Cevap : Kişi Dokunulmazlığı Nedir?

**Şengül Şirin** · 05-30-2013

Temel Hakların Niteliği Ve Korunması(Kişi Dokunulmazlığı)

Madde 10

Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz devredilmez vazgeçilmeztemel hak ve hürriyetlere sahiptir

Devlet kişinin temel hak ve hürriyetlerini fert huzuru sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleri ile bağdaşamayacak surette sınırlayan siyasi iktisadi ve sosyal bütün engelleri kaldırır insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlar

Temel Hak Ve Hürriyetlerin Özü Sınırlanması Ve Kötüye Kullanılması

Madde 11

Temel hak ve hürriyetler devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünü cumhuriyetin milli güvenliğin kamu düzeninin kamu yararının genel ahlakın ve genel sağlığın korunması amacıyla veya anayasanın diğer maddelerinde gösterilen özel sebeplerle anayasanın özüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabilir

Kanun temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunamaz

Bu anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiç birisi insan hak ve hürriyetlerini veya Türk devletinin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğü veya dil ırk sınıf din ve mezhep ayrımına dayanarak nitelikleri anayasada belirtilen cumhuriyeti ortadan kaldırmak kastı ile kullanılamaz

Bu hükümlere aykırı eylem ve davranışların cezası kanunda gösterilir

İKİNCİ BÖLÜM
KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ

Kişi Dokunulmazlığı
Madde 14

Herkes yaşama maddi ve manevi varlığını geliştirme haklarını ve kişi hürriyetine sahiptir

Kişi dokunulmazlığı ve hürriyeti kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne verilmiş hakim kararı olmadıkça kayıtlanmaz

Kimseye eziyet ve işkence yapılamaz

İnsan haysiyeti ile bağdaşmayan ceza konulamaz

Özel Hayatın Gizliliği

Madde 15

Özel hayatın gizliliğine dokunulamaz

Adli soruşturmanın gerektirdiği istisnalar saklıdır

Kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça milli güvenlik veya kamu düzeni bakımından gecikmede sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınan merciin emri bulunmadıkça kimsenin üstü özel kağıtları ve eşyası aranamaz ve el konulamaz

Konut Dokunulmazlığı

Madde 16

Konuta dokunulamaz

Kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça; milli güvenlik veya kamu düzeni bakımından gecikmede sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınan merciin emri bulunmadıkça konuta girilemez arama yapılamaz

Buradaki eşyaya el konulamaz

Haberleşme Hürriyeti

Madde 17

Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir

Haberleşmenin gizliliği esastır

Kanunun gösterdiği hallerde hakim tarafından kanuna uygun olarak verilmiş bir karar olmadıkça bu gizliliğe dokunulamaz

Seyahat Ve Yerleşme Hürriyeti

Madde 18

Herkes seyahat hürriyetine sahiptir; bu hürriyet ancak milli güvenliği sağlama ve salgın hastalıkları önleme amaçları ile kanunla sınırlanabilir

Herkes dilediği yerde yerleşme hürriyetine sahiptir

Bu hürriyet ancak milli güvenliği sağlama salgın hastalıkları önleme kamu mallarını koruma sosyal iktisadi ve tarımsal gelişmeyi gerçekleştirme zorunluluğu ile ve kanunla sınırlanabilir

Türkler yurda girme veya yurtdışına çıkma hürriyetine sahiptir

Yurtdışına çıkma hürriyeti kanunla düzenlenir

Vicdan ve Din Hürriyeti

Madde 19

Herkes vicdan ve dini inanç ve kanaat hürriyetini sahiptir

Kamu düzenine veya genel ahlaka veya bu amaçlarla çıkarılan kanunlara aykırı olmayan ibadetler dini ayin ve törenler serbesttir

Kimse ibadete dini ayin ve törenlere katılmaya dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz

Kimse dini inanç ve kanaatlarından dolayı kınanamaz

Din eğitim ve öğrenimi ancak kişilerin kendi isteğine ve küçüklerinde kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır

Kimse devletin sosyal iktisadi siyasi ve temel hukuki düzenini kısmen de olsa din kurallarına dayandırma veya siyasi ve şahsi çıkar veya nüfuz sağlama amacıyla her ne surette olursa olsun dini veya din duygularını yahut kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz

Bu yasak dışına çıkan veya başkasını bu yolla kışkırtan gerçek ve tüzel kişiler hakkında kanunun gösterdiği hükümler uygulanır siyasi partiler anayasa mahkemesince temelli kapatılır

Düşünce Hürriyeti

Madde 20

Herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir; düşünce veya kanatlarını söz yazı resim ile veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklayabilir veya yayabilir

Kimse düşünce veya kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz

Bilim Ve Sanat Hürriyeti

Madde 21

Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme açıklama yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir

Eğitim ve öğretim devletin gözetim ve denetimi altında serbesttir

Özel okulların bağlı olduğu esaslar devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak kanunla düzenlenir

Çağdaş bilim ve eğitim esaslarına aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz

Basın Hürriyeti

Madde 22

Basın hürdür; sansür edilemez

Devlet basın ve haber alma hürriyetini sağlayacak tedbirleri alır

Basın ve haber alma hürriyeti ancak devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünü kamu düzenini milli güvenliği ve milli güvenliğin gerektirdiği gizliliği veya genel ahlakı korumak
Kişilerin haysiyet şeref ve haklarına tecavüzü suç işlemeye kışkırtmayı önlemek veya yargı görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak için kanunla sınırlanabilir

Yargı görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesi için kanunla belirtilecek sınırlar içerisinde hakim tarafından verilecek kararlar saklı olmak üzere olaylar hakkında yayın yasağı konamaz

Türkiye'de yayımlanan gazete ve dergilerkanunun gösterdiği suçların işlenmesi halinde hakim kararıyla devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünün milli güvenliğin kamu düzenin ve genel ahlakın korunması gecikmede sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle toplatılabilir

Toplatma kararını veren yetkili mercii bu kararı en geç 24 saat içinde mahkemeye bildirir

Mahkeme bu kararı en geç 3 gün içinde onaylamazsa toplatma kararı hükümsüz sayılır

Türkiye'de yayınlanan gazete ve dergiler milli güvenliğe kamu düzenine genel ahlaka insan hak ve hürriyetlerine dayanan milli demokratik laik ve sosyal cumhuriyet ilkelerine veya devletin ülkesi ve milleti ile bölünmezliği temel hükmüne aykırı yayımlardan mahkum olma halinde mahkeme kararıyla kapatılabilir

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı

Madde 28

Herkes önceden izin almaksızın silahsız ve saldırısız toplanma veya gösteri yürüyüşü yapma hakkına sahiptir

Bu hak ancak kamu düzenini korumak için kanunla sınırlanabilir

Dernek Kurma Hakkı

Madde 29

Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir

Bu hakkın kullanılışında uygulanacak şekil ve usuller kanunda gösterilir

kanun devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünün milli güvenliğin kamu düzenin ve genel ahlakın korunması maksadı ile sınırlar koyabilir

Hiç kimse bir derneğe üye olmaya veya dernekte üye kalmaya zorlanamaz

Dernekler kanunun gösterdiği hallerde hakim kararı ile kapatılabilir

Devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünün milli güvenliğin ve kamu düzeninin ve genel ahlakın korunması bakımından gecikmede sakınca bulunan hallerde de hakim kararına kadar kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle faaliyetten alıkonulabilir

Kişi Güvenliği

Madde 30

Suçluluğu hakkında kesin kuvvetli belirti bulunan kişiler ancak kaçmayı veya delillerin yok edilmesine veya değiştirilmesini önlemek maksadı ile veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunla gösterilen diğer hallerde hakim kararı ile tutuklanabilir

Tutukluluğun devamına karar verebilmesi aynı şartlara bağlıdır

Yakalama ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılabilir; Bunun şartlarını kanun gösterir

Yakalanan veya tutuklanan kimselere yakalama veya tutuklama sebeplerinin ve haklarındaki iddiaların yazılı olarak hemen bildirilmesi gerekir

Yakalanan veya tutuklanan kimse tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç 48 saat ve Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev ve yetkilerine giren suçlar ile kanunun açıkça belli ettiği hallerde toplu olarak işlenen suçlarda genellikle savaş ve sıkı yönetim hallerinde kanunlarda gösterilen süre içinde hakim önüne çıkarılır bu süre 15 günü geçemez

Kimse bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun kılınamaz

Yakalanan veya tutuklanan kimsenin durumu hemen yakınlarına bildirilir

Bu esaslar dışında işleme tabi tutulan kimselerin uğrayacakları her türlü zararlar kanuna göre devletçe ödenir

Kanuni Yargı Yolu

Madde 32

Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz

Bir kimseyi kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağan üstü merciler kurulamaz

Cezaların Kanuni ve Şahsi Olması ; Zorlama Yasağı

Madde 33

Kimse işlendiği zamanda yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilinden dolayı cezalandırılamaz

Cezalar ve ceza tedbirleri ancak kanunlarla konulur

Kimseye suç işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez

Kimse kendisine veya kanunun gösterdiği yakınlarını suçlandırma sonucu doğuracak beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz

Ceza sorumluluğu şahsidir

Genel müsadere cezası konulamaz

SOSYAL VE İKTİSADİ HAKLAR VE ÖDEVLER

Ailenin Korunması

Madde 35

Aile Türk toplumunun temelidir

Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ailenin ananın ve çocuğun korunması için gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar

Mülkiyet Hakkı
Madde 36

Herkes mülkiyet ve miras haklarına sahiptir

Bu haklar ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabilir

Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz

Toprak Mülkiyeti

Madde 37

Devlet toprağın verimli olarak işletilmesini gerçekleştirmekle ve topraksız olan veya yeterli toprağı bulunmayan çiftçiye toprak sağlamak amaçları ile gereken tedbirleri alır

Kanun bu amaçlarla değişik tarım bölgelerine ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini gösterebilir

Devlet çiftçinin işletme araçlarına sahip olmasını kolaylaştırır

Toprak dağıtımı ormanların küçülmesi veya diğer toprak servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz

Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti

Madde 40

Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir

Özel teşebbüs kurmak serbesttir

Kanun bu hürriyetleri ancak kamu yararı amacıyla sınırlayabilir

Devlet özel teşebbüslerin milli iktisadın gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini güvenlik ve kararlılık içerisinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır

Çalışma Hakkı ve Ödevi

Madde 42

Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir

Devlet çalışanların insanca yaşaması çalışma hayatının kararlılık içerisinde gelişmesi için sosyal iktisadi ve mali tedbirlerle çalışanları korur ve çalışmayı destekler işsizliği önleyici tedbirleri alır angarya yasaktır

Memleket ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda vatandaşlık ödevi niteliği olan beden ve fikir çalışmalarının şekil ve şartları demokratik esaslara uygun olarak kanunla düzenlenir

Çalışma Şartları

Madde 43

Kimse yaşına gücüne ve cinsiyetine uygun olmayan bir işte çalıştırılamaz

Çocuklar gençler ve kadınlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunur

Dinlenme Hakkı

Madde 44

Her Çalışan dinlenme hakkına sahiptir

Ücretli hafta ve bayram tatili ve ücretli yıllık izin hakkı kanunla düzenlenir

Ücrette Adalet Sağlanması

Madde 45

Devlet çalışanların yaptıkları işe uygun bir insanlık haysiyetine yaraşır bir yaşayış seviyesi sağlamalarına elverişli adaletli bir ücret elde etmeleri için gerekli tedbirleri alır

Sendika Kurma Hakkı

Madde 46

İşçiler ve işverenler önceden izin almaksızın sendikalar ve sendika birlikleri kurma bunları serbestçe üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahiptirler bu hakların kullanılışında uygulanacak şekil ve usuller kanunda gösterilir

kanun devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün milli güvenliğin kamu düzeninin ve genel ahlakın korunması maksadıyla sınırlar koyabilir

Sendikalar ve sendika birliklerinin tüzükleri yönetim ve işleyişleri demokratik esaslara aykırı olamaz

Toplu Sözleşme ve Grev Hakkı

Madde 47

İşçiler işverenlerle olan münasebetlerinde iktisadi ve sosyal durumlarını korumak veya düzeltmek amacıyla toplu sözleşme ve grev haklarına sahiptir

Grev hakkının kullanılması ve istisnaları ve işverenlerin hakları kanunla düzenlenir

Sosyal Güvenlik Hakkı

Madde 48

Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir

Bu hakkı sağlamak için sosyal sigortalar ve sosyal yardım teşkilatı kurmak ve kurdurmak devletin ödevlerindendir

Sağlık Hakkı

Madde 49

Devlet herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir

Devlet yoksul veya dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut ihtiyaçlarını karşılayıcı tedbirler alır

