Cevap : Sanat Eseri Nedir? Sanat Eseri Neye Denir? Sanat Eserleri Hakkında

**Şengül Şirin** · 09-30-2017

Türkiye'nin Paha Biçilmez
Kültür Sanat Eserleri

Üçüncü Dünya Savaşı çıksa ya da doğal bir afetten mustarip olsak hangi milli hazinelerimizi, sanat eserlerimizi kurtaracağız? Soru aslında basit ama cevabı bir o kadar zor

Hangisini söyleseniz, diğerinin hatırı kalacak cevaplar için, sanat tarihçilerinin kapısını çaldık

İşte, Türkiye’nin yangında ilk kurtarılacak hazineleri

ABD’nin ünlü sanat müzesi National Gallery’nin yöneticileri, geçen günlerde müzenin küratörüne zor bir görev verdi: Üçüncü Dünya Savaşı çıksa neleri kurtarırsın?

Aslında bu sorunun kaynağı, II

Dünya Savaşı sırasında Nazilerin talan ettiği sanat eserleriydi

O günden sonra, böyle bir felakete hazırlıklı olmak isteyen ülkeler kendi ‘Yangında ilk kurtarılacaklar’ listesini hazırladı

Peki, Türkiye’de neler kurtarılmalı? Aradığım bazı özel ve devlet müzelerinin yetkilileri bazı çalışmalar yaptıklarını, ancak bu bilgileri paylaşamayacaklarını, ayrıca listelerini açıklarlarsa diğer önemli eserlere haksızlık edeceklerini söyledi

Bunun üzerine, Türkiye’de alanında uzmanlaşmış sanat tarihi profesörleri Prof

Dr

Nurhan Atasoy, Prof

Dr

Jale Erzen, Prof

Dr

Kaya Özsezgin, Prof

Dr

Gül İrepoğlu, Prof

Dr

Kıymet Giray, Doç

Dr

Ahmet Kamil Gören ve Sanat Tarihi Derneği Başkanı Nazan Atasoy’a objektif bir ‘Yangında Kurtarılacaklar’ listesi yapıp yapamayacaklarını sordum

Hepsinin istisnasız tek kaygısı vardı: Türkiye gibi kültürü geniş ve zengin bir ülkede, bu seçimi yapmanın dünyanın en zor işi olması

Hitit’ten söyleseniz, Perslerin, Bizans’tan söylesiniz Osmanlı’nın hatırı kalacaktı

Ama yine de, listeye bir yerlerden başlamak lazımdı

Bu mütevazı listeye giremeyen ama kıymeti paha biçilmez başka eserlere de selam göndererek, üzerlerinde mutabık kaldıkları bu eserler ortaya çıktı

Hem kim bilir, bakarsınız bu liste, Kültür Bakanlığı tarafından oluşturulacak bir yüksek sanat kurulu tarafından, Türkiye’nin ‘kurtarılacak’ hazinelerinin sıralanması için kıvılcım olur

FATİH SULTAN MEHMET PORTRESİ

15

yy’a ait Fatih Sultan Mehmet portresi, Osmanlı kültüründe padişah portreciliğinin başlangıcı sayıldığı için büyük önem taşıyor

Şiblizade Ahmed’e atfedilen portre, Topkapı Sarayı Müzesi’nde muhafaza ediliyor

MATRAKÇI NASUH MENAZİLNAMESİ

Kanuni Sultan Süleyman’ın Doğu seferi sırasında geçtiği her menzil, Matrakçı Nasuh tarafından tüm coğrafi özellikleri ve belli başlı binalarıyla resmedilmiş ve bu eşsiz yazma ortaya çıkmış

16

yy’a ait sanatsal ve belgesel değeri çok yüksek bu yazma, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde

I

AHMED’İN TAHTI

Sultanahmet Camii mimarı Sedefkâr Mehmet Ağa tarafından yapılan ahşap malzemeli taht, sedef, zümrüt, yeşim, elmas, firüze gibi değerli taşlarla, bağa (kaplumbağa kabuğu) ve kakma tekniğiyle işlenmiş

Osmanlı zevkini yansıtması açısından çok önemli bulunan 17

yy’a ait taht, Topkapı Sarayı Müzesi’nde sergileniyor

HIRKA-İ ŞERİF

Hz

Muhammed’in miraca çıkarken üzerinde olduğu kabul edilen Hırka-i Şerif, kendisinin vasiyeti üzerine Hz

Ali ve Hz

Ömer tarafından Veysel Karani’ye hediye edilmiş

1611 yılında, padişah I

Ahmed’in talimatıyla İstanbul’a getirilen ve İslam dünyasında eşsiz değerdeki hırka, Fatih’teki Hırka-i Şerif Camii’nde

KADEŞ ANTLAŞMASI

M

Ö

13

yüzyıl ortalarında, Hitit İmparatorluk dönemine ait, tarihteki ilk yazılı barış antlaşması olarak bilinen Kadeş Antlaşması, İstanbul Arkeoloji Müzesi kompleksindeki Eski Şark Eserleri Müzesi’nde sergileniyor

ÇİN PORSELENLERİ

Topkapı Sarayı’ndaki 12 bin parçalık Çin porselenlerinin dünyada eşi yok

Bu porselenlerin saraya girişi, meraklısı olan Kanuni’nin sofrasıyla başladı

Müzede sergilenen nadide porselenlerin hepsi zamanında sarayda kullanılmış parçalar

İSKENDER LAHDİ

M

Ö

4

yy’a ait lahit, Lübnan’ın Sayda kentinde, Türk müzeciliğinin öncüsü Osman Hamdi tarafından bulundu

Her ne kadar İskender Lahdi olarak anılsa da, İskender’e değil, Sayda Kralı Abdalonymos’a ait olduğu düşünülüyor

İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen lahit, yüksek kabartma tekniği, boyalar ve eşsiz incelikteki süslemeler nedeniyle müzenin en önemli parçası

İZNİK ÇİNİ KANDİL

16

yy’a ait kandil, İznik çiniciliğinin en parlak örneği olduğu ve aynı zamanda yaşam kültürü hakkında bilgi verdiği için büyük önem taşıyor

İstanbul Arkeoloji Müzesi, Çinili Köşk’te sergileniyor

SURNAME-İ VEHBİ

Lale Devri’nin en önemli minyatürcülerinden Levnî tarafından yapılan surnamede, Sultan III

Ahmet’in şehzadelerinin sünnet düğünü müthiş bir görsellikle anlatılıyor

Aynı zamanda 18

yüzyılın tüm esnaf loncaları ve eğlencelerini de belgeliyor

Topkapı Sarayı’nda

SELÇUKLU HALISI

13

yy Selçuklu halıları, dünya halı tarihinde çok önemli bir yere sahip

Kûfi (Kur’an harfleri çevresinde oluşan güzel yazılar) harflerin de kullanıldığı yün halı, 1911 yılında Konya Alaaddin Keykubad Türbesi’nden, Türk İslam Eserleri Müzesi’ne getirildi

KARAHİSARİ’NİN KUR’AN’I

Hattat Ahmed Karahisari tarafından, 16

yy’da yazılan Kur’an, hat sanatının eşsiz bir örneği olarak kabul ediliyor

Sultan I

Mahmud’un vakıf mührünü taşıyan Kur’an-Kerim, 1914 yılında Ayasofya I

Mahmud Kütüphanesi’nden, Türk İslam Eserleri Müzesi’ne getirildi

DİVANÜ LUGATİ’T TÜRK

Kaşgarlı Mahmud tarafından, Bağdat’ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça sözlük, Türkçe’nin bilinen en eski sözlüğü

