Felsefe-Aklın Ölçüsü Veya Safsata/Alev Alatlı

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Serbest Safsatalar

Eğer bir politikacı adayı iseniz, geleceğiniz için yapacağınız en iyi yatırım safsataları hatmetmek ve mümkün olduğunca sık kullanmaktır

Ama politikacı değil de, politikacı muhatabı olacaksanız, Serbest Safsatalara ilişkin farkındalığınızı bu defa kolay kandırılmamak için kullanmak durumundasınız

Ayrıca, Serbest Safsataların çoğu zaman pek eğlencelidirler

Zaman zaman anlamsız hatta hayli düzeysiz olabilmekle birlikte, sonuçları itibariyle insanı hiç olmayacak inançlara ve durumlara götürebilirler

Dahası, masum muhataplarını hayatta kötü seçimler yapmaya hatta şiddete yönlendirebilirler

Her ne kadar en çarpıcı örneklere basınımızda rastlanıyorsa da, gazeteci olmak için safsata yapmayı biliyor olmak da gerekli değildir

*

Belirsizlik Grubu:
Türkçe’yi iyi kullanamamaktan kaynaklanan safsatalar grubudur

Bir cümlede kelimelerin veya ifadelerin açık olarak kullanılmamasından doğan hatalardan kaynaklanır

Belirsizlik safsatalarında ya kullanılan kelime veya ifade çok anlamlıdır, birden fazla manaya çekilebilir; ya da öyle müphemdir ki, anlaşılmaz

Cinaslı Safsata, Vurgulama Safsatası ve Çok Anlamlılık Safsatası bu gruptandır

*
Cinaslı Safsata (fallacy of equivocation) anlamları farklı, yazılış veya söylenişleri aynı olan sözcüklerin kullanılmasıyla geliştirilen vargı

Kanuna karşı gelenler hapse atılır

Sen yerçekimi kanununa karşı geldin

O halde hapse atılman lazım!
veya
Yarime bir gül dedim, bir gül verdi bana

veya
Çocuğa bu masalı okuduktan sonra yat dedim,
o da çamura yattı

Bu da basından:
Yaşlanmanın nedeni vücuttaki serbest radikallermiş,
İnsanoğlu ne çekiyorsa radikalden çekiyor

(İlker Sarıer, 10

6

2000, Sabah)
*
Vurgulama Safsatası (fallacy of accent) bir kelime veya ifadeye vurgu yaparak farklı bir anlam elde etme veya anlamı kaydırma hatası; noktalama bilgisinin önemine dikkat!

Çalış baban gibi eşek olma

-Çalış baban gibi, eşek olma

-Çalış, baban gibi eşek olma

veya

Bu küçük bir felaket

- Bu, küçük bir felaket

(olay )
- Bu küçük, bir felaket

(çocuk)

Basından:
“Sayın Cumhurbaşkanı, laik, demokratik cumhuriyeti ve ülke bütünlüğünü koruyucu yaptırımları daha etkili kılmak amacıyla hazırlanan KHK’yı geri yollamıştır

” ( Bülent Ecevit, 11

8

2000, Radikal)

Başbakan Ecevit, düşüncesini iki farklı vurgu yapıldığında iki farklı anlam çıkacak şekilde ifade ediyor: “amacıyla” sözcüğüne vurgu yapılırsa, “laik, demokratik cumhuriyeti ve ülke bütünlüğünü koruyucu yaptırımları daha etkili kılmak” Cumhurbaşkanının amacı, “hazırlanan” kelimesine vurgu yapılırsa KHK’yi hazırlayanların amacı olarak anlaşılıyor

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Felsefe-Aklın Ölçüsü Veya Safsata/Alev Alatlı Serbest Safsatalar Eğer bir politikacı adayı iseniz, geleceğiniz için yapacağınız en iyi yatırım safsataları hatmetmek ve mümkün olduğunca sık kullanmaktır Ama politikacı değil de, politikacı muhatabı olacaksanız, Serbest Safsatalara ilişkin farkındalığınızı bu defa kolay kandırılmamak için kullanmak durumundasınız Ayrıca, Serbest Safsataların çoğu zaman pek eğlencelidirler Zaman zaman anlamsız hatta hayli düzeysiz olabilmekle birlikte, sonuçları itibariyle insanı hiç olmayacak inançlara ve durumlara götürebilirler Dahası, masum muhataplarını hayatta kötü seçimler yapmaya hatta şiddete yönlendirebilirler Her ne kadar en çarpıcı örneklere basınımızda rastlanıyorsa da, gazeteci olmak için safsata yapmayı biliyor olmak da gerekli değildir * Belirsizlik Grubu: Türkçe’yi iyi kullanamamaktan kaynaklanan safsatalar grubudur Bir cümlede kelimelerin veya ifadelerin açık olarak kullanılmamasından doğan hatalardan kaynaklanır Belirsizlik safsatalarında ya kullanılan kelime veya ifade çok anlamlıdır, birden fazla manaya çekilebilir; ya da öyle müphemdir ki, anlaşılmaz Cinaslı Safsata, Vurgulama Safsatası ve Çok Anlamlılık Safsatası bu gruptandır * Cinaslı Safsata (fallacy of equivocation) anlamları farklı, yazılış veya söylenişleri aynı olan sözcüklerin kullanılmasıyla geliştirilen vargı Kanuna karşı gelenler hapse atılır Sen yerçekimi kanununa karşı geldin O halde hapse atılman lazım! veya Yarime bir gül dedim, bir gül verdi bana veya Çocuğa bu masalı okuduktan sonra yat dedim, o da çamura yattı Bu da basından: Yaşlanmanın nedeni vücuttaki serbest radikallermiş, İnsanoğlu ne çekiyorsa radikalden çekiyor (İlker Sarıer, 1062000, Sabah) * Vurgulama Safsatası (fallacy of accent) bir kelime veya ifadeye vurgu yaparak farklı bir anlam elde etme veya anlamı kaydırma hatası; noktalama bilgisinin önemine dikkat! Çalış baban gibi eşek olma -Çalış baban gibi, eşek olma -Çalış, baban gibi eşek olma veya Bu küçük bir felaket - Bu, küçük bir felaket (olay ) - Bu küçük, bir felaket (çocuk) Basından: “Sayın Cumhurbaşkanı, laik, demokratik cumhuriyeti ve ülke bütünlüğünü koruyucu yaptırımları daha etkili kılmak amacıyla hazırlanan KHK’yı geri yollamıştır” ( Bülent Ecevit, 1182000, Radikal) Başbakan Ecevit, düşüncesini iki farklı vurgu yapıldığında iki farklı anlam çıkacak şekilde ifade ediyor: “amacıyla” sözcüğüne vurgu yapılırsa, “laik, demokratik cumhuriyeti ve ülke bütünlüğünü koruyucu yaptırımları daha etkili kılmak” Cumhurbaşkanının amacı, “hazırlanan” kelimesine vurgu yapılırsa KHK’yi hazırlayanların amacı olarak anlaşılıyor