Güneydoğu Anadolu

Güneydoğu Anadolu'da genellikle oynanan oyunlar şunlardır;

Ağır halay, Düz halay, Ağır Malatya, Berde, Deriko (derino), Galüç, Üçayak, Ağır hava, Dik hava, Hasandağlı, Lorke, Pekme-zo, Dokuzlu, Dokuzokkalı, Tırpano, Kudaro halayı, Ağır GovcukTırge, Simsimi, Sevda,

Bu oyunlar Türk halk danslarının adlarından da anlaşıldığı gibi Adıyaman halk oyun Halay bölgesinde oynanan dizi biçimindeki oyunlardandır ve genellikle ağır olarak sürdürülen oyunlardır Kadınlar da bu oyunlardan bir kısmını kendi aralarında oynamaktadırlar

Oyunlara eşlik eden müzik aletleri

Davul, Zurna, Kaval, Bağlama, Tef, Iklığ, Darbuka, Cümbüş, Leğen, Cura

Diyarbakır’da halk oyunları; kına geceleri, düğün, bayram ve özel zamanlarda oynanır Bazen sohbet ve eğlenme amaçlı gidilen yerlerde halk oyunları da oynanır Bazen de yöreye özgü eyvanlı evlerde eğlence amaçlı bir araya gelinir ve bu muhabbetlerin açılışı halk oyunlarıyla yapılır ve ardından müzik ile devam eder, hatta bu güzel sohbetler için özel davul zurna bile temin edilir

Yörede oyunlar genelde ağırdan başlayıp hızlanarak devam eder Oyun formları genellikle ;

• Düz çizgi,

• Karşılıklı iki düz çizgi,

• Yarım daire,

• Daire formundadır

Bazı kırsal kesimlerde ise çeşitli biçimde diziler oluşturulur ve sözlü sözsüz ezgiler eşliğinde oynanır Oyunlar serçe parmaklar, kollar ve avuç içlerinin birleşmesiyle oynanmaktadır Bazı oyunlarda kollar serbest bir halde seyir gösterir

Örneğin Çepik oyunu gibi Yörede bazı oyunlar belli araçlar eşliğinde oynanır Bu araçlar genelde ;

Teşi,

Bakraç,

Tüfek,

Sopa,

Tırpan,

Kepenek ‘tir

Seyirlik oyunları geçmişte gerçekleşen olaylar, doğadan etkileşim, dini inançlar ve hikayelerden derlenip belli bir formda ve uygun müzikle sahneleme olayıdır Bu oyunlar yörede halen eski canlılığını koruyarak oynanmaktadır

DİYARBAKIR’DAKİ HALK OYUNLARI İSİMLERİ

KEŞE – O

DELİLE (DELİLO)

GOVEND (HALAY)

HARRANİ (ESMERİM)

ŞUŞANE (TEK AYAK)

DU – NIG (ÇİFT AYAK)

ÇAÇAN

ÇEPİK

MERYEMO

PAPURE

DÜZO

KADIN DELİLOSU

KADIN HALAYI

TEŞİ

BERİ

TEŞİ (ERKEK)

GUR – U PEZ (KURT KUZU)

HASAT

KELEK

ŞUR – U MERTAL (KILIÇ KALKAN)

ÇÖMÇE GELİN

Gaziantep ilinde en çok sevilip oynanan oyunlar

Dokuzlu, Oğuzlu, Çepikli -Çibikli (Havarişko da denir), Fatige demune , Mani, Şirin Nar, Mendilli, Leylim

Gaziantep ili sınırları içerisinde Türkmen oymaklarından Barak aşireti de yaşamaktadır Bunların da kendilerine özgü çok güzel Türk halk dansları vardır Bu oyunlara Davul Zurna eşlik eder Bu oyunlarda müziğe, kartal kanadından yapılan ve Zambur adı verilen bir halk çalgısı da eşlik etmektedir

Gaziantep ili Türk halk dansları kadar halk müziği bakımından da çok zengin illerimizden biridir Yörede yapılan araştırmalar bu bölgedeki türkü ve melodilerin Uzun havalar, Kırık havalar ve Halaylar olmak üzere üçlü grup altında toplanabileceğini göstermektedir

Halk müziği araçları : Üflemeli sazlar, başta orta kaba olmak üzere Zurna, dilli dilsiz Kavallar, yaylı sazlardan Kemane, vurmalı sazlardan başta Davul olmak üzere, Tef, Darbuka ve Zil

Barak’lar arasında bugün de çok sevilip oynanan oyunlardan bazıları;Meryem, Mermere, Kaba, Tam Kaba, Kırıkcan, Çobanbeyli, Nahsani, Barak Halayı ya da Barak İki Kamış oyunu, Üçürdüm



Güneydoğu Anadolu bölgesi giyim

1 BAŞA GİYİLENLER : Kofi, Temezzi ve tülbent

2 SIRTA GİYİLENLER : Fistan, şalvar, ( İç donu ) Kuşak ve yelek

3 AYAĞA GİYİLENLER : Yün çorap ve kundura

4 TAKILAR : Dizili altın, gümüş gerdanlık

5 SÜSLER : Sürme ve hızma

6 SAÇ ŞEKİLLERİ : Örgülü saç,

KADIN GİYSİLERİ

1BAŞA GİYİLENLER

11KOFİ ( PÜSKÜLLÜ ) : Kadınların başına giydikleri, yan tarafları örgülü siyah saçaklı, saçaklar yanlardan sarkık ve serbest biçimdeki kadın başlığı, kadın boynuna olduğundan biraz daha uzun göstermesi bakımından önemlidir Kofinin ön yüzeyi sarı altınlarla süslenir

12TÜLBENT ( TERHİ – ÇARİK ) : Beyaz renkli, etrafı çeşitli renklerle, boncuk oyalı, ( yaşlı, dul ve yaslı kadın tülbendi sadedir )

2SIRTA GİYİLENLER

21FİSTAN ( KIRAS ) : Siyah zemin üzerine, parlak desenli, işlemeli, kadife kumaş, belde küçük pililidir Bol kollu, büzgüllü, manşetlidir Ensede üç düğmeli ve sıfır yakalıdır

22ŞALVAR ( DERPİ ) : Basma renkli, paçaları lastiklidir

23YELEK : Kırmızı renkli, süvet kumaştan yapılmış, kenarları sarı işlemelidir

24KUŞAK : İpek kumaştan yapılmış, selemontte denilir Sarı renklidir

3AYAĞA GİYİLENLER

31ÇORAP ( GORE ) : Yünden örme, düz veya işlemelidir

32 KUNDURA : Siyah renkli olup, poçiksizdir

ERKEK GİYSİLERİ

1 BAŞA GİYİLENLER :Siyah püskülü agal

2 SIRTA GİYİLENLER : Gömlek,yelek kuşak ve şalvar

3 AYAĞA GİYİLENLER : Yün çorap ve kundura

4 TAKILAR : Köstet ve pazubent

1BAŞA GİYİLENLER

11 AGAL

Ücretsiz Üyelik

üz siyah veya siyah beyaz karışımlı ve püsküllüdür Yün kumaştan yapılmıştır

2 SIRTA GİYİLENLER

21GÖMLEK : Hakim yaka önden üç düğmeli veya boydan da düğmeli olabilir

Sarı kırmızı renkler hakimdir Celok veya kurtek adı da verilir Kolları uzun ve bileği manşetlidir

22 YELEK : Siyah ve gri kumaştan yapılır Geniş yakalıdır Sırtı astarlı ve tokalıdır En az beş düğmeli ve iki ceplidir

23 KUŞAK : İpek kumaştan yapılır Renkli ve geniştir

24 ŞALVAR : Siyah veya gri renkli kumaştan yapılır Ağı boldur Bele uçkurla bağlanır Paça dizden aşağı dardır

3 AYAĞA GİYİLENLER

31 ÇORAP ( GORE ) : Yünden örme, düz veya işlemelidir

32 KUNDURA : Siyah renkli olup, poçiksizdir

KADIN GİYİM KUŞAMI

BAŞ

A- GİYİLENLER: AYNALI KOFU, TUNÇ VE TEMEZİ (POŞU) SAÇ ÖRGÜLERİ

B-ÖRTÜLENLER:LAÇIK (LEÇEK YADA TÜLBENT), ĞELİ (BÜYÜK NAKIŞLI POŞU)

C- GENELLİKLE KULLANILAN RENKLER VE BİÇİM:

RENKLER SERBEST OLARAK KULLANILABİLİRAYNALI KOFU KULLANILDIĞI ZAMAN POŞULAR KOFU ETRAFINA BAĞLANIR, TÜLBENT BAŞA ÖRTÜLDÜKTEN SONRA , ÜÇ (3) RENK POŞU BİRİ SAĞA, BİRİ SOLA BİRDE ARKAYA GELECEK ŞEKİLDE BAĞLANIR

BU BAZEN İKİ (2) RENK; OLARAK; BİRİ SAĞA BİRİ SOLA GELECEK ŞEKİLDE DE BAĞLANIR

GELİNLERDE BUNLAR ÜZERİNE ĞELİ DE BAĞLANIR

BEDEN

A- İÇ GİYİM: ASİU KIRAS(GECELİK),

HEVAL KIRAS FİSTAN ÇIKARILDIĞINDA KULLANILIR

ALT: DERPE (ŞALVAR) GENELLİKLE BASMA VİSKONT KEŞMER, VE PAZENN KUMAŞLARDAN YAPILIR

B-DIŞ GİYİM:YELEK , FİSTAN , PIŞT (PÜSKÜLLÜ KUŞAK) MEZER

AYAK:

GORE (ÇORAP):

DESENLİ OLUP OLMAMASINA KARIŞILMAKSIZIN AÇIK RENK OLMASI TERCİH OLUNUR

ÖZELLİKLE BÖLGE KÜLTÜRÜNDEN VE YAŞAM TARZINDAN DOLAYI YÜN OLMASI GEREKMEKTEDİR

ŞEKAL (AYAKKABI):

AYAKKABIDA RENK : GENELLİKLE SİYAH YADA BEYAZ OLARAK TERCİH EDİLİR

(KIYAFET RENGİNE UYGUN OLMAK KAYDI İLE)

ERKEK GİYİM KUŞAMI

BAŞ

A- GİYİLENLER: EGAL KOLOS

- GENELLİKLE KULLANILAN RENKLER VE BİÇİM: RENKLER SERBEST OLARAK KULLANILABİLİR

BEDEN:

ÜST:

İŞLİK: GÖMLEK DÜĞMELİ OLUP GENELLİKLE AÇIK RENK TERCİH EDİLİR GÖMLEKTE YAKA BİSİKLET YAKA DEDİĞİMİZ YUVARLAK YAKADIR

YELEK: DÜĞMELİ OLUP YANLARDAN İKİ CEPLİDİR

SAĞ KOLDA MEZER (MUSKANI N KONDUĞU DERİ CÜZDAN)YANİ NUSAK BULUNUR

AKSESUAR OLARARK KÖSTEKLİ SAAT KULLANILIR

ALT:

- ŞALVAR: BELDEN BÜZMELİ, BACAK VE BALDIR BÖLÜMLERİ GENİŞ AYAK BİLEĞİNİ İYİCE KAVRAYACAK ŞEKİLDE DİKİLİR

RENK KULLANIMI SERBEST OLDUĞU HALDE GENELLİKLE RENK SİYAH VE GRİDİR

AYAK:

GORE (ÇORAP): DESENSİZ VE AÇIK RENK OLMASI TERCİH OLUNUR ÖZELLİKLE BÖLGE KÜLTÜRÜNDEN VE YAŞAM TARZINDAN DOLAYI YÜN OLMASI GEREKMEKTEDİR

ŞEKAL (AYAKKABI):

RENK : GENELLİKLE SİYAH YADA BEYAZ OLARAK TERCİH EDİLİR

(KIYAFET RENGİNE UYGUN OLMAK KAYDI İLE)