Öğrenimin Sağlanması

Madde 50

Halkın öğrenim ve eğitim ihtiyaçlarını sağlama devletin başta gelen ödevlerindendir

İlk öğrenim kız ve erkek bütün vatandaşlar için mecburidir ve devlet okullarında parasızdır

Devlet maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek öğrenim derecelerine kadar çıkmalarını sağlama amacıyla burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar

Devlet durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır

Devlet tarih ve kültür değeri olan eser ve anıtların korunmasını sağlar

Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı

Madde 53

Devlet bu bölümde belirtilen iktisadi ve sosyal amaçlara ulaşma ödevlerini ancak iktisadi gelişme ile mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir

SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER

Vatandaşlık

Madde 54

Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür

Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk'tür

Yabancı babadan ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlık durumu kanunla düzenlenir

Vatandaşlık kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir

Hiçbir Türk vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz

Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz

Seçme ve Seçilme Hakkı

Madde 55

Vatandaşlar kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme ve seçilme hakkında sahiptir

Seçimler serbest eşit gizli tek dereceli genel oy açık sayım ve döküm esaslarına göre yapılır

Parti Kurma Hakkı ve Partilerin Siyasi Hayattaki Yeri

Madde 56

Vatandaşlar siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve çıkma hakkına sahiptir

Siyasi partiler önceden izin almadan kurulur ve serbestçe faaliyette bulunurlar

Siyasi partiler ister iktidar da ister muhalefette olsunlar demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır

Son milletvekili genel seçimlerinde muteber oy sayısının en az yüzde beşini alan veya bu seçimlerde millet meclisince grup teşkil edecek sayıda milletvekilliği kazanmış bulunan siyasi partilere devletçe yapılacak yardım kanunla düzenlenir

Kamu Hizmetine Girme Hakkı

Madde 58

Her Türk kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir

Hizmete alınmada ödevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemez

Mal Bildirimi

Madde 59

Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları kanunla düzenlenir

Yasa ve yürütme organlarında görev alanlar bundan istisna edilemez

Dilekçe Hakkı

Madde 62

Vatandaşlar kendileri ile veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında tek başlarına veya topluca yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yazı ile başvurma hakkına sahiptirler

Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir

05-30-2013	#3
Şengül Şirin	Cevap : Kişi Dokunulmazlığı Nedir? Temel Hakların Niteliği Ve Korunması(Kişi Dokunulmazlığı) Madde 10 Herkes kişiliğine bağlı dokunulmaz devredilmez vazgeçilmeztemel hak ve hürriyetlere sahiptir Devlet kişinin temel hak ve hürriyetlerini fert huzuru sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleri ile bağdaşamayacak surette sınırlayan siyasi iktisadi ve sosyal bütün engelleri kaldırır insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlar Temel Hak Ve Hürriyetlerin Özü Sınırlanması Ve Kötüye Kullanılması Madde 11 Temel hak ve hürriyetler devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünü cumhuriyetin milli güvenliğin kamu düzeninin kamu yararının genel ahlakın ve genel sağlığın korunması amacıyla veya anayasanın diğer maddelerinde gösterilen özel sebeplerle anayasanın özüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabilir Kanun temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunamaz Bu anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiç birisi insan hak ve hürriyetlerini veya Türk devletinin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğü veya dil ırk sınıf din ve mezhep ayrımına dayanarak nitelikleri anayasada belirtilen cumhuriyeti ortadan kaldırmak kastı ile kullanılamaz Bu hükümlere aykırı eylem ve davranışların cezası kanunda gösterilir İKİNCİ BÖLÜM KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ Kişi Dokunulmazlığı Madde 14 Herkes yaşama maddi ve manevi varlığını geliştirme haklarını ve kişi hürriyetine sahiptir Kişi dokunulmazlığı ve hürriyeti kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne verilmiş hakim kararı olmadıkça kayıtlanmaz Kimseye eziyet ve işkence yapılamaz İnsan haysiyeti ile bağdaşmayan ceza konulamaz Özel Hayatın Gizliliği Madde 15 Özel hayatın gizliliğine dokunulamaz Adli soruşturmanın gerektirdiği istisnalar saklıdır Kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça milli güvenlik veya kamu düzeni bakımından gecikmede sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınan merciin emri bulunmadıkça kimsenin üstü özel kağıtları ve eşyası aranamaz ve el konulamaz Konut Dokunulmazlığı Madde 16 Konuta dokunulamaz Kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça; milli güvenlik veya kamu düzeni bakımından gecikmede sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınan merciin emri bulunmadıkça konuta girilemez arama yapılamaz Buradaki eşyaya el konulamaz Haberleşme Hürriyeti Madde 17 Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir Haberleşmenin gizliliği esastır Kanunun gösterdiği hallerde hakim tarafından kanuna uygun olarak verilmiş bir karar olmadıkça bu gizliliğe dokunulamaz Seyahat Ve Yerleşme Hürriyeti Madde 18 Herkes seyahat hürriyetine sahiptir; bu hürriyet ancak milli güvenliği sağlama ve salgın hastalıkları önleme amaçları ile kanunla sınırlanabilir Herkes dilediği yerde yerleşme hürriyetine sahiptir Bu hürriyet ancak milli güvenliği sağlama salgın hastalıkları önleme kamu mallarını koruma sosyal iktisadi ve tarımsal gelişmeyi gerçekleştirme zorunluluğu ile ve kanunla sınırlanabilir Türkler yurda girme veya yurtdışına çıkma hürriyetine sahiptir Yurtdışına çıkma hürriyeti kanunla düzenlenir Vicdan ve Din Hürriyeti Madde 19 Herkes vicdan ve dini inanç ve kanaat hürriyetini sahiptir Kamu düzenine veya genel ahlaka veya bu amaçlarla çıkarılan kanunlara aykırı olmayan ibadetler dini ayin ve törenler serbesttir Kimse ibadete dini ayin ve törenlere katılmaya dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz Kimse dini inanç ve kanaatlarından dolayı kınanamaz Din eğitim ve öğrenimi ancak kişilerin kendi isteğine ve küçüklerinde kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır Kimse devletin sosyal iktisadi siyasi ve temel hukuki düzenini kısmen de olsa din kurallarına dayandırma veya siyasi ve şahsi çıkar veya nüfuz sağlama amacıyla her ne surette olursa olsun dini veya din duygularını yahut kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz Bu yasak dışına çıkan veya başkasını bu yolla kışkırtan gerçek ve tüzel kişiler hakkında kanunun gösterdiği hükümler uygulanır siyasi partiler anayasa mahkemesince temelli kapatılır Düşünce Hürriyeti Madde 20 Herkes düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir; düşünce veya kanatlarını söz yazı resim ile veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklayabilir veya yayabilir Kimse düşünce veya kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz Bilim Ve Sanat Hürriyeti Madde 21 Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme açıklama yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir Eğitim ve öğretim devletin gözetim ve denetimi altında serbesttir Özel okulların bağlı olduğu esaslar devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak kanunla düzenlenir Çağdaş bilim ve eğitim esaslarına aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz Basın Hürriyeti Madde 22 Basın hürdür; sansür edilemez Devlet basın ve haber alma hürriyetini sağlayacak tedbirleri alır Basın ve haber alma hürriyeti ancak devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünü kamu düzenini milli güvenliği ve milli güvenliğin gerektirdiği gizliliği veya genel ahlakı korumak Kişilerin haysiyet şeref ve haklarına tecavüzü suç işlemeye kışkırtmayı önlemek veya yargı görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak için kanunla sınırlanabilir Yargı görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesi için kanunla belirtilecek sınırlar içerisinde hakim tarafından verilecek kararlar saklı olmak üzere olaylar hakkında yayın yasağı konamaz Türkiye'de yayımlanan gazete ve dergilerkanunun gösterdiği suçların işlenmesi halinde hakim kararıyla devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünün milli güvenliğin kamu düzenin ve genel ahlakın korunması gecikmede sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle toplatılabilir Toplatma kararını veren yetkili mercii bu kararı en geç 24 saat içinde mahkemeye bildirir Mahkeme bu kararı en geç 3 gün içinde onaylamazsa toplatma kararı hükümsüz sayılır Türkiye'de yayınlanan gazete ve dergiler milli güvenliğe kamu düzenine genel ahlaka insan hak ve hürriyetlerine dayanan milli demokratik laik ve sosyal cumhuriyet ilkelerine veya devletin ülkesi ve milleti ile bölünmezliği temel hükmüne aykırı yayımlardan mahkum olma halinde mahkeme kararıyla kapatılabilir Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı Madde 28 Herkes önceden izin almaksızın silahsız ve saldırısız toplanma veya gösteri yürüyüşü yapma hakkına sahiptir Bu hak ancak kamu düzenini korumak için kanunla sınırlanabilir Dernek Kurma Hakkı Madde 29 Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir Bu hakkın kullanılışında uygulanacak şekil ve usuller kanunda gösterilir kanun devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünün milli güvenliğin kamu düzenin ve genel ahlakın korunması maksadı ile sınırlar koyabilir Hiç kimse bir derneğe üye olmaya veya dernekte üye kalmaya zorlanamaz Dernekler kanunun gösterdiği hallerde hakim kararı ile kapatılabilir Devletin ülkesi ve milleti ile bütünlüğünün milli güvenliğin ve kamu düzeninin ve genel ahlakın korunması bakımından gecikmede sakınca bulunan hallerde de hakim kararına kadar kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle faaliyetten alıkonulabilir Kişi Güvenliği Madde 30 Suçluluğu hakkında kesin kuvvetli belirti bulunan kişiler ancak kaçmayı veya delillerin yok edilmesine veya değiştirilmesini önlemek maksadı ile veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunla gösterilen diğer hallerde hakim kararı ile tutuklanabilir Tutukluluğun devamına karar verebilmesi aynı şartlara bağlıdır Yakalama ancak suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yapılabilir; Bunun şartlarını kanun gösterir Yakalanan veya tutuklanan kimselere yakalama veya tutuklama sebeplerinin ve haklarındaki iddiaların yazılı olarak hemen bildirilmesi gerekir Yakalanan veya tutuklanan kimse tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç 48 saat ve Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev ve yetkilerine giren suçlar ile kanunun açıkça belli ettiği hallerde toplu olarak işlenen suçlarda genellikle savaş ve sıkı yönetim hallerinde kanunlarda gösterilen süre içinde hakim önüne çıkarılır bu süre 15 günü geçemez Kimse bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun kılınamaz Yakalanan veya tutuklanan kimsenin durumu hemen yakınlarına bildirilir Bu esaslar dışında işleme tabi tutulan kimselerin uğrayacakları her türlü zararlar kanuna göre devletçe ödenir Kanuni Yargı Yolu Madde 32 Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz Bir kimseyi kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağan üstü merciler kurulamaz Cezaların Kanuni ve Şahsi Olması ; Zorlama Yasağı Madde 33 Kimse işlendiği zamanda yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilinden dolayı cezalandırılamaz Cezalar ve ceza tedbirleri ancak kanunlarla konulur Kimseye suç işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez Kimse kendisine veya kanunun gösterdiği yakınlarını suçlandırma sonucu doğuracak beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz Ceza sorumluluğu şahsidir Genel müsadere cezası konulamaz SOSYAL VE İKTİSADİ HAKLAR VE ÖDEVLER Ailenin Korunması Madde 35 Aile Türk toplumunun temelidir Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri ailenin ananın ve çocuğun korunması için gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar Mülkiyet Hakkı Madde 36 Herkes mülkiyet ve miras haklarına sahiptir Bu haklar ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabilir Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz Toprak Mülkiyeti Madde 37 Devlet toprağın verimli olarak işletilmesini gerçekleştirmekle ve topraksız olan veya yeterli toprağı bulunmayan çiftçiye toprak sağlamak amaçları ile gereken tedbirleri alır Kanun bu amaçlarla değişik tarım bölgelerine ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini gösterebilir Devlet çiftçinin işletme araçlarına sahip olmasını kolaylaştırır Toprak dağıtımı ormanların küçülmesi veya diğer toprak servetlerinin azalması sonucunu doğuramaz Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti Madde 40 Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir Özel teşebbüs kurmak serbesttir Kanun bu hürriyetleri ancak kamu yararı amacıyla sınırlayabilir Devlet özel teşebbüslerin milli iktisadın gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini güvenlik ve kararlılık içerisinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır Çalışma Hakkı ve Ödevi Madde 42 Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir Devlet çalışanların insanca yaşaması çalışma hayatının kararlılık içerisinde gelişmesi için sosyal iktisadi ve mali tedbirlerle çalışanları korur ve çalışmayı destekler işsizliği önleyici tedbirleri alır angarya yasaktır Memleket ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda vatandaşlık ödevi niteliği olan beden ve fikir çalışmalarının şekil ve şartları demokratik esaslara uygun olarak kanunla düzenlenir Çalışma Şartları Madde 43 Kimse yaşına gücüne ve cinsiyetine uygun olmayan bir işte çalıştırılamaz Çocuklar gençler ve kadınlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunur Dinlenme Hakkı Madde 44 Her Çalışan dinlenme hakkına sahiptir Ücretli hafta ve bayram tatili ve ücretli yıllık izin hakkı kanunla düzenlenir Ücrette Adalet Sağlanması Madde 45 Devlet çalışanların yaptıkları işe uygun bir insanlık haysiyetine yaraşır bir yaşayış seviyesi sağlamalarına elverişli adaletli bir ücret elde etmeleri için gerekli tedbirleri alır Sendika Kurma Hakkı Madde 46 İşçiler ve işverenler önceden izin almaksızın sendikalar ve sendika birlikleri kurma bunları serbestçe üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahiptirler bu hakların kullanılışında uygulanacak şekil ve usuller kanunda gösterilir kanun devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün milli güvenliğin kamu düzeninin ve genel ahlakın korunması maksadıyla sınırlar koyabilir Sendikalar ve sendika birliklerinin tüzükleri yönetim ve işleyişleri demokratik esaslara aykırı olamaz Toplu Sözleşme ve Grev Hakkı Madde 47 İşçiler işverenlerle olan münasebetlerinde iktisadi ve sosyal durumlarını korumak veya düzeltmek amacıyla toplu sözleşme ve grev haklarına sahiptir Grev hakkının kullanılması ve istisnaları ve işverenlerin hakları kanunla düzenlenir Sosyal Güvenlik Hakkı Madde 48 Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir Bu hakkı sağlamak için sosyal sigortalar ve sosyal yardım teşkilatı kurmak ve kurdurmak devletin ödevlerindendir Sağlık Hakkı Madde 49 Devlet herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir Devlet yoksul veya dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut ihtiyaçlarını karşılayıcı tedbirler alır Öğrenimin Sağlanması Madde 50 Halkın öğrenim ve eğitim ihtiyaçlarını sağlama devletin başta gelen ödevlerindendir İlk öğrenim kız ve erkek bütün vatandaşlar için mecburidir ve devlet okullarında parasızdır Devlet maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek öğrenim derecelerine kadar çıkmalarını sağlama amacıyla burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar Devlet durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır Devlet tarih ve kültür değeri olan eser ve anıtların korunmasını sağlar Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı Madde 53 Devlet bu bölümde belirtilen iktisadi ve sosyal amaçlara ulaşma ödevlerini ancak iktisadi gelişme ile mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER Vatandaşlık Madde 54 Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk'tür Yabancı babadan ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlık durumu kanunla düzenlenir Vatandaşlık kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir Hiçbir Türk vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz Seçme ve Seçilme Hakkı Madde 55 Vatandaşlar kanunda gösterilen şartlara uygun olarak seçme ve seçilme hakkında sahiptir Seçimler serbest eşit gizli tek dereceli genel oy açık sayım ve döküm esaslarına göre yapılır Parti Kurma Hakkı ve Partilerin Siyasi Hayattaki Yeri Madde 56 Vatandaşlar siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve çıkma hakkına sahiptir Siyasi partiler önceden izin almadan kurulur ve serbestçe faaliyette bulunurlar Siyasi partiler ister iktidar da ister muhalefette olsunlar demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır Son milletvekili genel seçimlerinde muteber oy sayısının en az yüzde beşini alan veya bu seçimlerde millet meclisince grup teşkil edecek sayıda milletvekilliği kazanmış bulunan siyasi partilere devletçe yapılacak yardım kanunla düzenlenir Kamu Hizmetine Girme Hakkı Madde 58 Her Türk kamu hizmetlerine girme hakkına sahiptir Hizmete alınmada ödevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemez Mal Bildirimi Madde 59 Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları kanunla düzenlenir Yasa ve yürütme organlarında görev alanlar bundan istisna edilemez Dilekçe Hakkı Madde 62 Vatandaşlar kendileri ile veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında tek başlarına veya topluca yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yazı ile başvurma hakkına sahiptirler Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır