Uygurların Türk Tarihindeki Yeri Ve Önemi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-25-2012

-Şehircilik

tarım ve ticarette ileri gitmişlerdir

-Okur-yazar oranları yüksek olup

14 harfli alfabeleri vardır

-Türeyiş ve Göç destanları vardır

"Orta Oyunu" Uygurlardan gelmektedir

-Gök tanrı inancını terk edip yabancı dine inanan ilk Türk topluluğudur
-Bögü Kağan vaktinde girdikleri Manihaizm dini

savaşçı karakterlerini kaybetmelerine neden olmuştur
-Tahta harfli matbaayı kullanmışlardır

-Uygur beylerinden Eratna

Orta Anadolu'da bir devlet kurmuştur

Kayseri'deki türbesinde (Köşk Medrese) yatmaktadır

-Uygurlar

Göktürkler devrinde yukarı Selenge boylarında yasamışlardır

-On boydan meydana gelmişlerdi

Onun için On Uygur şeklinde de anılmışlardır

-Uygurlar'ın başlarındaki idareciler

el teber (küçük kral) unvanını taşıyorlardı

ORHUN UYGUR DEVLETİ

Karluk ve Basmiller’le birleşerek II

Göktürk Devletini yıkan Uygurlar Orhun bölgesinde Uygur Devletini kurdular

(745)
Kurucuları : Kutluk Bilge Kül Kağan
Merkezleri : Ordubalık (Karabalsagun)’dur

Kutluk Bilge Kül Kağan Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır

İlk Türk şehri Ordubalık' tır

Bilge Kül Kağan’dan sonra MOYEN-ÇOR başa geçmiş

onun döneminde Müslüman Araplar(Abbasiler) ile Çinliler arasında Talas Savaşı yaşanmıştır

Talas Savaşı Tarım Havzasının Uygurların eline geçmesini ve Çin'in Orta Asya'dan çekilerek zayıflamasına yol açmıştır

Bögü Kağan devrin de Uygur Türkleri ile Çin arasında iyi ilişkiler kuruldu

ticaret gelişti

Bögü Kağan Çin'e yardım amacıyla “Tibet Seferine” çıktı

Bögü Kağan Tibet seferi sırasında iki MANİ (MANİHEİZM) rahibini yanına alarak ülkesine geri döndü

Bu rahipler Uygur Türkleri arasında Mani dininin yayılmasına sebep oldular

Ayrıca Türkler arasında Budizm’de yayılmaya başladı

Mani Dini: Avlanmayı

et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindi

Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri:
1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler

2- Yerleşik hayata geçtiler

3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret

bilim

sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda geliştiler

840 yılında bir başka Türk kavmi olan Kırgızlar

Uygur Devletine son verdiler

Kırgızlar’ın Orhun Bölgesine girmeleri sonucu Uygurlar

Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar

Kırgızların bu saldırıları buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuştur

Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu

daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşmış

MOĞOLİSTAN olarak anılmıştır

KANSU (SARI UYGUR) DEVLETİ:

Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi’ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir

1209’da Moğolların hakimiyetine girmiştir

TURFAN (DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ:

Kırgızların saldırıları neticesinde Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi’ne gelerek

burada yeni bir devlet kurdular

Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207’de yıkıldı

Cengiz Han’ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar’ı devlet teşkilatı

ticaret

bilim

sanat

alfabe gibi konularda etkilediler

Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar

11-25-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Uygurların Türk Tarihindeki Yeri Ve Önemi -Şehircilik tarım ve ticarette ileri gitmişlerdir -Okur-yazar oranları yüksek olup 14 harfli alfabeleri vardır -Türeyiş ve Göç destanları vardır "Orta Oyunu" Uygurlardan gelmektedir -Gök tanrı inancını terk edip yabancı dine inanan ilk Türk topluluğudur -Bögü Kağan vaktinde girdikleri Manihaizm dini savaşçı karakterlerini kaybetmelerine neden olmuştur -Tahta harfli matbaayı kullanmışlardır -Uygur beylerinden Eratna Orta Anadolu'da bir devlet kurmuştur Kayseri'deki türbesinde (Köşk Medrese) yatmaktadır -Uygurlar Göktürkler devrinde yukarı Selenge boylarında yasamışlardır -On boydan meydana gelmişlerdi Onun için On Uygur şeklinde de anılmışlardır -Uygurlar'ın başlarındaki idareciler el teber (küçük kral) unvanını taşıyorlardı ORHUN UYGUR DEVLETİ Karluk ve Basmiller’le birleşerek II Göktürk Devletini yıkan Uygurlar Orhun bölgesinde Uygur Devletini kurdular(745) Kurucuları : Kutluk Bilge Kül Kağan Merkezleri : Ordubalık (Karabalsagun)’dur Kutluk Bilge Kül Kağan Türklerin şehir kuran ilk hükümdarıdır İlk Türk şehri Ordubalık' tır Bilge Kül Kağan’dan sonra MOYEN-ÇOR başa geçmiş onun döneminde Müslüman Araplar(Abbasiler) ile Çinliler arasında Talas Savaşı yaşanmıştır Talas Savaşı Tarım Havzasının Uygurların eline geçmesini ve Çin'in Orta Asya'dan çekilerek zayıflamasına yol açmıştır Bögü Kağan devrin de Uygur Türkleri ile Çin arasında iyi ilişkiler kuruldu ticaret gelişti Bögü Kağan Çin'e yardım amacıyla “Tibet Seferine” çıktı Bögü Kağan Tibet seferi sırasında iki MANİ (MANİHEİZM) rahibini yanına alarak ülkesine geri döndü Bu rahipler Uygur Türkleri arasında Mani dininin yayılmasına sebep oldular Ayrıca Türkler arasında Budizm’de yayılmaya başladı Mani Dini: Avlanmayı et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindi Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri: 1- Uygurlar Savaşçılıklarını kaybettiler 2- Yerleşik hayata geçtiler 3- Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret bilim sanat ve edebiyat gibi bir çok alanda geliştiler 840 yılında bir başka Türk kavmi olan Kırgızlar Uygur Devletine son verdiler Kırgızlar’ın Orhun Bölgesine girmeleri sonucu Uygurlar Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar Kırgızların bu saldırıları buradaki Türk nüfusunun azalmasına sebep olmuştur Bu yüzden bu en eski Türk Yurdu daha sonra Kırgızları yenen Moğolların eline geçerek kolayca Moğollaşmış MOĞOLİSTAN olarak anılmıştır KANSU (SARI UYGUR) DEVLETİ: Kırgızlardan kaçarak Kansu Bölgesi’ne gelen Uygurlar tarafından kurulan bu devlete Sarı Uygur Devleti de denilmektedir 1209’da Moğolların hakimiyetine girmiştir TURFAN (DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ: Kırgızların saldırıları neticesinde Uygurların bir kısmı Turfan Bölgesi’ne gelerek burada yeni bir devlet kurdular Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207’de yıkıldı Cengiz Han’ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar’ı devlet teşkilatı ticaret bilim sanat alfabe gibi konularda etkilediler Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar