü âhûlar
Nedîm

Açıldığın haber verir ağyâra gül gibiDâim bize nesîm-I sebük-pâ gelir gider
Nâbî

Kapalı İstiare

Her taraf kırık dökükDalların boynu bükük"Kederliyiz" der gibi
Orhan Seyfi Orhon

Yorum:Dallar boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor

Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor

Örnekler;

Nâz ederse gamzesi uşşâk-I zâra nâz ederZülfi bir âşüftedir ki rûzgâra nâz eder
Nâbî

Ki henüz gonce-I neşküfte ikenAnı dest-I ecel itdi pâmâl
Fâzıl

Nâgehân simsiyâh olur eflâkHayretinden düşer sükûna cihân Mecnûn ana verdi cümle rahtınPâk eyledi bergden dırahtın
Fuzulî

Eşcâr-I bâğ hırka-I tecrîde girdilerBâd-I hazan çemende el aldı çenârdan Bâkî

Yaygın İstiare

Bin gemle bağlanan at şaha kalkıyorGittikçe yükselen başı Allah'a kalkıyor
Son macerayı dinlememiş varsa anlatınRâm etmek isteyenler o marûr, âsil atın
Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da
Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da

Coştukça böyle sel gibi bağrındaki hisleriBir gün başında kalmayacaktır seyisleri!
Faruk Nafız Çamlıbel

Yorum: Çamlıbel, milleti mağrur bir ata benzeterek çok sayıda benzerliği sıralıyor

Bayağı ve münasebetsiz İstiareler

Makdem-I tab’a dîbâ-yı Münîf olsa hasırKadr-I iclâlime nisbetle değildir şâyân
İrfan Paşa

Yanıkdır o âşıkın kitâbıNazmında kokar ciğer kebâbı
Ziya Paşa

O ten ki hâk ola aşkın güdâz u sûzundaBiten giyâhı dem-I haşre dek kebâb kokar
Nedîm

07-03-2008	#1
Equinox	İstiare İstiare, Türk Edebiyatında, bir sözcüğü kendi anlamı dışında kullanarak, bir şeyi benzediği başka varlığının adıyla anma sanatı Diğer adı eğretilemedir Benzetmenin iki temel öğesi vardır, benzeyen ve benzetilen İstiare bunlardan birinin söylenmemesiyle yapılır Konu başlıkları 1 Çeşitleri 11 Açık İstiare 12 Kapalı İstiare 13 Yaygın 2 Örnekleri 21 Açık İstiare 22 Kapalı İstiare 23 Yaygın İstiare 24 Bayağı ve münasebetsiz İstiareler Çeşitleri İstiare genel olarak 3 çeşide ayrılır: Açık İstiare Sadece kendisine benzetilenle yapılan istiaredir Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir Kapalı İstiare Yalnızca benzeyenin söylendiği istiareye de "kapalı istiare" (istiare-i mekniye) denir Yaygın Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca birisiyle çok sayıda benzerliği sıralayarak yapılan istiareye ise "yaygın istiare" (istiare-ı temsiliye) adı verilir Örnekleri Açık İstiare Bedr'in aslanları ancak bu kadar şanlı idi Yorum:Cümlesindeki "ASLAN" bu istiare çeşidine bir örnektir Dışarıda bir dost eli okşuyor tenimizi Yorum:Bu örnekte dost eli rüzgar yerine kullanılmıştır Dünyaya geldiğim andaYürüdüğüm hayli zamandaİki kapılı bir handaGidiyorum gündüz gece Aşiyân-ı murg-ı dil zülf-ı perîşânındadırKanda olsam ey perî gönlüm senin yanındadır Fuzulî Al câme ile meh-pâre maşallah Pertev Paşa Âh eylediğim serv-I hırâmânın içindirKan ağladığım gonce-I handânın içindir Fuzulî Kadem kadem gece teşrîfi Nâilî o mehinCihân cihân elem-I intizâra değmez mi Nâilî Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlarMükahhal gözlü Şîrîn sözlü Leylî yüzlü âhûlar Nedîm Açıldığın haber verir ağyâra gül gibiDâim bize nesîm-I sebük-pâ gelir gider Nâbî Kapalı İstiare Her taraf kırık dökükDalların boynu bükük"Kederliyiz" der gibi Orhan Seyfi Orhon Yorum:Dallar boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor Örnekler; Nâz ederse gamzesi uşşâk-I zâra nâz ederZülfi bir âşüftedir ki rûzgâra nâz eder Nâbî Ki henüz gonce-I neşküfte ikenAnı dest-I ecel itdi pâmâl Fâzıl Nâgehân simsiyâh olur eflâkHayretinden düşer sükûna cihân Mecnûn ana verdi cümle rahtınPâk eyledi bergden dırahtın Fuzulî Eşcâr-I bâğ hırka-I tecrîde girdilerBâd-I hazan çemende el aldı çenârdan Bâkî Yaygın İstiare Bin gemle bağlanan at şaha kalkıyorGittikçe yükselen başı Allah'a kalkıyor Son macerayı dinlememiş varsa anlatınRâm etmek isteyenler o marûr, âsil atın Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da Coştukça böyle sel gibi bağrındaki hisleriBir gün başında kalmayacaktır seyisleri! Faruk Nafız Çamlıbel Yorum: Çamlıbel, milleti mağrur bir ata benzeterek çok sayıda benzerliği sıralıyor Bayağı ve münasebetsiz İstiareler Makdem-I tab’a dîbâ-yı Münîf olsa hasırKadr-I iclâlime nisbetle değildir şâyân İrfan Paşa Yanıkdır o âşıkın kitâbıNazmında kokar ciğer kebâbı Ziya Paşa O ten ki hâk ola aşkın güdâz u sûzundaBiten giyâhı dem-I haşre dek kebâb kokar Nedîm __________________ CHP’siz Atatürkçü,MHP’siz milliyetçi,AKP’siz Müslümanım,Allah istismarcılardan korusun