Batı Asya yazı Türkçesi’nin, dünya üstündeki en önemli dil anıtı

İstanbul’daki Millet Kütüphanesi’nde korunuyor

EFES ARTEMİS HEYKELİ

Tabiatın ve hayvanların tanrıçası, özellikle de genç kızların koruyucu anası olarak bilinen Efes Artemisi, M

Ö

I

yy’a ait bir Roma eseri

Üzerindeki şekillerin bereketi, doğurganlığı ve gücü simgelediği heykel, Efes Müzesi’nde

PİRİ REİS HARİTASI

1513’te Osmanlı amirali Piri Reis tarafından çizilen ve Avrupa ile Afrika’nın batı kıyıları ve Güney Amerika’nın doğu kıyılarını gösteren harita, dünya denizcilik tarihi açısından eşsiz bir eser

Parşömen üzerine çizilen, tek kopya olan harita Topkapı Sarayı Müzesi’nde

Osman Hamdi’nin Kaplumbağa Terbiyecisi

Listede dünya sanatı açısından önemli eserlerin yanı sıra ulusal kültür değerleri de var

Türk resim sanatına dair Osman Hamdi Bey’in 1906’da yaptığı, önce ‘Kaplumbağalı Adam’, daha sonra ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ olarak anılan resim bu değerlerden en önemlisi

Halen Pera Müzesi’nde sergileniyor

Halife Abdülmecid’in resimleri hem halife hem de şehzade olması sebebiyle önem taşıyor

Özellikle ‘Harem’de Beethoven’ resmi, sarayda batılı müzisyenlerin dinlendiğini de gösteriyor

Hüseyin Avni Lifij’in, ‘Kadehli Pipolu Otoportre’si, Fikret Mualla’nın tüm eserleri, Şeker Ahmet Ali Paşa’nın ‘Otoportre’si ve ‘Orman’ resmi, Burhan Uygur’un ‘Kapı’sı, Sabri Berkel’in soyut resimleri ve Süleyman Seyyit’in ‘Dilimlenmiş Portakal’ı önemli yer tutanlar arasında

Kaynak: hürriyet

09-30-2017	#4
Şengül Şirin	Cevap : Sanat Eseri Nedir? Sanat Eseri Neye Denir? Sanat Eserleri Hakkında Türkiye'nin Paha Biçilmez Kültür Sanat Eserleri Üçüncü Dünya Savaşı çıksa ya da doğal bir afetten mustarip olsak hangi milli hazinelerimizi, sanat eserlerimizi kurtaracağız? Soru aslında basit ama cevabı bir o kadar zor Hangisini söyleseniz, diğerinin hatırı kalacak cevaplar için, sanat tarihçilerinin kapısını çaldık İşte, Türkiye’nin yangında ilk kurtarılacak hazineleri ABD’nin ünlü sanat müzesi National Gallery’nin yöneticileri, geçen günlerde müzenin küratörüne zor bir görev verdi: Üçüncü Dünya Savaşı çıksa neleri kurtarırsın? Aslında bu sorunun kaynağı, II Dünya Savaşı sırasında Nazilerin talan ettiği sanat eserleriydi O günden sonra, böyle bir felakete hazırlıklı olmak isteyen ülkeler kendi ‘Yangında ilk kurtarılacaklar’ listesini hazırladı Peki, Türkiye’de neler kurtarılmalı? Aradığım bazı özel ve devlet müzelerinin yetkilileri bazı çalışmalar yaptıklarını, ancak bu bilgileri paylaşamayacaklarını, ayrıca listelerini açıklarlarsa diğer önemli eserlere haksızlık edeceklerini söyledi Bunun üzerine, Türkiye’de alanında uzmanlaşmış sanat tarihi profesörleri Prof Dr Nurhan Atasoy, Prof Dr Jale Erzen, Prof Dr Kaya Özsezgin, Prof Dr Gül İrepoğlu, Prof Dr Kıymet Giray, Doç Dr Ahmet Kamil Gören ve Sanat Tarihi Derneği Başkanı Nazan Atasoy’a objektif bir ‘Yangında Kurtarılacaklar’ listesi yapıp yapamayacaklarını sordum Hepsinin istisnasız tek kaygısı vardı: Türkiye gibi kültürü geniş ve zengin bir ülkede, bu seçimi yapmanın dünyanın en zor işi olması Hitit’ten söyleseniz, Perslerin, Bizans’tan söylesiniz Osmanlı’nın hatırı kalacaktı Ama yine de, listeye bir yerlerden başlamak lazımdı Bu mütevazı listeye giremeyen ama kıymeti paha biçilmez başka eserlere de selam göndererek, üzerlerinde mutabık kaldıkları bu eserler ortaya çıktı Hem kim bilir, bakarsınız bu liste, Kültür Bakanlığı tarafından oluşturulacak bir yüksek sanat kurulu tarafından, Türkiye’nin ‘kurtarılacak’ hazinelerinin sıralanması için kıvılcım olur FATİH SULTAN MEHMET PORTRESİ 15 yy’a ait Fatih Sultan Mehmet portresi, Osmanlı kültüründe padişah portreciliğinin başlangıcı sayıldığı için büyük önem taşıyor Şiblizade Ahmed’e atfedilen portre, Topkapı Sarayı Müzesi’nde muhafaza ediliyor MATRAKÇI NASUH MENAZİLNAMESİ Kanuni Sultan Süleyman’ın Doğu seferi sırasında geçtiği her menzil, Matrakçı Nasuh tarafından tüm coğrafi özellikleri ve belli başlı binalarıyla resmedilmiş ve bu eşsiz yazma ortaya çıkmış 16 yy’a ait sanatsal ve belgesel değeri çok yüksek bu yazma, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde I AHMED’İN TAHTI Sultanahmet Camii mimarı Sedefkâr Mehmet Ağa tarafından yapılan ahşap malzemeli taht, sedef, zümrüt, yeşim, elmas, firüze gibi değerli taşlarla, bağa (kaplumbağa kabuğu) ve kakma tekniğiyle işlenmiş Osmanlı zevkini yansıtması açısından çok önemli bulunan 17 yy’a ait taht, Topkapı Sarayı Müzesi’nde sergileniyor HIRKA-İ ŞERİF Hz Muhammed’in miraca çıkarken üzerinde olduğu kabul edilen Hırka-i Şerif, kendisinin vasiyeti üzerine Hz Ali ve Hz Ömer tarafından Veysel Karani’ye hediye edilmiş 1611 yılında, padişah I Ahmed’in talimatıyla İstanbul’a getirilen ve İslam dünyasında eşsiz değerdeki hırka, Fatih’teki Hırka-i Şerif Camii’nde KADEŞ ANTLAŞMASI MÖ 13 yüzyıl ortalarında, Hitit İmparatorluk dönemine ait, tarihteki ilk yazılı barış antlaşması olarak bilinen Kadeş Antlaşması, İstanbul Arkeoloji Müzesi kompleksindeki Eski Şark Eserleri Müzesi’nde sergileniyor ÇİN PORSELENLERİ Topkapı Sarayı’ndaki 12 bin parçalık Çin porselenlerinin dünyada eşi yok Bu porselenlerin saraya girişi, meraklısı olan Kanuni’nin sofrasıyla başladı Müzede sergilenen nadide porselenlerin hepsi zamanında sarayda kullanılmış parçalar İSKENDER LAHDİ MÖ 4 yy’a ait lahit, Lübnan’ın Sayda kentinde, Türk müzeciliğinin öncüsü Osman Hamdi tarafından bulundu Her ne kadar İskender Lahdi olarak anılsa da, İskender’e değil, Sayda Kralı Abdalonymos’a ait olduğu düşünülüyor İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen lahit, yüksek kabartma tekniği, boyalar ve eşsiz incelikteki süslemeler nedeniyle müzenin en önemli parçası İZNİK ÇİNİ KANDİL 16 yy’a ait kandil, İznik çiniciliğinin en parlak örneği olduğu ve aynı zamanda yaşam kültürü hakkında bilgi verdiği için büyük önem taşıyor İstanbul Arkeoloji Müzesi, Çinili Köşk’te sergileniyor SURNAME-İ VEHBİ Lale Devri’nin en önemli minyatürcülerinden Levnî tarafından yapılan surnamede, Sultan III Ahmet’in şehzadelerinin sünnet düğünü müthiş bir görsellikle anlatılıyor Aynı zamanda 18 yüzyılın tüm esnaf loncaları ve eğlencelerini de belgeliyor Topkapı Sarayı’nda SELÇUKLU HALISI 13 yy Selçuklu halıları, dünya halı tarihinde çok önemli bir yere sahip Kûfi (Kur’an harfleri çevresinde oluşan güzel yazılar) harflerin de kullanıldığı yün halı, 1911 yılında Konya Alaaddin Keykubad Türbesi’nden, Türk İslam Eserleri Müzesi’ne getirildi KARAHİSARİ’NİN KUR’AN’I Hattat Ahmed Karahisari tarafından, 16 yy’da yazılan Kur’an, hat sanatının eşsiz bir örneği olarak kabul ediliyor Sultan I Mahmud’un vakıf mührünü taşıyan Kur’an-Kerim, 1914 yılında Ayasofya I Mahmud Kütüphanesi’nden, Türk İslam Eserleri Müzesi’ne getirildi DİVANÜ LUGATİ’T TÜRK Kaşgarlı Mahmud tarafından, Bağdat’ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça sözlük, Türkçe’nin bilinen en eski sözlüğü Batı Asya yazı Türkçesi’nin, dünya üstündeki en önemli dil anıtı İstanbul’daki Millet Kütüphanesi’nde korunuyor EFES ARTEMİS HEYKELİ Tabiatın ve hayvanların tanrıçası, özellikle de genç kızların koruyucu anası olarak bilinen Efes Artemisi, MÖ I yy’a ait bir Roma eseri Üzerindeki şekillerin bereketi, doğurganlığı ve gücü simgelediği heykel, Efes Müzesi’nde PİRİ REİS HARİTASI 1513’te Osmanlı amirali Piri Reis tarafından çizilen ve Avrupa ile Afrika’nın batı kıyıları ve Güney Amerika’nın doğu kıyılarını gösteren harita, dünya denizcilik tarihi açısından eşsiz bir eser Parşömen üzerine çizilen, tek kopya olan harita Topkapı Sarayı Müzesi’nde Osman Hamdi’nin Kaplumbağa Terbiyecisi Listede dünya sanatı açısından önemli eserlerin yanı sıra ulusal kültür değerleri de var Türk resim sanatına dair Osman Hamdi Bey’in 1906’da yaptığı, önce ‘Kaplumbağalı Adam’, daha sonra ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ olarak anılan resim bu değerlerden en önemlisi Halen Pera Müzesi’nde sergileniyor Halife Abdülmecid’in resimleri hem halife hem de şehzade olması sebebiyle önem taşıyor Özellikle ‘Harem’de Beethoven’ resmi, sarayda batılı müzisyenlerin dinlendiğini de gösteriyor Hüseyin Avni Lifij’in, ‘Kadehli Pipolu Otoportre’si, Fikret Mualla’nın tüm eserleri, Şeker Ahmet Ali Paşa’nın ‘Otoportre’si ve ‘Orman’ resmi, Burhan Uygur’un ‘Kapı’sı, Sabri Berkel’in soyut resimleri ve Süleyman Seyyit’in ‘Dilimlenmiş Portakal’ı önemli yer tutanlar arasında Kaynak: hürriyet __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır